Για το θέμα της έκθεσης: οι ιδεολογίες πέθαναν, ζήτω οι ιδεολογίες!

του Βασίλη Λιόση

Δεν είμαι φιλόλογος και είναι αυτονόητο πως δεν θα μπορούσα σε καμία περίπτωση να κρίνω το γραπτό ενός μαθητή στο μάθημα της Έκθεσης. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν δικαιούμαι, όπως και όλοι μας άλλωστε, να ασκήσω (ασκήσουμε) κριτική στο θέμα που επιλέχθηκε για τις Πανελλαδικές.

Πρόκειται για ένα θέμα με σκληρό ιδεολογικό πυρήνα που έχει τις βάσεις του στο μεταμοντέρνο κύμα και τον Φουκουγιάμα. Οι μεν πρώτοι μίλησαν για την κατάρρευση των μεγάλων αφηγήσεων προάγοντας τον αγνωστικισμό και μία ιδεολογική κουρελού, ο δε δεύτερος βιάστηκε να αναγγείλει το τέλος της ιστορίας με το «περίφημο» πόνημά του «Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος» που πολυδιαφημίστηκε, περίπου τρεις δεκαετίες πριν, με τον πιο εντατικό τρόπο που θα μπορούσε αυτό να γίνει.

Κατά πρώτο, υποτίθεται πως τόσο ένα θέμα που επιλέγεται για τις πανελλαδικές εξετάσεις όσο και αυτά που γράφει ένας μαθητής δεν πρέπει να είναι ιδεολογικά χρωματισμένα, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο αυτό δεν συνέβη.

Κατά δεύτερο, το κείμενο έχει μία σοβαρότατη ιστορική ανακρίβεια με βάση την οποία «Προβλέψεις που αναστάτωσαν γενιές δεν επαληθεύτηκαν ποτέ». Το ερώτημα που αναφύεται είναι απολύτως νόμιμο: Για ποιες προβλέψεις μιλάμε; Γιατί πρόβλεψη υποτίθεται ότι κάνει και η αστρολογία, προβλέψεις κάνουν και οι κοινωνικές επιστήμες και είναι σαφές πως αυτοί που επέλεξαν το εν λόγω θέμα δεν είχαν στο μυαλό τους τα ζώδια. Επιπλέον, οι ιδέες όταν μετασχηματίστηκαν σε υλική δύναμη άλλαξαν τον κόσμο και αυτό δεν επιδέχεται καμία απολύτως αμφισβήτηση. Διαφορετικά θα είχαμε μείνει στο δουλοκτητικό σύστημα ή στον Μεσαίωνα. Δεν θα είχε προκύψει η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, η γαλλική επανάσταση, η ρωσική επανάσταση, η επανάσταση του 1821, η αμερικανική επανάσταση και πολλά ακόμη ιστορικά γεγονότα που έκαναν πραγματικότητα την έννοια της προόδου. Διαφορετικά, δεν θα είχαμε κοινωνική ασφάλιση, συντάξεις και μισθούς, συλλογικές συμβάσεις, οκτάωρο, δίκαιο που τιμωρεί κοινωνικές αδικίες (όσο αυτό συμβαίνει), χώρες που έφυγαν από το ελεεινό καθεστώς της αποικιοκρατίας. Βεβαίως, σήμερα που μιλάμε έχουμε ένα τεράστιο ιστορικό πισωγύρισμα, μόνο που αυτό το επιβάλλουν ακριβώς αυτοί οι κύριοι που μιλάνε για το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων.

Κατά τρίτο, θα πρέπει όσοι επέλεξαν το συγκεκριμένο θέμα να έχουν υπόψη τους πως ο Φουκουγιάμα έχει πλέον αναθεωρήσει τον ίδιο του τον εαυτό και μάλιστα λέει πως προβλέπει την επιστροφή του σοσιαλισμού! Ναι ο Φουκουγιάμα το λέει αυτό, όχι κάποιος «κολλημένος» μαρξιστής.

Οι κύριοι που επέλεξαν, λοιπόν, το φετινό θέμα της Έκθεσης είχαν σαφέστατη ιδεολογική στόχευση. Είναι εναρμονισμένοι με τα κυρίαρχα ιδεολογικά και πολιτικά προτάγματα και ως εκ τούτου είναι ασυνεπείς και υποκριτές. Γιατί το υποτιθέμενο τέλος των μεγάλων αφηγήσεων, υποστηρίζεται μέσω μίας αφήγησης: αυτή που μας λέει ότι δεν υπάρχουν αφηγήσεις!

Εν τέλει, τι μας δείχνουν όλα αυτά; Ότι παρόλη την υποχώρηση των κοινωνικών οραμάτων, παρόλο το ιστορικό πισωγύρισμα που βιώνουμε εδώ και ορισμένες δεκαετίες, παρόλη την κατίσχυση του θατσερικού δόγματος «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα», κάποιοι φοβούνται γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως η ιστορία έχει νομοτέλειες όσο κι αν σχίζουν τα ιμάτιά τους για το αντίθετο. Και φοβούνται πως όταν ο καιρός θα έχει γυρίσματα, τότε θα αναζητούν εναγωνίως κρυψώνες, ευνόητο για ποιους λόγους…

Υ.Γ.: Τι έκπληξη στα αλήθεια το κείμενο να έχει επιλεγεί από την «Καθημερινή»!