Γράφει ο Ηλίας Σκυλλάκος*
Με επίσημη ανακοίνωση την Κυριακή 26 Ιανουαρίου, η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας αποχωρούν από την Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), και το γεγονός αυτό αποτελεί μια ιστορική στιγμή για την Αφρική. Πρόκειται για μια ρήξη με τις δομές της νεοαποικιοκρατίας, που κρατούν ολόκληρη την ήπειρο δέσμια εδώ και χρόνια. Η ECOWAS ιδρύθηκε με στόχο να υπηρετεί τα γεωπολιτικά σχέδια της Γαλλίας και άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Δύσης. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γαλλία, μέσω μιας σύνθετης αλυσίδας πολιτικών, στρατιωτικών και οικονομικών σχέσεων, εξασφάλισε τον έλεγχο στη γαλλόφωνη Αφρική με στόχο τη διατήρηση της επιρροής της με όρους νεοαποικιοκρατίας, ώστε να προστατεύσει τα στρατηγικά και οικονομικά της συμφέροντα στις πρώην αποικίες της.
Παράλληλα, το φράγκο (CFA) αποτελεί έναν μηχανισμό οικονομικής και νομισματικής εξάρτησης που διατηρεί τις πρώην γαλλικές αποικίες της Αφρικής σε καθεστώς υποταγής, καθώς 14 χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ένα νόμισμα που ελέγχεται από τη Γαλλία. Η Γαλλία, με ληστρικό τρόπο, διατηρεί τον έλεγχο μέσω του CFA, απαιτώντας από τις αφρικανικές χώρες να καταθέτουν το 50% των συναλλαγματικών τους διαθεσίμων στη γαλλική κεντρική τράπεζα, ενώ παράλληλα έχει λόγο στις αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών της Ζώνης του Φράγκου.
Τον Μάρτιο του 2008, ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ είπε: «Χωρίς την Αφρική, η Γαλλία θα κατρακυλήσει στην κατηγορία μιας τριτεύουσας παγκόσμιας δύναμης». Ο προκάτοχός του, Φρανσουά Μιτεράν, είχε δηλώσει: «Χωρίς την Αφρική, η Γαλλία δεν θα έχει ιστορία στον 21ο αιώνα».
Ο Νίγηρας, για παράδειγμα, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προμηθευτές ουρανίου για τη Γαλλία, κυρίως μέσω της γαλλικής εταιρείας Orano. Η Γαλλία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ουράνιο από τον Νίγηρα για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, καθώς περίπου το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας προέρχεται από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Το ουράνιο από τον Νίγηρα εξυπηρετεί και άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, καθώς οι προμήθειες διανέμονται μέσω ευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδρυση της Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ έχει έρθει ως αντιαποικιακή απάντηση στη χειραγώγηση της ECOWAS και των δυτικών δυνάμεων. Πρόκειται για μια κίνηση που επιδιώκει την αυτοδιάθεση και την απόρριψη της στρατιωτικής εξάρτησης από τους πρώην αποικιοκράτες. Από το 2020 έως το καλοκαίρι του 2023, οι νέες στρατιωτικές ηγεσίες σε αυτές τις χώρες, με τη λαϊκή υποστήριξη, έχουν εκφράσει ξεκάθαρα την αντίθεσή τους στη γαλλική στρατιωτική παρουσία και στις οικονομικές σχέσεις, οι οποίες θεωρούνται εκμεταλλευτικές, ληστεύοντας κυριολεκτικά τον ορυκτό πλούτο των περιοχών. Η νέα ηγεσία του Νίγηρα, για παράδειγμα, ανέστειλε τη συνεργασία με τη Γαλλία σε θέματα ασφάλειας, ενώ εκδιώχθηκαν και τα γαλλικά στρατεύματα.
Το αντίκτυπο στον Νίγηρα προκάλεσε τότε την έντονη αντίδραση της ECOWAS, η οποία απειλεί σταθερά με στρατιωτική επέμβαση, κατηγορώντας τις ηγεσίες των χωρών ως αντιδημοκρατικές. Το πόσο υποκριτικό είναι αυτό το επιχείρημα, το καταλαβαίνει και ο τελευταίος αδαής, όταν το ακούει από τη Δύση. Για παράδειγμα, το 2021, τόσο στο Τσαντ όσο και στο Σουδάν, με τη σιωπηρή ή ανοιχτή στήριξη των δυτικών δυνάμεων, οι στρατιωτικές δυνάμεις ανέλαβαν την εξουσία.
Τον Απρίλιο του 2021, ο στρατός του Τσαντ ανέλαβε την εξουσία μετά τον θάνατο του προέδρου Ιντρίς Ντεμπί, εγκαθιστώντας τον γιο του, Μαχαμάτ Ντεμπί, ως επικεφαλής ενός μεταβατικού στρατιωτικού συμβουλίου. Οι Γάλλοι όχι μόνο δεν το καταδίκασαν, αλλά έσπευσαν να το στηρίξουν, επικαλούμενοι τη «σταθερότητα» της περιοχής.
Τον Οκτώβριο του 2021, ο στρατός του Σουδάν ανέτρεψε την πολιτική ηγεσία της μεταβατικής κυβέρνησης. Η σύλληψη του πρωθυπουργού Αμπντάλα Χάμντοκ και η διάλυση της κυβέρνησης έγιναν με τη στήριξη της Δύσης.
Το βασικό πρόβλημα εδώ είναι ότι οι ιμπεριαλιστές της Δύσης, ενώ παρουσιάζονται ως υπερασπιστές της δημοκρατίας, στηρίζουν στρατιωτικές ηγεσίες όταν αυτές εξυπηρετούν τα γεωπολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα.
Η απόφαση, λοιπόν, της αποχώρησης από την ECOWAS των χωρών του Σαχέλ, που έγινε πριν λίγες ημέρες, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κύματος αφρικανικής αφύπνισης, με τις χώρες αυτές να χτίζουν νέες συμμαχίες με χώρες των BRICS, σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Τα έθνη αυτά δείχνουν, σιγά σιγά, ότι δεν επιθυμούν να συνεχίσουν να δέχονται, με ταπεινωτικούς όρους, την εκμετάλλευση και τη λεηλασία που έχουν οδηγήσει τις χώρες αυτές σε τρομακτική φτώχεια εδώ και δεκαετίες. Αν οι αφρικανικές χώρες εκμεταλλευτούν σωστά το «παράθυρο ευκαιρίας» που ανοίγεται, μπορούν να διαμορφώσουν νέες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις, βασισμένες σε διαφορετικούς όρους, έναντι της εκμετάλλευσης και της καταλήστευσης.
*Ο Ηλίας Σκυλλάκος είναι δημοσιογράφος – αρθρογράφος
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
