6 παρεμβάσεις για τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη

του Δημήτρη Καλτσώνη

αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. Documento, 18-19/4/2020

Η δύσκολη περίοδος που διανύει η ανθρωπότητα μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την επιβολή αντιδημοκρατικών και αντιλαϊκών σχεδίων. Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός και ο πειρασμός για κάποια κέντρα εξουσίας μεγάλος. Για να κλείσουμε την πόρτα σε ένα ολέθριο αύριο και να ανοίξουμε το δρόμο στη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, απαιτείται η άμεση κινητοποίηση για έξι παρεμβάσεις. Αυτές δεν λύνουν το πρόβλημα της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Θέτουν όμως όρια και μπορούν να χαράξουν πιο ευοίωνες προοπτικές.

1. Δεν επιτρέπεται να συνεχίζεται η αντιδημοκρατική πρακτική των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου. Με βάση το άρθρο 44 παρ. 1 του Συντάγματος οι ΠΝΠ εκδίδονται μόνο “σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης”. Η υγειονομική κρίση δεν αποτελεί πλέον απρόβλεπτη ανάγκη. Αποτελεί δυστυχώς καθημερινότητα και επομένως η κυβέρνηση οφείλει να ακολουθεί ανελλιπώς τη συνταγματική οδό της κοινοβουλευτικής συζήτησης και ψήφισης σχεδίων νόμων.
2. Είναι πολιτικά και ηθικά ανεπίτρεπτο να αξιοποιούνται από την κυβέρνηση οι συνθήκες της καραντίνας για να ψηφιστούν επίμαχα νομοσχέδια και διατάξεις για τις οποίες υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις στην κοινωνία. Ειδικά τα ζητήματα της εργατικής νομοθεσίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων δεν θα έπρεπε να θιγούν στο ελάχιστο. Οι σχετικές διατάξεις των ΠΝΠ πρέπει άμεσα να ανακληθούν.
3. Εδώ και τώρα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ισότιμη προβολή των απόψεων όχι μόνο των πολιτικών κομμάτων αλλά και των συνδικαλιστικών και εν γένει κοινωνικών οργανώσεων.  Είναι απαράδεκτη κάθε προσπάθεια φίμωσης, αποσιώπησης, διαστρέβλωσης των μη αρεστών στην κυβέρνηση απόψεων και η επιβολή μονοφωνίας.
4. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες δεν επιτρέπεται με κανένα πρόσχημα να περιορίζονται, είτε με νόμο είτε de facto. Όποιες τέτοιες ρυθμίσεις περιλαμβάνονται στις ΠΝΠ πρέπει να καταργηθούν άμεσα. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα βάθρα της δημοκρατίας. Για την άσκηση των ελευθεριών οι συνδικαλιστές και οι εργαζόμενοι δεν χρειάζεται να παίρνουν καμιά αστυνομική άδεια. Κάτι τέτοιο είναι απολύτως αντίθετο στο Σύνταγμα. Οι συνδικαλιστές και οι εργαζόμενοι γνωρίζουν τα μέτρα υγιεινής και τα τηρούν στις δραστηριότητές τους αυτές, όπως ακριβώς πράττουν και οι βουλευτές στη Βουλή.
5. Ο αστυνομικός έλεγχος για την τήρηση των μέτρων καραντίνας οφείλει να διεξάγεται αποκλειστικά και μόνο για το σκοπό αυτό και στο βαθμό που είναι αναγκαίος. Ο έλεγχος επιβάλλεται να διεξάγεται με σεβασμό στην προσωπικότητα του πολίτη. Στη χώρα μας έχουμε μακρά παράδοση αστυνομικής αυθαιρεσίας και παραβατικότητας που πρέπει να τερματιστεί.
6. Η κατανομή των βαρών θα γίνει με δίκαιο τρόπο είπε ο πρωθυπουργός στο τελευταίο του διάγγελμα. Δικαιοσύνη όμως σημαίνει ότι όσοι είδαν τα εργασιακά και κοινωνικά τους δικαιώματα να κατακρημνίζονται μέσω της μνημονιακής νομοθεσίας, δεν θα ξαναπληρώσουν. Ήρθε ο καιρός να σηκώσουν τα βάρη οι έχοντες: το 3% του πληθυσμού που έχει συσσωρεύσει δεκαετίες τώρα αμύθητες περιουσίες σε off shore εταιρείες και στις τράπεζες της Ελβετίας, οι 500 ισχυρότερες επιχειρήσεις που βγήκαν κερδισμένες από τη δεκάχρονη κρίση, καθώς και οι μεγάλες επιχειρήσεις που κερδίζουν από την παρούσα κρίση. Μόνο η επιβολή γενναίας φορολογίας επί αυτών αποτελεί δίκαιη κατανομή των βαρών, και μόνο η εθνικοποίηση επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας για την οικονομία μπορεί να δώσει αναπτυξιακή διέξοδο και ανάσα στο βιοτικό επίπεδο του λαού.

  Πολλοί φοβούνται ή προμηνύουν ένα δυστοπικό αύριο. Θα διαψευστούν. Ακόμη και αν υπάρξει μια οπισθοδρόμηση, αυτή θα είναι προσωρινή. Η υγειονομική κρίση δίδαξε ξανά στην ανθρωπότητα την σημασία της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Το μάθημα αυτό μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά χρήσιμο για μια σημαντική στροφή.