Η 15η Documenta και η αποικιοκρατία

Ας ξεκινήσουμε με μία παραδοχή. Το πλέγμα δικαιωμάτων και ελευθεριών του δυτικού κόσμου, όσο και να το θεωρούμε δεδομένο και συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς του, δεν αποτελεί μια φυσική, αλλά μια κοινωνική κατάσταση, διαρκώς υποβαλλόμενη στις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Με λίγα λόγια, η ύπαρξή του αποτελεί αγώνα και στοίχημα – ένα στοίχημα το οποίο υπάρχει και η πιθανότητα να χαθεί. Και τα στατιστικά αυτές τις μέρες του 2022 δεν είναι τα πιο ευοίωνα.

Μια από αυτές τις περιπτώσεις που συνηθώς περνά στα πίσω θέματα της ειδησεογραφίας έλαβε χώρα στο Κάσελ της Γερμανίας. Η Sabine Schormann, διευθύντρια της Documenta, της μεγαλύτερης έκθεσης μοντέρνας τέχνης της Γερμανίας, υπέβαλε την παραίτησή της μετά από καταγγελίες για αντισημιτισμό στο έργο “People’s Justice” της ινδονησιακής καλλιτεχνικής ομάδας Taring Padi, το οποίο παρουσιάστηκε στα πλαίσια της 15ης διοργάνωσης, που επικεντρώθηκε αυτή τη χρονιά στον Παγκόσμιο Νότο. Στο αντιμιλιταριστικό, κατά τους καλλιτέχνες, έργο απεικονίζονταν ανάμεσα σε πολλές άλλες φιγούρες, γουρουνόμορφος στρατιώτης φέροντας το άστρο του Δαβίδ και άνδρας με παραδοσιακές εβραϊκές πλεξούδες να φορά κράνος με τα σύμβολα των SS χαραγμένα πάνω του.

Αμέσως αντέδρασαν τόσο η πρεσβεία του Ισραήλ όσο και το Γερμανο-Εβραϊκό Συμβούλιο, καταγγέλλοντας αντισημιτισμό και κατηγορώντας την Σόρμαν, η οποία επέτρεψε να συμπεριληφθεί το έργο στα πλαίσια της Documenta, ζητώντας την απόσυρση του πίνακα και την παραίτησή της.

Το έργο καλύφθηκε και αποσύρθηκε, η Σόρμαν σε μια πρώτη ανακοίνωση υπερασπίστηκε τον εαυτό της και την ομάδα της, επικαλέστηκε την καλλιτεχνική ελευθερία στην Documenta και προσπάθησε να βάλει εκεί μια τελεία στο ζήτημα. Δεν τα κατάφερε και έχασε τη θέση της το Σάββατο 16 Ιουλίου.

Η αρθρογραφία που ακολούθησε το θέμα επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στο πρόσωπο της Σόρμαν, στον εναγκαλισμό της με την καρέκλα, καθώς και σε προηγούμενες αμαρτίες της, όταν ως επικεφαλής μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης δημιούργησε μεγάλο έλλειμμα στον προϋπολογισμό της. Κανένας δεν αναρωτήθηκε γιατί μια ομάδα Ινδονήσιων καλλιτεχνών να έχει πράγματι μια αντισημιτική στάση ή για το αν ένα έργο με σαφή αντιμιλιταριστικό και αντιαποικιοκρατικό χαρακτήρα έχει το δικαίωμα να κρίνει το κράτος του Ισραήλ και τις γνωστές αμαρτίες του.

Η συνέχεια στο Κοσμοδρόμιο