του Δημήτρη Καλτσώνη
αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο
εφημ. Αυγή, 29/12/2019
Η τρέχουσα περίοδος χαρακτηρίζεται από δύο στοιχεία: την ένταση της επίθεσης των ΗΠΑ και των ντόπιων ολιγαρχιών και τους επίμονους λαϊκούς αγώνες που έρχονται να απαντήσουν σε αυτή την επίθεση και να αμφισβητήσουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
Η ένταση της επίθεσης των ΗΠΑ και των ντόπιων ολιγαρχιών τροφοδοτείται από την ίδια την οικονομική κρίση. Οι ΗΠΑ επιχειρούν την ολοκληρωτική επαναφορά του δόγματος Μονρόε. Ο πρώτος στόχος είναι ο (επαν)έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής (πχ. πετρέλαιο της Βενεζουέλας, λίθιο της Βολιβίας), η επιβεβαίωση και η εμβάθυνση της επικυριαρχίας τους στην περιοχή, κάτι που το έχουν βαθύτατη ανάγκη καθώς τόσο στην λατινοαμερικάνικη υποήπειρο όσο και παγκόσμια παραγκωνίζονται από άλλες ανερχόμενες μεγάλες δυνάμεις, ενώ παράλληλα αμφισβητείται ο ρόλος τους στην ίδια τη Λ. Αμερική από λαούς και κυβερνήσεις. Ο δεύτερος στόχος, αλληλοτροφοδοτούμενος με τον πρώτο, είναι το ξήλωμα των όποιων κοινωνικών κατακτήσεων και η επιβολή του σκληρού, νεοφιλελεύθερου μοντέλου του ΔΝΤ.
Στο στόχαστρο βρίσκονται ο λαός της Βολιβίας, του Εκουαδόρ, της Χιλής, όλων των χωρών της Λ. Αμερικής. Οι τελικοί και πιο δύσκολοι στόχοι είναι η Βενεζουέλα και κυρίως η Κούβα. Η τελευταία, παρά τα όποια προβλήματα, τον αποκλεισμό και τη βαριά κληρονομιά της αποικιοκρατίας που δεν έχει ολότελα ξεπεραστεί, αποτελεί πόλο έλξης για τους γειτονικούς λαούς, ειδικά της Καραϊβικής που υποφέρουν από την βαθειά φτώχεια και την έλλειψη στοιχειωδών κοινωνικών δικαιωμάτων.
Πόλεμος 4ης γενιάς
Για την υλοποίηση αυτών των στόχων οι ΗΠΑ με τη συμβολή των εγχώριων ολιγαρχιών χρησιμοποιούν όλα τα δυνατά μέσα. Αποδείχθηκε αφελής η άποψη που υποστήριζε ότι μετά το 1990 εξέλιπαν oι λόγοι επιβολής πραξικοπημάτων και ότι οι κοινωνικές αλλαγές μπορούν να πραγματοποιηθούν σχετικά ήρεμα, χωρίς αγώνα ζωής και θανάτου με τις αντιδραστικές δυνάμεις.
Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν όλα τα μέσα, ακόμη και τα πλέον βίαια και μάλιστα σε ένα συνδυασμό περισσότερο επεξεργασμένο και, δυνητικά τουλάχιστον, πιο αποτελεσματικό σε σχέση με το παρελθόν. Πρόκειται για το λεγόμενο “πόλεμο 4ης γενιάς”. Το δόγμα αυτό διατυπώθηκε το 1989 και εμπλουτίστηκε το 2006.
Η βασική ιδέα του είναι ότι χρησιμοποιούνται πρωτίστως όπλα ψυχολογικού πολέμου ιδίως με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, των μέσων κοινωνικών δικτύωσης, fake news, με λίγα λόγια ένας σύγχρονος προπαγανδιστικός πόλεμος με έμφαση στη συκοφάντηση των αντιπάλων και στη διασπορά ψευδών ειδήσεων (“δικτάτορας” και “διεφθαρμένος” ο Μαδούρο και ο Μοράλες). Σε αυτά έρχονται να προστεθούν ο οικονομικός πόλεμος, όπως αυτός που διεξάγεται πάνω από 50 χρόνια τώρα ενάντια στην Κούβα με τον αποκλεισμό ή όπως αυτός που διεχήχθη τα έτη 1970-1973 ενάντια στην κυβέρνηση Αλλιέντε και όπως αυτός που διαξάγεται στις μέρες μας ενάντια στη Βενεζουέλα.
Ακολουθούν τακτικές τρομοκρατικών επιθέσεων και άλλες που θέλουν να μιμούνται λαϊκές εξεγέρσεις. Η χρήση στρατιωτικής βίας προστίθεται μόνο στο τέλος. Ο πόλεμος 4ης γενιάς στοχεύει απευθείας στο μυαλό των αντιπάλων πολιτικών ηγετών και των λαών για να υπονομεύσει και καταστρέψει την πολιτική τους βούληση, να τους αναγκάσει να συμβιβαστούν ή να τους συντρίψει. Είναι πόλεμος που διεξάγεται σε κλίμακα δεκαετίας και όχι τόσο σε κλίμακα μηνών ή λίγων ετών.
Τρία βασικά πορίσματα
Από τις εμπειρίες των προοδευτικών κυβερνήσεων στη Βενεζουέλα, στη Βολιβία, στο Εκουαδόρ και αλλού μπορούν να εξαχθούν, με ασφάλεια πλέον, κάποια συμπεράσματα. Πρώτο, είναι αναγκαία η εθνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας έτσι ώστε η κυβέρνηση να ελέγχει τους βασικούς πυλώνες της και α. να μπορέσει να υλοποιήσει ριζική αναδιανομή κοινωνικού πλούτου σε όφελος του λαού, β. να μπορεί να αντιμετωπίσει τον οικονομικό πόλεμο που θα δεχθεί, γ. να χαράξει αποτελεσματικό σχέδιο οικονομικής αναδιοργάνωσης και υπέρβασης της βιομηχανικής – τεχνολογικής υπανάπτυξης.
Δεύτερο, είναι αναγκαία η απομάκρυνση των βάσεων, των στρατιωτικών και άλλων συμβούλων των ΗΠΑ. Αν δεν γίνει αυτό, ο εχθρός είναι εντός των πυλών. Εξίσου αναγκαίος είναι ο ριζικός εκδημοκρατισμός των ενόπλων δυνάμεων και του κρατικού μηχανισμού. Χωρίς αυτόν, το πραξικόπημα περιμένει στη γωνία, όπως στη Βολιβία, ακόμη και μετά από 14 χρόνια διακυβέρνησης από τον Μοράλες και παρά τις αδιαμφισβήτητες επιτυχίες τόσο στη μείωση της φτώχειας όσο και στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ.
Απαιτείται όχι μόνο απομάκρυνση των φασιστικών στοιχείων αλλά ριζικός εκδημοκρατισμός των δομών, του προσανατολισμού καθώς και η εμπλοκή του λαϊκού παράγοντα στα ζητήματα άμυνας και ασφάλειας. Τόσο η κυβέρνηση Αλλιέντε παλαιότερα όσο και ο Μοράλες πρόσφατα απευθύνθηκαν στα συνδικάτα με σκοπό τη δημιουργία πολιτοφυλακής κυριολεκτικά “στο παρά πέντε”. Και τότε ήταν αργά.
Τρίτο, τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης που ανήκουν σε ολιγάρχες, στρώνουν πάντα το έδαφος για την πραξικοπηματική ανατροπή. Συνέβη επανειλημμένα στη Βενεζουέλα, στη Βολιβία, στη Χιλή του Αλλιέντε και αλλού. Είναι ζήτημα στοιχειώδους αυτοπροστασίας της δημοκρατίας να λάβει μέτρα περιορισμού τους και να αναθέσει τα μέσα ενημέρωσης στους λαϊκούς φορείς και σε δημοκρατικές δομές.
Οι επίμονες διαδηλώσεις και απεργίες, με τις αναπόφευκτες διακυμάνσεις και καμπές, συνεχίζονται παρά τη σκληρή καταστολή με δεκάδες νεκρούς σε κάθε χώρα, στη Βολιβία, στη Χιλή, στην Κολομβία, στο Εκουαδόρ, στην Αϊτή, στη Βραζιλία. Οι λαοί δεν είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν να ζουν σε συνθήκες βαθιάς κοινωνικής ανισότητας, φτώχειας, έλλειψης δικαιωμάτων, υπό την σκληρή εκμετάλλευση από τις ολιγαρχίες και τις ΗΠΑ. Συσσωρεύουν εμπειρίες, αναζητούν λύσεις και πιθανά σμιλεύουν επαναστατικές οργανώσεις και ηγεσίες.
Δεν μπορεί να γνωρίζει κανείς αν το νέο επαναστατικό κύμα θα έρθει από τη Λ. Αμερική. Το βέβαιο είναι ότι για μια σειρά κοινωνικο-οικονομικούς, ιστορικούς, πολιτιστικούς λόγους η περιοχή αυτή είναι η πιο δραστήρια κοινωνική εστία εδώ και 60 τουλάχιστον χρόνια.
