Η Αφρική δεν θέλει να αποτελέσει πρόσφορο έδαφος για τον Νέο Ψυχρό Πόλεμο

Vijay Prashad

Στις 17 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής της Διοίκησης της Αφρικής των ΗΠΑ (AFRICOM), Στρατηγός του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ, Μάικλ Λάνγκλεϊ, επισκέφθηκε το Μαρόκο (1). Ο Λάνγκλεϊ συναντήθηκε με ανώτερους Μαροκινούς στρατιωτικούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Γενικού Επιθεωρητή των Μαροκινών Ενόπλων Δυνάμεων, Μπελκίρ Ελ Φαρούκ. Από το 2004, η AFRICOM πραγματοποιεί τη «μεγαλύτερη και κορυφαία ετήσια άσκηση», την African Lion (2), εν μέρει σε μαροκινό έδαφος. Τον περασμένο Ιούνιο, δέκα χώρες συμμετείχαν στην African Lion 2022 (3), με παρατηρητές από το Ισραήλ (για πρώτη φορά) και το ΝΑΤΟ.

Η επίσκεψη του Μάικλ Λάνγκλεϊ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης παρέμβασης των ΗΠΑ στην αφρικανική ήπειρο, την οποία τεκμηριώσαμε στο φάκελό μας αρ. 42 (Ιούλιος 2021) με τίτλο, «Defending Our Sovereignty: U.S. Military Bases in Africa and the Future of African Unity» (4), κοινή δημοσίευση με την Ερευνητική Ομάδα του Σοσιαλιστικού Κινήματος της Γκάνας. Σε αυτό το κείμενο, γράψαμε ότι οι δύο σημαντικές αρχές του Παναφρικανισμού είναι η πολιτική ενότητα και η εδαφική κυριαρχία και υποστηρίξαμε ότι «[η] διαρκής παρουσία ξένων στρατιωτικών βάσεων δεν συμβολίζει μόνο την έλλειψη ενότητας και κυριαρχίας, αλλά επιβάλλει επίσης εξίσου τον κατακερματισμό και την υποταγή των λαών και των κυβερνήσεων της ηπείρου». Τον Αύγουστο, η πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στον ΟΗΕ Λίντα Τόμας Γκρίνφιλντ ταξίδεψε στη Γκάνα, την Ουγκάντα και το Πράσινο Ακρωτήριο. «Δεν ζητάμε από τους Αφρικανούς να κάνουν επιλογές μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας», είπε πριν από την επίσκεψή της (5), αλλά, πρόσθεσε, «για μένα, αυτή η επιλογή θα ήταν απλή». Ωστόσο, αυτή η επιλογή ωθείται από το Κογκρέσο των ΗΠΑ καθώς εξετάζει τον «Νόμο για την Αντιμετώπιση Κακόβουλων Ρωσικών Δραστηριοτήτων στην Αφρική», ένα νομοσχέδιο (6) που θα επιβάλλει κυρώσεις στα αφρικανικά κράτη εάν συναλλάσσονται με τη Ρωσία (και θα μπορούσε ενδεχομένως να επεκταθεί στην Κίνα στο μέλλον).

Για να κατανοήσουμε αυτήν την εξελισσόμενη κατάσταση, οι φίλοι μας στην οργάνωση No Cold War (7) ετοίμασαν την ενημέρωσή τους αρ. 5, «NATO Claims Africa as Its ‘Southern Neighbourhood’», η οποία εξετάζει πώς το ΝΑΤΟ έχει αρχίσει να αναπτύσσει μια ιδιοκτησιακή άποψη για την Αφρική (8) και πώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρεί την Αφρική ως πρώτη γραμμή στο Παγκόσμιο Δόγμα Μονρόε (9).

Τον Αύγουστο του 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες δημοσίευσαν μια νέα στρατηγική εξωτερικής πολιτικής με στόχο την Αφρική (10). Το 17σέλιδο έγγραφο περιείχε 10 αναφορές για την Κίνα και τη Ρωσία μαζί, συμπεριλαμβανομένης μιας δέσμευσης για «καταπολέμηση των επιβλαβών δραστηριοτήτων από τη [Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας], τη Ρωσία και άλλους ξένους παράγοντες» στην ήπειρο», αλλά δεν ανέφερε ούτε μια φορά τον όρο « κυριαρχία». Αν και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε (11) ότι η Ουάσιγκτον «δεν θα υπαγορεύσει τις επιλογές της Αφρικής», οι αφρικανικές κυβερνήσεις ανέφεραν (12) ότι αντιμετωπίζουν «πατερναλιστικό εκφοβισμό» από κράτη μέλη του ΝΑΤΟ για να πάρουν το μέρος τους στον πόλεμο στην Ουκρανία (13). Καθώς οι παγκόσμιες εντάσεις αυξάνονται, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν δώσει σήμα, ότι βλέπουν την ήπειρο ως πεδίο μάχης για να διεξαγάγουν τον Νέο Ψυχρό Πόλεμό τους ενάντια στην Κίνα και τη Ρωσία.

ΕΝΑ ΝΕΟ ΔΟΓΜΑ ΜΟΝΡΟΕ

Στην ετήσια Σύνοδο Κορυφής του τον Ιούνιο, το ΝΑΤΟ ονόμασε την Αφρική (14) μαζί με τη Μέση Ανατολή «νότια γειτονιά του ΝΑΤΟ». Επιπλέον, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γιένς Στόλτενμπεργκ αναφέρθηκε δυσοίωνα στην «αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας στη νότια γειτονιά μας» ως «πρόκληση» (15). Μετά από ένα μήνα, ο απερχόμενος διοικητής της AFRICOM, στρατηγός Στίβεν Τάουνσεντ, αναφέρθηκε στην Αφρική ως «νότια πλευρά του ΝΑΤΟ» (16). Αυτά τα σχόλια θυμίζουν ανησυχητικά τη νεοαποικιακή στάση που υιοθετήθηκε από το Δόγμα Μονρόε του 1823, στο οποίο οι ΗΠΑ ισχυρίζονταν ότι η Λατινική Αμερική ήταν η «πίσω αυλή» τους.

Αυτή η πατερναλιστική άποψη για την Αφρική φαίνεται να είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ουάσιγκτον. Τον Απρίλιο, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία (17) τον «Νόμο για την Καταπολέμηση της Κακόβουλης Ρωσικής Επιρροής στις Δραστηριότητες στην Αφρική» με ψήφους 415-9. Το νομοσχέδιο, που στοχεύει να τιμωρήσει τις αφρικανικές κυβερνήσεις επειδή δεν ευθυγραμμίζονται με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για τη Ρωσία, έχει καταδικαστεί ευρέως (18) σε ολόκληρη την ήπειρο για ασέβεια στην κυριαρχία των αφρικανικών εθνών, με την υπουργό Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Ναλέντι Πάντορ να το αποκαλεί «απολύτως επαίσχυντο» (19).

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ και των δυτικών χωρών να σύρουν την Αφρική στις γεωπολιτικές τους συγκρούσεις εγείρουν σοβαρές ανησυχίες: δηλαδή, θα οπλοποιήσουν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ την τεράστια στρατιωτική τους παρουσία στην ήπειρο για να επιτύχουν τους στόχους τους;

AFRICOM: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΑΤΟ

Το 2007, οι Ηνωμένες Πολιτείες ίδρυσαν τη Διοίκηση της Αφρικής (AFRICOM) «σε συνάρτηση με τις διευρυνόμενες εταιρικές σχέσεις και τα συμφέροντά μας στην Αφρική» (20). Σε μόλις 15 χρόνια, η AFRICOM (21) έχει δημιουργήσει τουλάχιστον 29 στρατιωτικές βάσεις στην ήπειρο ως μέρος ενός εκτεταμένου δικτύου, που περιλαμβάνει περισσότερα από 60 φυλάκια και σημεία πρόσβασης σε τουλάχιστον 34 χώρες (22) ─ πάνω από το 60% των κρατών της ηπείρου.

Παρά τη ρητορική της Ουάσιγκτον για την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αφρική, στην πραγματικότητα, η AFRICOM στοχεύει να εξασφαλίσει την ηγεμονία των ΗΠΑ στην ήπειρο. Οι δηλωμένοι στόχοι (23) της AFRICOM περιλαμβάνουν την «προστασία των συμφερόντων των ΗΠΑ» και τη «διατήρηση της υπεροχής έναντι των ανταγωνιστών» στην Αφρική. Στην πραγματικότητα, η δημιουργία της AFRICOM υποκινήθηκε από τους προβληματισμούς (24) «όσων ανησυχούν για την αυξανόμενη παρουσία και επιρροή της Κίνας στην περιοχή».

Από την αρχή, το ΝΑΤΟ συμμετείχε στην προσπάθεια, με την αρχική πρόταση (25) που είχε υποβάλει ο τότε Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ Τζέιμς Τζόουνς. Σε ετήσια βάση, η AFRICOM διεξάγει εκπαιδευτικές ασκήσεις (26) εστιασμένες στην ενίσχυση της «διαλειτουργικότητας» μεταξύ των αφρικανικών στρατευμάτων και «των δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ του ΝΑΤΟ».

Ο καταστροφικός χαρακτήρας της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Αφρική αποδείχθηκε το 2011, όταν ─αγνοώντας την αντίθεση της Αφρικανικής Ένωσης (27) ─ οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ξεκίνησαν την καταστροφική στρατιωτική τους επέμβαση στη Λιβύη για να απομακρύνουν την κυβέρνηση του Μουαμάρ Καντάφι. Αυτός ο πόλεμος αλλαγής καθεστώτος κατέστρεψε τη χώρα, η οποία είχε στο παρελθόν την υψηλότερη βαθμολογία μεταξύ των αφρικανικών εθνών στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (28). Πάνω από μια δεκαετία αργότερα, τα κύρια επιτεύγματα της επέμβασης στη Λιβύη, ήταν η επιστροφή των σκλαβοπάζαρων (29) στη χώρα, η είσοδος χιλιάδων ξένων μαχητών (30) και η ατελείωτη βία.

Στο μέλλον, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θα επικαλούνται την «κακόβουλη επιρροή» της Κίνας και της Ρωσίας ως δικαιολογία για στρατιωτικές επεμβάσεις και αλλαγή καθεστώτων στην Αφρική;

Η ΑΦΡΙΚΗ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΕΝΑΝ ΝΕΟ ΨΥΧΡΟ ΠΟΛΕΜΟ

Στη φετινή Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η Αφρικανική Ένωση απέρριψε σθεναρά τις καταπιεστικές προσπάθειες των ΗΠΑ και των δυτικών χωρών να χρησιμοποιήσουν την ήπειρο ως πιόνι στη γεωπολιτική τους ατζέντα. «Η Αφρική έχει υποστεί αρκετά από το βάρος της ιστορίας», δήλωσε ο Πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης και Πρόεδρος της Σενεγάλης Μακί Σαλ (31). «Δεν θέλει να είναι το έδαφος αναπαραγωγής ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, αλλά μάλλον ένας πόλος σταθερότητας και ευκαιρίας ανοιχτός σε όλους τους εταίρους της, σε αμοιβαία επωφελή βάση». Πράγματι, η τάση για πόλεμο δεν προσφέρει τίποτα στους λαούς της Αφρικής στην επιδίωξή τους για ειρήνη, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ανάπτυξη.

Στα εγκαίνια της Ευρωπαϊκής Διπλωματικής Ακαδημίας στις 13 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής της διπλωματίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ζοζέπ Μπορέλ (32), είπε: «Η Ευρώπη είναι ένας κήπος… Ο υπόλοιπος κόσμος… είναι μια ζούγκλα και η ζούγκλα θα μπορούσε να εισβάλει στον κήπο». Σαν να μην ήταν αρκετά σαφής η μεταφορά, πρόσθεσε, «Οι Ευρωπαίοι πρέπει να ασχοληθούν πολύ περισσότερο με τον υπόλοιπο κόσμο. Διαφορετικά, ο υπόλοιπος κόσμος θα εισβάλει εδώ». Τα ρατσιστικά σχόλια του Μπορέλ διαχύθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αντιμετωπίστηκαν (33) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τον Μαρκ Μποτένγκα του Βελγικού Εργατικού Κόμματος, ενώ μια αναφορά του Κινήματος για τη Δημοκρατία στην Ευρώπη (DiEM25) που ζητούσε την παραίτηση του Μπορέλ έχει συλλέξει περισσότερες από 10.000 υπογραφές (34). Η έλλειψη ιστορικής γνώσης του Μπορέλ είναι σημαντική: είναι η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική που συνεχίζουν να εισβάλλουν στην αφρικανική ήπειρο και είναι αυτές οι στρατιωτικές και οικονομικές εισβολές που προκαλούν τη μετανάστευση των Αφρικανών (35). Όπως είπε ο πρόεδρος Σαλ, η Αφρική δεν θέλει να είναι «το έδαφος αναπαραγωγής ενός νέου Ψυχρού Πολέμου», αλλά ένας κυρίαρχος τόπος αξιοπρέπειας.