του A. P. Scheptulin (Σοβιετική Ένωση)*
Καθώς η γνώση αναπτύσσεται στην πράξη, ο άνθρωπος ανακαλύπτει συνεχώς νέες ιδιότητες και σχέσεις, ενδογενείς στην πραγματικότητα που τον περιβάλλει. Εισδύει όλο και πιο βαθιά στον κόσμο των φαινομένων και αρχίζει να βρίσκει, να ξεχωρίζει και να εκφράζει με τη μορφή εννοιών, ιδιότητες και σχέσεις, όπως, χώρος, χρόνος, αιτιότητα, κανονικότητα, αναγκαιότητα, τυχαίο και αντίθεση, οι οποίες είναι καθολικές και ανήκουν σε όλες τις υλικές οντότητες και σε όλα τα φαινόμενα του εξωτερικού κόσμου. Οι καθολικές αυτές ιδιότητες και σχέσεις είναι αναπόσπαστα χαρακτηριστικά των υλικών οντοτήτων, είναι ιδιότητες καθώς και καθολικές μορφές ύπαρξης της ύλης, οι δε έννοιες που τις εκφράζουν και διαμορφώνονται κατά τη διαδικασία της δημιουργικής δραστηριότητας του ανθρώπου, είναι φιλοσοφικές κατηγορίες. Αυτές αποτελούν μ’ αυτό τον τρόπο, τους καθολικούς τύπους της νοητικής δραστηριότητας των ανθρώπων, τις εξιδανικευμένες εικόνες που αντανακλούν σχέσεις και ιδιότητες ενδογενείς σε όλα τα φαινόμενα της πραγματικότητας. Μέσα απ’ αυτές φτάνουμε στην κατανόηση του ειδικού υλικού που συγκεντρώσαμε κατά τη διαδικασία της επιστημονικής έρευνας, και του πρακτικού μετασχηματισμού της πραγματικότητας. Μέσα απ’ αυτές απομονώνουμε τα πιο ουσιαστικά χαρακτηριστικά του αντικειμένου που μας ενδιαφέρει. Π.χ., αν δούμε ένα αντικείμενο από το πρίσμα των κατηγοριών του γενικού και του ειδικού, μπορούμε να θεμελιώσουμε την ταυτότητα και τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτό και σε άλλα αντικείμενα. Χρησιμοποιώντας τις κατηγορίες της αιτιότητας και της αναγκαιότητας, μπορούμε να ανακαλύψουμε τις αιτίες του, καθώς και τις αναγκαίες και τυχαίες ιδιότητες και σχέσεις του. Η ανάλυση με βάση την κατηγορία της ποιότητας και της ποσότητας, μας βοηθά να βρούμε τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του και κάτω από ορισμένες συνθήκες τούς μεταξύ τους συνδέσμους, κ.ο.κ. […]
* Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Διαλεκτική: Προβλήματα & Διερευνήσεις», σ. 195-222, εκδ. Gutenberg, Αθήνα
Αντιγραφή για το ιστολόγιο «Ορίζοντας»: Παναγιώτης Γαβάνας
