8 λόγοι για την αναγέννηση της δημοκρατίας

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. Documento, 28/11/2021

Η βαθιά πολυεπίπεδη κρίση, στην οποία βυθιζόμαστε μέρα με τη μέρα, αναδεικνύει ανάγλυφα και τα αδιέξοδα της σύγχρονης δημοκρατίας. Υπάρχουν οκτώ βασικοί λόγοι που καθιστούν επιτακτική την αναγέννηση της δημοκρατίας.

Επειδή δεν μπορούμε να αφήσουμε να συνεχιστεί η παράνομη αστυνομική βία, οι συμπεριφορές τύπου συμμορίας, τα βασανιστήρια συλληφθέντων και κρατουμένων, η ατιμωρησία των αστυνομικών. Είναι στοιχειώδες για μια σύγχρονη κοινωνία που θέλει να προστατεύει τους πολίτες της. Χρειάζεται γι’ αυτό ριζική αναδόμηση των σωμάτων ασφαλείας, κατάργηση των διεφθαρμένων υπηρεσιών, αλλαγή προσανατολισμού, τολμηρός, επαναστατικός εκδημοκρατισμός.
Επειδή πρέπει και πάλι να κατοχυρωθεί το δικαίωμα των εργαζομένων να διαμαρτύρονται, να συναθροίζονται, να διαδηλώνουν, να απεργούν χωρίς τους ασφυκτικούς και μάλιστα συχνά αντισυνταγματικούς περιορισμούς των σχετικών νόμων και χωρίς τη συνεχή απειλή της αστυνομικής ράβδου, των χημικών, της αύρας, των δικαστικών διώξεων.
Επειδή πρέπει να σταματήσει η χειραγώγηση της κοινής γνώμης από τα μέσα ενημέρωσης των ολιγαρχών. Οι ολιγάρχες πρέπει να εξοβελιστούν από το χώρο της ενημέρωσης. Πρέπει να δοθεί η δυνατότητα ουσιαστικής πληροφόρησης στους εργαζόμενους και στους φορείς τους.
Επειδή δεν μπορεί να συνεχιστεί να μας κυβερνά πάντα μια μειοψηφία (γύρω στο 40% περίπου κάθε φορά), που μέσω των καλπονοθευτικών εκλογικών συστημάτων μετατρέπεται σε πλειοψηφία. Στη Βουλή, στην τοπική αυτοδιοίκηση, παντού, πάγιο και συνταγματικά κατοχυρωμένο εκλογικό σύστημα να γίνει η απλή αναλογική.
Επειδή οι κυβερνώντες καταπατούν λίγο ή πολύ τις προεκλογικές τους υποσχέσεις, πρέπει να εισαχθούν θεσμοί άμεσης δημοκρατίας με κορωνίδα τη δυνατότητα ανάκλησης των βουλευτών πριν το τέλος της βουλευτικής περιόδου, αν το εκλογικό σώμα κρίνει ότι δεν το υπηρετούν.
Επειδή δεν είναι δημοκρατία να υπαγορεύονται όλες οι σημαντικές αποφάσεις που αφορούν τη ζωή μας από ξένα κέντρα. Η επιβολή, ο έλεγχος, η επιτήρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ασφυκτική στρατιωτική παρουσία των αμερικανονατοϊκών στρατευμάτων δεν είναι σημάδια δημοκρατίας. Αντίθετα, προβάλλουν πιο καθαρά την ανάγκη της απελευθέρωσης.
Επειδή η δημοκρατία δεν πρέπει να είναι βιτρίνα που κρύβει επιμελώς την εξουσία και τον πλούτο των λίγων αλλά το εργαλείο των πολλών για να αποφασίζουν για τη ζωή τους. Τι είδους οικονομική πολιτική θα ακολουθηθεί, αν για παράδειγμα θα κατοχυρώνει ολοένα και περισσότερα προνόμια στην ολιγαρχία ή αντίθετα αν θα προβαίνει στη δίκαιη, ριζική αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου είναι θέμα δημοκρατίας. Αν θα εξαϋλώνονται τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα ή αντίθετα αν θα προστατεύoνται και θα ανθίζουν είναι θέμα δημοκρατίας.
Επειδή πρέπει να σταματήσει η αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος που θυσιάζεται στο βωμό των κερδών καθώς και οι ψευδο-οικολογικές αναζητήσεις που μόνο τα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών προωθούν. Αποφάσεις που θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μπορούν να ληφθούν μόνο αν υπάρχει αληθινή δημοκρατία.

Απέναντι λοιπόν στη σημερινή σιδερόφρακτη δημοκρατία της ολιγαρχίας, οι εργαζόμενοι ας αντιτάξουμε το δικό μας όραμα: την αναγέννηση της δημοκρατίας. Δεν αρκεί απλώς αναζωογόννηση, επιμέρους μέτρα βελτίωσης, κάποιες μόνο θεσμικές αλλαγές. Η δημοκρατία χρειάζεται να ξαναγεννηθεί. Και αυτό μπορεί να είναι έργο μιας ριζικής μεταβολής, πρώτα απ’ όλα στο συσχετισμό των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων.

Σήμερα αυτό ίσως φαντάζει ουτοπικό. Αλλά η επιστημονική ανάλυση δείχνει ότι η ανθρωπότητα όποτε έφτασε στο χείλος της αβύσσου, στην ακραία όξυνση των αντιθέσεων, αναζήτησε εναλλακτικά μοντέλα δημοκρατίας και κοινωνικής οργάνωσης. Η κρίση εξάλλου είναι παγκόσμια. Ότι σήμερα μοιάζει αδύνατο, αύριο θα φαίνεται αδήριτη, επιτακτική ανάγκη για την αποφυγή της ανθρωπιστικής και περιβαλλοντικής καταστροφής. Όταν οι πολλοί πραγματικά θα αποφασίζουν, η ζωή θα μπορεί να γίνει καλύτερη, πιο ανθρώπινη, αξιοπρεπής, αντάξια των δυνατοτήτων του 21ου αιώνα.