Χορός μισθοφόρων στην Ουκρανία
της Χριστίνας Μαυροπούλου
Το πρωινό της 5ης Μαίου του 1886, με τον ήλιο να ξεπροβάλλει πάνω από το πιο αχανές βιομηχανικό τοπίο του κόσμου, έμελλε να μείνει βαθιά χαραγμένο στη συλλογική μνήμη των κατοίκων του Σικάγο, των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και της οικουμένης.
Εκείνο το πρωινό, τα μόνα σημάδια βιομηχανικής δραστηριότητας έρχονταν από τις ψηλές τσιμινιέρες του τεράστιου εργοστασίου του ΜακΚόρμακ, εκεί που απεργοσπάστες υπό την προστασία της αστυνομίας του Σικάγο κρατούσαν, έστω και με δυσκολία, το εργοστάσιο σε λειτουργία. Όμως, όλα τα υπόλοιπα εργοστάσια, την πέμπτη ημέρα της γενικής απεργίας που ξεκίνησε την πρωτομαγιά με αίτημα το οκτάωρο, παρέμεναν κλειστά.
Επρόκειτο για μία απεργία με το πρωτοποριακό για την εποχή σύνθημα, «οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ύπνο και οκτώ ώρες ανάπαυσης και ελεύθερου χρόνου για να κάνουμε ότι θέλουμε», όπως φώναζαν οι εργάτες. Πρωτοποριακό που στόχευε στον πυρήνα του κανονιστικού σχεδίου εργασίας στις ΗΠΑ, που ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, καθώς οι εργοδότες απασχολούσαν το προσωπικό κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές.
Οι τεράστιες αποθήκες της οδού Στρέιτ, ήταν ζωσμένες με πλακάτ. Απεργοί φορτοεκφορτωτές είχαν πάρει στα χέρια τους τον έλεγχο του τεράστιου σιδηροδρομικού σταθμού, μπλοκάροντας τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις πολιτείες. Σε αλληλεγγύη οι κλειδούχοι αρνούνταν να αφήσουν τα τρένα να μπουν στην κεντρική γραμμή έχοντας «ακρωτηριάσει» το μεγαλύτερο φορέα εμπορευμάτων του Σικάγο, τους Σιδηροδρόμους Μπέρλινγκτον και Κουίνσι. Τα πλοία ήταν αγκυροβολημένα έξω από το λιμάνι. ΟΙ καπετάνιοι των τροχήλατων ατμόπλοιων είχαν τις μηχανές «κράτει» και οι ναύτες στις σκούνες είχαν μαζέψει τα πανιά. Στη νότια πλευρά της λίμνης εξαγριωμένοι απεργοί , στην πλειοψηφία τους Βοημοί ξυλεργάτες, είχαν καταλάβει τις υπαίθριες αποθήκες και τις αποβάθρες απειλώντας να πυρπολήσουν, με την πρώτη ευκαιρία, τις ξύλινες βάρκες και τις στοίβες στεγνής ξυλείας.
Παντού στην πόλη, χέρια ανυπόμονα άρπαζαν τις εφημερίδες…. «Μία σατανική πράξη,Βόμβα δυναμίτη σε πλήθος αστυνομικών». «Οι δρόμοι γέμισαν με νεκρούς και ακρωτηριασμένους αστυνομικούς», «Καταιγισμός πυροβολισμών με την αστυνομία να ανταποδίδει τα πυρά των ταραχοποιών» και το αγαπημένο κλισέ των δημοσιογράφων όλου του κόσμου από καταβολής του επαγγέλματος: «Νύχτα τρόμου στο Σικάγο».
Οι αρχισυντάκτες όλων των εφημερίδων είχαν αφιερώσει και τις επτά στήλες των πρωτοσέλιδων τους στην λεπτομερή καταγραφή των αιματηρών γεγονότων της 4ης Μαίου, όταν μετά το τέλος της συγκέντρωσης των απεργών, που είχαν οργανώσει οι σοσιαλιστές το βράδυ της Τρίτης, της 4ης Μαίου, μία βόμβα που εκτοξεύτηκε σε έξι διμοιρίες αστυνομικών είχε βαρύ φόρο αίματος.
Ο φόρος αίματος των αστυνομικών κοσμούσε όλα τα πρωτοσέλιδα. Στα ψιλά μπορούσε κανείς να διακρίνει ότι η συγκέντρωση είχε διοργανωθεί για να καταγγελθεί η αστυνομία, η οποία το απόγευμα της Δευτέρας, 3 Μαίου, είχε σκοτώσει, εκτελέσει εν ψυχρώ, τέσσερις απεργούς, του εργοστασίου αλωνιστικών μηχανών ΜακΚόρμακ, κατά τις αψιμαχίες των απεργών με τους απεργοσπάστες.
Εντούτοις, λεπτομερέστατο ήταν το ρεπορτάζ για τις συγκρούσεις απεργών και αστυνομικών, τις επιθέσεις της αστυνομίας κατά κύματα, και τη σύγκρουση που κορυφώθηκε στο Χέιμάρκετ, την καρδιά της εμπορικής δραστηριότητας του Σικάγο της εποχής. Ανάμεσα στις γραμμές μπορούσε κανείς να διακρίνει κανείς, με δυσκολία ομολογουμένως, ότι οι αστυνομικοί ήταν αυτοί που είχαν ανοίξει πυρ κατά βούληση… πριν από την «βομβιστική επίθεση». Πολύ δύσκολα μπορούσε κάποιος να βρει την είδηση, ότι εκτός του ενός αστυνομικού που έχασε τη ζωή του, υπήρχαν 4 νεκροί διαδηλωτές. Ήταν η αιματηρή αυλαία τέλους της απεργίας της 1ης Μάη για το οκτάωρο.
Αυτό η αυλαία τέλους που όμως θα μετατρεπόταν σύντομα σε γραμμή εκκίνησης. Τα νέα ταξίδεψαν μέσα από τις τηλεγραφικές γραμμές προς όλα τα μέσα ενημέρωσης στην αμερικανική επικράτεια αλλά και στην Λατινική Αμερική και πέραν του Ατλαντικού, στην Ευρώπη. Τίποτα δεν ήταν το ίδιο μετά από αυτή την απεργία. Η βόμβα της 4ης Μαίου στο Χέιμαρτ πυροδότησε μία σειρά εξελίξεων αφού επιβεβαίωσε τους φόβους για μία ενδεχόμενη βίαιη ταξική σύγκρουση.
Το Σικάγο και η ευρύτερη βιομηχανική περιοχή, η οποία περιελάμβανε και το Ντιτρόιτ, προκαλούσε εξ αρχής φόβους στα μυαλά των ολιγαρχών. Η απεργία της 1ης Μάη, ήταν η κορύφωση ενός αγώνα που είχε ξεκινήσει από το 1877, κατά τη μεγάλη απεργία των σιδηροδρομικών κατά τη διάρκεια της οποίας πάνω από 100 εργαζόμενοι και πολίτες σκοτώθηκαν. Επί της ουσίας, επρόκειτο για μία σύγκρουση που διήρκησε εννέα χρόνια
Στη μεγάλη απεργία της 1ης Μάη, μπορεί το επίκεντρο να ήταν το Σικάγο, αλλά από άκρη σε άκρη στις ΗΠΑ, μισό εκατομμύριο εργάτες σε 1.200 εργοστάσια απέργησαν και συνενώθηκαν στους δρόμους του αγώνα. Σημαντικές απεργίες και διαδηλώσεις έγιναν στις περισσότερες από τις μεγάλες, αλλά και στις μικρές πόλεις και κωμοπόλεις. Ο μεγάλος αγώνας των αμερικανών εργατών για τη θέσπιση του οκτάωρου και τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης έγινε σύμβολο και η εργατική Πρωτομαγιά καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889 στο ιδρυτικό συνέδριο της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι, …
Την 1η Μαΐου του 1890, ο Φρ. Ενγκελς σημείωνε στο πρόλογο της γερμανικής έκδοσης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, το προλεταριάτο της Ευρώπης και της Αμερικής επιθεωρεί τις δυνάμεις του, που για πρώτη φορά κινητοποιούνται σε μια στρατιά, κάτω από μια σημαία και για έναν άμεσο σκοπό: για το νομοθετικό καθορισμό της κανονικής οχτάωρης εργάσιμης ημέρας, που διακηρύχτηκε ακόμα από το 1866, από το Συνέδριο της Διεθνούς στη Γενεύη και ξανά ύστερα από το Εργατικό Συνέδριο του Παρισιού στα 1899. Και το θέμα της σημερινής μέρας θα δείξει στους καπιταλιστές και στους γαιοκτήμονες όλων τω χωρών ότι οι προλετάριοι όλων των χωρών είναι σήμερα πραγματικά ενωμένοι. Ας ήταν ο Μαρξ πλάι μου να το ‘βλεπε αυτό με τα ίδια του τα μάτια!».
Ο αγώνας για το οκτάωρο, είναι ένα σύμβολο που μέχρι σήμερα, πεισματικά, αρνείται να πεθάνει ωστόσο αποτελεί μία μόνο μάχη, ίσως τη πλέον γνωστή, μέσα σε ένα μακρύ κατάλογο αναρίθμητων ταξικών αγώνων και συγκρούσεων που κρατούν από το 1790, μόλις μερικά χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, το 1776 και πριν την έναρξη του εμφυλίου.
Το 1790 ήταν ο αγώνας για τη θέσπιση της δεκάωρης εργασίας με πρόσθετη πληρωμή για τις υπερωρίες.
Το 1857 είναι ο αγώνας των αμερικανίδων εργατριών της κλωστοϋφαντουργίας της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ, Ξεκίνησαν την απεργία τους στις 8 Μαρτίου 1857, για ίσα δικαιώματα, με τους άντρες αλλά και αναγνώριση των δικαιωμάτων των μεταναστριών, καλύτερες συνθήκες εργασίας και δικαίωμα ψήφου. Ο αγώνας τους για «ψωμί και τριαντάφυλλα» ήταν πολύμηνος και έμεινε ιστορικός, σύμβολο αγώνα που υιοθετήθηκε από όλη την εργατική τάξη. Εξανάγκασε τον ΟΗΕ, το 1977, 120 χρόνια μετά, να θεσπίσει την ημέρα αυτή ως παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα των γυναικών.
Το 1886 ο αγώνας για το 8ωρο.
Είναι ο αγώνας που ξεκίνησε στις 25 Μαρτίου 1911 μετά την πυρκαγιά στο εργοστάσιο παρασκευής ενδυμάτων Triangle Shirtwaist Factory, στο Γκρίνουιτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης. Μια πυρκαγιά που κόστισε τη ζωή σε 146 εργαζόμενες, στην πλειοψηφία τους κορίτσια στην εφηβεία τους αλλά και στα 20, μετανάστριες ή παιδιά μεταναστών Ιταλών και Εβραίων. Ένας αγώνας για τη θέσπιση νόμων για τις συνθήκες εργασίας, την ασφάλεια, ακόμη και τις ώρες εργασίας και τις αποδοχές.
Είναι η μεγάλη απεργία στα ανθρακωρυχεία του Κολοράντο που έμεινε στη ιστορία ως μεγάλη σφαγή του Λάντλοου στις 20 Απριλίου 1914, ακριβώς ένα αιώνα πριν, στα ορυχεία της εταιρίας Colorado Fuel & Iron Company, ιδιοκτησίας του Τζον. Ντ. Ροκφέλερ. Η εθνοφρουρά και ο ιδιωτικός στρατός της CFI επιτέθηκαν με μανία εναντίον των απεργών. 19 έως 26 εργάτες δολοφονήθηκαν. Μεταξύ αυτών και ο Λούης Τίκας ή Ηλίας Σπαντιδάκης ηγετική μορφή της απεργίας, της απεργίας, που σημειωτέον ξεκίνησε στις 23 Σεπτεμβρίου 1913 και παρά τη σφαγή συνεχίστηκε μέχρι το Δεκέμβρη του 1914. Συνολικά κόστισε τη ζωή σε 69 έως 199 ανθρώπους και θεωρείται μέχρι σήμερα η αιματηρότερη απεργία στην ιστορία των ΗΠΑ.
Είναι η ιστορία του ηγετικού στελέχους του εργατικού κινήματος, Γιουτζίν Ντεμπς, που το 1920, μέσα από το κελί της φυλακής, έβαλε υποψηφιότητα για την προεδρία των ΗΠΑ για να λάβει κοντά ένα εκατομμύριο ψήφους… Ανήκουστο γεγονός, μέχρι σήμερα, για την ιδιόμορφη εκλογική ιστορία των ΗΠΑ.
Είναι η σκευωρία εναντίον των αναρχοσυνδικαλιστών Σάνκο και Βανζέτι, που δικάστηκαν με τις κατηγορίες του φόνου και της κλοπής, παρά την απουσία αποδείξεων και χωρίς να ληφθούν υπόψη μαρτυρίες που τους αθώωναν. Καταδικάστηκαν με πειστήρια την καταγωγή τους, ότι ήταν μετανάστες και φυσικά τη ριζοσπαστική τους ιδεολογία. Τελικά εκτελέστηκαν στις 23 Αυγούστου 1927. Η ιστορία του Νικ και του Μπαρτ, όπως τους αποκαλούν μέχρι σήμερα στην Αμερική, γιγαντώθηκε, αφύπνισε συνειδήσεις, ενέπνευσε αγώνες και στοίχειωσε, σαν φάντασμα την αμερικανική κοινωνία. Μισό αιώνα μετά, το 1977, ο τότε κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Μ. Δουκάκης, μετά από πολύχρονη πίεση για αναψηλάφηση της δίκης, έδωσε την εντολή και βάσει των πορισμάτων της έρευνας και των νομικών, υπέγραψε τη διακήρυξη με την οποία αποκατέστησε μετά θάνατον τους Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βανζέτι.
Είναι ο πολύχρονος και διαρκής αγώνας των αμερικανών εργατών τα χρόνια της Μεγάλης Υφεσης, τα χρόνια που στην Ευρώπη θέριευε ο φασισμός τη δεκαετία του ’30. Είναι αυτοί οι εργατικοί αγώνες που ξέσπασαν μετά το μεγάλο χτύπημα των συνδικάτων με το πέρας του Α Παγκόσμιου Πολέμου και το ξέσπασμα της κρίσης του ’29 και επέτρεψαν την άνοδο του φασισμού. Και όχι μόνο αυτό. Οι μεγάλες ταξικές και νικηφόρες αναμετρήσεις στο Τολέδο, στη Μινεάπολη και το Σαν Φρανσίσκο και μεγαλύτερη όλων των εργατών των εργοστασίων των Ντιτρόιτ και του Φλιντ –πόλη 106 χλμ βορειοδυτικά του Ντιτρόιτ- που ξεκίνησαν το 1933 και κορυφώθηκαν το 1936-37, σπάζοντας οριστικά την αδιαλλαξία των εργοδοτών που επιχειρούσαν να μετακυλήσουν και τότε το βάρος της καπιταλιστικής κρίσης στους εργαζομένους. Σε αυτά τα χώματα γεννήθηκε το πάλαι πότε πανίσχυρο συνδικάτο, Ενωμένοι Εργάτες στην Αυτοκινητοβιομηχανία- UAW.
Είναι η μεγάλη γενική απεργία στο Οκλαντ, στην πολιτεία της Καλιφόρνια μέρος του μεγάλου απεργιακού κύματος του 1946, όταν πάνω από 100.000 εργαζόμενοι απέκλεισαν και κατέλαβαν για ημέρες την πόλη. Οι γηραιότεροι κάτοικοι που ακόμη ζουν, ένοιωσαν να ξυπνούν οι μνήμες αυτές της απεργίας του ΄46 το Νοέμβριο του 2011, με τις μεγάλες διαδηλώσεις και τη γενική απεργία που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια κινητοποιήσεων που διοργάνωνε το κίνημα «καταλάβατε τη Γουόλ Στριτ».
Είναι το μεγάλο χτύπημα στο εργατικό κίνημα που δόθηκε με το νόμο Τάφτ-Χάρτλεϋ που περιόρισε σημαντικά τις συνδικαλιστικές ελευθερίες, απαγόρευσε τη ριζοσπαστική συνδικαλιστική και φυσικά την κομμουνιστική δράση επιβάλλοντας και την συγχώνευση των δύο μεγάλων εργατικών συνομοσπονδιών: την εργοδοτική AFL και τη ριζοσπαστική CIO βάζοντας ταφόπλακα στο συνδικαλιστικό κίνημα. Είναι το πρώτο χτύπημα της νέας εποχής που ανέτελλε τότε στις ΗΠΑ, της διαβόητης εποχής Μακάρθι, το ανελέητο κυνήγι μαγισσών, της αντικομουνιστικής υστερίας που επιβλήθηκε με κάθε δυνατό μέσο στο συλλογικό υποσυνείδητο του αμερικανικού λαού ώστε να νομιμοποιηθεί η καταστολή κάθε ριζοσπαστικής, προοδευτικής φωνής.
Είναι η μεγάλη απεργία των εργαζομένων στην καθαριότητα στο Μέμφις της πολιτείας του Τενεσί, το 1968, που συνδέθηκε με το κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα και ολοκληρώθηκε με τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Είναι οι αγώνες των Μεξικανών μεταναστών, κατά κύριο λόγο, στα χωράφια της Καλιφόρνια, στις Μανωλάδες της εποχής τη δεκαετία του ’60 και ΄70 που άλλαξαν τα δεδομένα της αγροτικής απασχόλησης στις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι μόνο για τους μετανάστες.
Είναι η απεργία των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, το 1981, που ο τότε πρόεδρος Ρήγκαν παραδίδοντας μαθήματα…. δεν δίστασε να χτυπήσει το συνδικάτο και με βάση ένα νόμο του ΄55 που απαγόρευε την απεργία στους ομοσπονδιακούς εργαζόμενους. Τους έδωσε τελεσίγραφο 48 ωρών να επιστρέψουν στις εργασίες τους και όταν εκείνοι δεν υπάκουσαν στις διαταγές, δεν δίστασε να τους απολύσει όλους.
Είναι ο ξεσηκωμός στο Γουϊσκόνσιν, το 2011, ενάντια στις σαρωτικές αλλαγές
τον δημόσιο τομέα (κατάργηση του δικαιώματος των συνδικάτων να διαπραγματεύονται συλλογικές συμβάσεις, αυξημένη δικαιοδοσία του κυβερνήτη να προβαίνει σε απολύσεις, περιστολή δικαιωμάτων περίθαλψης και συνταξιοδότησης.
Είναι ο σημερινός αγώνας για την θέσπιση ΚΑΙ ΠΑΛΙ κατώτατου βιώσιμου ωρομίσθιου στα 15 δολάρια την ώρα. Αγώνας που διαπερνά όλες τις κοινωνικές ομάδες και τάξεις που έχουν ισοπεδωθεί. δημιουργεί νέους δεσμούς και κυρίως συσχετισμούς και απλώνεται σαν φωτιά.
Είναι όλα αυτά τα γεγονότα, οι μικρές και οι μεγάλες μάχες, οι νίκες και οι ήττες που συνθέτουν την άλλη, άγνωστη, σε πολλούς, Αμερική και την ιστορία της, Την πραγματική ιστορία της, που είναι γραμμένη από την αμερικανική εργατική τάξη, η εργασίας της οποίας ήταν που έκανε τις ΗΠΑ το μεγαλύτερο ιμπεριαλιστικό κράτος στον πλανήτη.
Στην καρδιά του τέρατος, η αμερικανική εργατική τάξη έδωσε αγώνες και τιτάνιες μάχες απαράμιλλου θάρρους, μαχητικότητας και εφευρετικότητας. Μάχες που ούτε σταμάτησαν ούτε ξεκίνησαν στο Σικάγο και η ιστορία των οποίων δεν είναι απλώς μία απαρίθμηση απεργιών, χαφιέδων και σκευωριών, οργάνωσης και οικοδόμησης συνδικάτων.
Είναι η ιστορία όπου πρωταγωνιστής είναι ο λαός, που εμείς συχνά αποκαλούμε ειρωνικά «αμερικανάκια». Μίας ιστορίας, που δεν υπάρχει και σε κανένα επίσημο κείμενο, ούτε στα σχολικά βιβλία ακόμη και των ΗΠΑ, όπου πρωταγωνιστής είναι ο αμερικανός λαός, η τεράστια παρέλαση αντρών και γυναικών, λευκών και μαύρων, γηγενών και ξένων, που παλεύουν, χάνουν και νικούν αλλά πάντα αγωνιούν για μία καλύτερη ζωή σε μία άλλη Αμερική. Μία καλύτερη Αμερική, πιο δίκαιη και ισόνομη. Ένας αγώνας, πολύ συχνά θολός, χωρίς προσανατολισμό, λόγω και των πολύ ειδικών συνθηκών, γεμάτος αντιφάσεις αλλά και ελπίδα, θάρρος και αρκετές φορές πρωτοφανή αθωότητα. Ένας αγώνας άρρηκτα δεμένος, με τα άλλα κινήματα που σημάδεψαν και αυτές την ιστορία των ΗΠΑ. Το πολύχρονο κίνημα ενάντια στις χούντες της Λατινικής Αμερικής και τη διαβόητη Σχολή της Αμερικής-SOA σχολή δολοφόνων και πραξικοπηματιών.Το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ αλλά και πιο πρόσφατα ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Τα διαχρονικά πλέον κινήματα για τις ατομικές ελευθερίες, τα κοινωνικά δικαιώματα των αφροαμερικανών, και κατ’ επέκταση των άλλων φυλετικών μειονοτήτων. Το κίνημα για τα δικαιώματα των μεταναστών «χωρίς χαρτιά». Εξάλλου, οι μετανάστες, όποια και εάν ήταν η καταγωγή τους, ανάλογα την ιστορική περίοδο, είναι και ο αμερικανικός λαός και πρωταγωνιστής των αναρίθμητων ταξικών αγώνων, Οι μετανάστες «χωρίς χαρτιά» έγιναν και πάλι η κινητήρια δύναμη, όταν το 2006, όχι τυχαία, την Πρωτομαγιά επέλεξαν για να διαδηλώσουν μαζικά απαιτώντας τα αυτονόητα, όπως νομιμοποίηση και κατοχύρωση δικαιωμάτων, κοινωνικών και εργατικών. Οι μετανάστες «χωρίς χαρτιά» έδωσαν ξανά αγωνιστικό πνεύμα στην επί της ουσίας, απαγορευμένη εργατική πρωτομαγιά. Μια εργατική Πρωτομαγιά που παλεύει και πάλι να αναστηθεί στην ίδια χώρα που τη γέννησε…