Σύμφωνα με δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών, η νέα ταινία για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων με τίτλο: «Καλάβρυτα 1943» έχει ξεσηκώσει σοβαρές αντιδράσεις με αφορμή μια αμφιλεγόμενη σκηνή που αναπαράγεται στο διαφημιστικό της τρέιλερ. Αναλυτικότερα, η επίμαχη αυτή σκηνή δείχνει έναν ναζί στρατιώτη να απελευθερώνει τα εγκλωβισμένα γυναικόπαιδα από το φλεγόμενο σχολείο των Καλαβρύτων, γεγονός που δεν επιβεβαιώνεται από καμία σωζόμενη μαρτυρία ούτε και από την ιστορική έρευνα. Μιλάμε λοιπόν απλά για μια αστοχία στο σενάριο της ταινίας ή το ζήτημα είναι πολύ βαθύτερο;
Για να γίνουμε πιο σαφείς, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων πραγματοποιήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1943 από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής ως αντίποινα για την εκτεταμένη αντάρτικη δράση του ΕΛΑΣ στις επαρχίες Αιγιαλείας και Καλαβρύτων, που μέσα σε λίγους μόνο μήνες έθεσε σε σκληρή δοκιμασία τόσο τις ιταλικές όσο και τις γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις του Άξονα. Αρχής γενομένης από τη μάχη στο Πυργάκι Αιγιαλείας (14.4.1943) ο ΕΛΑΣ πιέζει τους φασίστες και ναζί κατακτητές σε έναν ολοένα και εντεινόμενο ανταρτοπόλεμο αρχικά στα σύνορα των επαρχιών Αιγιαλείας και Καλαβρύτων και στη συνέχεια όλο και νοτιότερα σε σύνδεση με το αντάρτικο της κεντρικής Πελοποννήσου. Οι μάχες στο Κακοχώρι-Δάφνες Αιγιαλείας (11.5.1943), στην Κέρτεζη των Καλαβρύτων (25.6.1943) και η ταπείνωση των ιταλικών δυνάμεων κατοχής στη μάχη της Γουρζούμισσας Λεοντίου στο Παναχαϊκό Όρος (16-17.7.1943) είναι ενδεικτικά μόνο στιγμιότυπα της διαρκούς κλιμάκωσης του ανταρτοπόλεμου του ΕΛΑΣ που από τη μία στηριζόταν στην πλειοψηφία του ντόπιου πληθυσμού και από την άλλη αποδέσμευε από τον έλεγχο του Άξονα ευρείες ορεινές ζώνες της βόρειας Πελοποννήσου. Αποκορύφωμα αυτής της δυναμικής εξέλιξης του αντιστασιακού-απελευθερωτικού κινήματος στάθηκε η νίκη του ΕΛΑΣ έναντι των ναζιστικών στρατευμάτων στο χωριό Κερπινή των Καλαβρύτων στις 16-17 Οκτωβρίου 1943 όπου από μια δύναμη 110 ναζί στρατιωτών (5ος λόχος του 749 Συντάγματος της 117ης Μεραρχίας της Βέρμαχτ υπό τον λοχαγό Schober) αιχμαλωτίστηκαν πάνω από 80 και περίπου 10-15 κατάφεραν να διαφύγουν. Ενώ ο ΕΛΑΣ διαπραγματεύεται την ανταλλαγή των αιχμαλώτων με κρατούμενους αντιστασιακούς στην Πάτρα και αλλού, η γερμανική αεροπορία βομβαρδίζει τις θέσεις των ανταρτών στο Σκεπαστό (Βυσοκά) Καλαβρύτων λίγο μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων.
Προς τις αρχές του Δεκέμβρη 1943 με εντολή του Χίτλερ και του στρατάρχη Κάιτελ η 117η μεραρχία της Βέρμαχτ υπό τον αντιστράτηγο Karl von Le Suire κατακλύζει την επαρχία Καλαβρύτων από την Τρίπολη, την Πάτρα και το Διακοπτό. Οι αντάρτες, που είναι λιγότεροι και δεν διαθέτουν τον καλύτερο δυνατό οπλισμό, αποσύρονται μαζί με τους αιχμαλώτους στα ορεινά-δυσπρόσιτα σημεία της επαρχίας Καλαβρύτων και ζητούν από τον ντόπιο πληθυσμό να απομακρυνθεί από τα Καλάβρυτα και τα μικρότερα χωριά για να αποφύγει τα αντίποινα. Ενώ οι ναζί αιχμάλωτοι είναι ακόμα ζωντανοί και οι Άγγλοι σύνδεσμοι που βρίσκονται στο Παναχαϊκό διαβεβαιώνουν τους Καλαβρυτινούς προύχοντες ότι οι Γερμανοί δεν θα προχωρήσουν σε αντίποινα (εν αντιθέσει με όσα έλεγε ο ΕΛΑΣ), ο Karl von Le Suire υπογράφει στις 10 Δεκεμβρίου 1943 την εντολή για την πλήρη καταστροφή των Καλαβρύτων και των Μαζέικων (Κλειτορία) όπως και τη σφαγή των πληθυσμών τους, κίνηση που έμεινε γνωστή ως «επιχείρηση Καλάβρυτα». Έχει ήδη προηγηθεί η σφαγή αμάχων και ο εμπρησμός ολόκληρων χωριών όπως στο Δάρα και τους Ρωγούς κατά την προέλαση της 117ης Μεραρχίας.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Στις 13 Δεκεμβρίου 1943 τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής συγκεντρώνουν όλους τους άνδρες άνω των 13 ετών των Καλαβρύτων και αφού τους οδηγούν λίγο πιο έξω, στο λόφο του Καπή, τους εκτελούν με πυροβόλα. 441 Καλαβρυτινοί θερίστηκαν εκεί από τα πολυβόλα ή τη χαριστική βολή και μόνο 13 κατάφεραν να γλιτώσουν αυτή την τελευταία. Όσο εκτυλίσσονται τα παραπάνω, τα γυναικόπαιδα των Καλαβρύτων κλείνονται στο σχολείο της κωμόπολης την ίδια ώρα που οι ναζί έχουν βάλει φωτιά στη στέγη του και πυρπολούν όλα τα σπίτια, τις εκκλησίες, τα καταστήματα και τα δημόσια κτίρια. Την ίδια τύχη θα έχουν δεκάδες χωριά της επαρχίας Καλαβρύτων ανεβάζοντας συνολικά τον αριθμό των δολοφονημένων και εκτελεσθέντων από 700 ως 1400 απλούς πολίτες, συνθέτοντας το μεγαλύτερο ναζιστικό ολοκαύτωμα που γνώρισε η κατοχική Ελλάδα.
Και αφού τα εκθέσαμε όλα αυτά ας πάμε στο προκείμενο.
Βρέθηκε όντως κάποιος ναζί στρατιώτης που ενώ φυλούσε την πύλη του φλεγόμενου σχολείου των Καλαβρύτων, εντέλει λυπήθηκε τα γυναικόπαιδα και τα άφησε να δραπετεύσουν για να «εκτελεστεί μετά από τους ορκισμένους ναζί»;
-Με βάση τις δοσμένες μαρτυρίες των επιζώντων κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ αλλά αντίθετα τα γυναικόπαιδα έσπασαν μόνα τους την πύλη και κατάφεραν να δραπετεύσουν. Μάλιστα πάνω στον πανικό αυτό ποδοπατήθηκε και η μόνη Καλαβρυτινή που σκοτώθηκε εκείνη τη μέρα, η Κρίνα Τσαβαλά (née Κρίνα Αγγελοπούλου από το Μοστίτσι Καλαβρύτων). Επομένως η συγκεκριμένη ιστορία είναι πλαστή.
Ή μήπως οι ναζί προχώρησαν στα αντίποινα αυτά επειδή τάχα οι αντάρτες του ΕΛΑΣ είχαν ήδη εκτελέσει τους αιχμαλώτους από την μάχη της Κερπινής;
-Η εκτέλεση των αιχμαλώτων ναζί από τον ΕΛΑΣ σύμφωνα με την μαρτυρία του Κομνηνού Πυρομάγλου που συμμετείχε στην αντίσταση από τις γραμμές του ΕΔΕΣ (και όχι του ΕΛΑΣ) έγινε το βράδυ μετά το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων στην περιοχή Μάζι του όρος Χελμός ενώ υπάρχουν και γερμανικές μαρτυρίες που θέλουν την εκτέλεση των ναζί να πραγματοποιείται λίγες μέρες αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου. Πράγμα που σημαίνει ότι και σ’ αυτή την περίπτωση μιλάμε για ψέμα και εκ των υστέρων δικαιολόγηση της ναζιστικής θηριωδίας.
Για όλη αυτήν όμως την μυθοπλασία περί αντιποίνων λόγω της «πρότερης εκτέλεσης των ναζί αιχμαλώτων» ευθύνεται η συγκεκριμένη ταινία ή μήπως οι ρίζες της βρίσκονται βαθύτερα;
-Οι πρώτες επίσημες από ελληνικής πλευράς αναφορές για την πρότερη σφαγή των ναζί αιχμαλώτων από τον ΕΛΑΣ, που έδωσαν τάχα το πάτημα στη Βέρμαχτ να ασκήσει αντίποινα σκοτώνοντας αμάχους, ανήκουν στο κόμμα της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ) δια στόματος του Αχαιού βουλευτή Παναγιώτη Κανελλόπουλου στις συζητήσεις της Βουλής που διεξήχθησαν στις 20, 21 και 22 Οκτωβρίου 1959. Μιλάμε για τον ίδιο άνθρωπο που «έκανε αντίσταση» από τη Μέση Ανατολή και μετά έπαιζε «τον φίλο» στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατά την απελευθέρωση για να ταυτιστεί πλήρως με τα αγγλικά συμφέροντα από τα Δεκεμβριανά και μετά. Ας μην εκπλησσόμαστε όμως. Ο αρχηγός του ίδιου κόμματος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, λίγο νωρίτερα, στις αρχές του 1959 είχε προωθήσει μέσω της κυβέρνησης του το νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου» προκειμένου να πέσουν στα μαλακά και να απελαθούν στη Δυτική Γερμανία πρώην εγκληματίες πολέμου, όπως ο ναζί αξιωματικός Μαξ Μέρτεν που είχε βαρύ ιστορικό εγκλημάτων πολέμου στη Θεσσαλονίκη. Με βάση αυτό το νόμο ο Μέρτεν αποφυλακίζεται και αποστέλλεται στη Δυτική Γερμανία το Νοέμβριο του 1959, όπου και αφέθηκε εντέλει ελεύθερος. Ο ίδιος μάλιστα λίγο αργότερα, προέβη σε «αποκαλύψεις» για το βρώμικο, δηλαδή το δωσίλογο, παρελθόν τόσο του Κων/νου Καραμανλή όσο και του υπουργού Εξωτερικών Μακρή στον δυτικογερμανικό τύπο.
Κατόπιν όλων αυτών αξίζει να δει κανείς την ταινία «Καλάβρυτα 1943» ή όχι;
Αν θέλετε τη γνώμη μου, αξίζει να δούμε κάθε ταινία, παρά τη σκόπιμη ή άστοχη μυθοπλασία που μπορεί να περιλαμβάνει με πιθανή πρόθεση την “ανάδειξη της ανθρωπιάς” ακόμα και μέσα στα ναζιστικά στρατεύματα. Να τη δούμε γιατί μιλάει για μια ανοιχτή πληγή του λαού μας, που κοντά 80 χρόνια μετά δεν έχει κλείσει. Να την δούμε γιατί ο καθένας από εμάς πρέπει να έχει μια εικόνα της φρίκης του ναζιστικού ολοκαυτώματος αλλά και της απανθρωπιάς του ναζιστικού κτήνους. Να τη δούμε γιατί μέχρι σήμερα το γερμανικό κράτος δεν έχει προχωρήσει στην αποπληρωμή των πολεμικών αποζημιώσεων για όσα εγκλήματα έκαναν οι ναζί προπάτορες του στα Καλάβρυτα, το Κομμένο, το Δίστομο, την Κάνδανο, το Χορτιάτη και αλλού. Να τη δούμε γιατί το δηλητήριο του ναζισμού και του φασισμού κοχλάζει στην ελληνική κοινωνία, πατώντας πάνω στην ιστορική λήθη και την στοχευμένη προσπάθεια του κεφαλαίου να μας δείξει ως εχθρό τον ξένο και τον αδύναμο για να μη το τσακίσουμε όπως του αξίζει. Αλλά να μη μείνουμε μόνο σε μια ταινία για να κατανοήσουμε όλα τα παραπάνω.
Και κάτι τελευταίο. Το 1943 η μάνα της μάνας μου, από το χωριό Σιγούνι των Καλαβρύτων, ήταν 6 χρονών. Η πλειοψηφία των χωριανών της και η οικογένεια της άκουσε ευτυχώς τους αντάρτες και δεν έμεινε στο χωριό αλλά ανέβηκε στη ράχη του Χαμάκου που χωρίζει σχεδόν στα δυο τον κάμπο των Λουσών – νότια των Καλαβρύτων. Εκεί έμειναν 3-4 μέρες κι από εκεί είδαν τους ναζί να καίνε τα χωριά του κάμπου (Σιγούνι, Ντούνισα, Σουδενά), να πλιατσικολογούν τα αγροτόσπιτα και να εκτελούν κάθε χωρικό που είχε πειστεί ότι δεν θα πειραχτεί από την 117η Μεραρχία στα πλαίσια της επιχείρησης «Καλάβρυτα».
Κάπως έτσι γλίτωσαν από το μακελειό των ναζί και δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των θυμάτων του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων σήμερα.
Και δεν τους γλίτωσε κανένας ναζί που τάχα μετάνιωσε, γιατί τέτοιος ναζί στα Καλάβρυτα δεν υπήρξε. Όπως δεν υπήρξε κι εκείνος που τάχα γλίτωσε τα γυναικόπαιδα στην πύλη του δημοτικού σχολείου Καλαβρύτων.
Η μεγάλη ιστορική παράχαραξη βέβαια δεν αφορά τέτοια ή αντίστοιχα περιστατικά. Γιατί ακόμα και αν στα Καλάβρυτα δεν βρέθηκε κανείς ναζί στρατιώτης να συγκινηθεί από το ολοκαύτωμα και να ανοίξει την πόρτα του σχολείου, αλλού μπορεί να βρέθηκε. Η παραχάραξη αφορά το ελεεινό δόγμα του ιστορικού αναθεωρητισμού ότι η Αντίσταση προκάλεσε τα ναζιστικά αντίποινα και τις θηριωδίες. Ότι αν δεν υπήρε αντάρτικο, ΕΑΜ και ΕΛΑΣ, οι Γερμανοί δεν θα έκαιγαν πόλεις και χωριά. Δεν θα έκαναν εκτελέσεις.
Το δόγμα του ιστορικού αναθεωρητισμού εμφανίζει τους κατακτητές αμυνόμενους και τους κατακτημένους θύτες. Εμφανίζει την ιστορία αναποδογυρισμένη, κομμένη και ραμένη στα μέτρα όσων θέλουν να θολώσουν τις σκοτεινότερες στιγμές που έζησε η ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα. Αλλά και να μειώσουν τη μοναδική και ανεπανάληπτη συμβολή των κινημάτων Αντίστασης σε όλη την Ευρώπη στην ήττα του Άξονα και τον πρωτοπόρο ρόλο των κομμουνστών σε αυτήν.
Αυτή η ιστορική παραχάραξη, προσφιλής στη μετεμφυλιακή Ελλάδα όπου οι αντιστασιακοί πέρασαν από φωτιά, μαχαίρι, εξορίες και εκτελέσεις και οι συνεργάτες των Γερμανών τιμούνταν από το κράτος, είναι και η πιο επικίνδυνη. Όχι απλά γιατί κηρύσσει ότι η δίκαιη αντίσταση είναι μάταιη και πιθανώς επιζήμια, αλλά γιατί – ακόμα χειρότερα- δικαιώνει σήμερα το ναζισμό και το φασισμό!
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Βασίλης Κ. Λάζαρης (2014), Η Αχαΐα στην Κατοχή 1941 – 1944, Πάτρα: Διαπολιτισμός.
Ευάγγελος Μαχαιράς (2001), 50 χρόνια μετά, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
Περικλής Ροδάκης (2001), ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 1941-1944 Η Αντίσταση στην επαρχία, Το Ολοκαύτωμα, Αθήνα: Παρασκήνιο.
Χέρμαν-Φρανκ Μάγερ (2003), Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα-Τα αιματηρά ίχνη της 117ης μεραρχίας καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα, Αθήνα: Εστία.
Χρήσιμες πληροφορίες για το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων με πλούσιο αρχειακό υλικό διαθέτει και το επίσημο site του μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος https://www.dmko.gr/episkepsi/
Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα antapocrisis.gr
