Οι σχέσεις της ΛΔ Κίνας με την αφρικανική ήπειρο στην τελευταία δεκαετία. Μια πολιτική πραγματικής ανάπτυξης.

του Φίλιππου Μπαρδουνιώτη

Σήμερα η ΛΔ Κίνας θέτει υπό αμφισβήτηση τη Δυτική ιμπεριαλιστική πολιτική στην Αφρική. Η πολιτική της ΛΔ Κίνας στην αφρικανική ήπειρο έχει ως πρώτο μέλημα την ανάπτυξη των χωρών μέσα από την πολιτική οικονομικών σχέσεων ισότιμων και αμοιβαίου οφέλους (win-win policy), και την ποιοτική ανάπτυξη με ανθρωποκεντρικό πρόσωπο. Η πολιτική αυτή, είναι δέσμευση του ΚΚΚ και της ηγεσίας του, και γίνεται πράξη, πλέον, όχι μόνο στην Αφρική, αλλά σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο και τις χώρες του Νότου.

Έχοντας εμπειρία από την αλματώδη εσωτερική της ανάπτυξη, η ΛΔ Κίνας με τις πολιτικές Go Out, Win-Win policy και Belt and Road («μια ζώνη, ένας δρόμος»), επιδιώκει μια παγκόσμια ανάπτυξη των λαών του φτωχού Νότου, την πλατιά εξάλειψη της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο, την ανεξάρτητη πολιτική των εθνών στο πλαίσιο ενός πολυπολικού κόσμου, την ανθρωποκεντρική ανάπτυξη των λαών, ενώ πρέπει να τονιστεί ότι θέτει σε αμφισβήτηση το νεοφιλελεύθερο κοινωνικοοικονομικό μοντέλο που είναι η ιδεολογική εμπροσθοφυλακή του ιμπεριαλισμού του ευρωατλαντικού άξονα.

Από το 2000 η ΛΔ Κίνας προχώρησε μαζί με 53 χώρες τις Αφρικής στη σύσταση της πλατφόρμας για τη «Συνεργασία Κίνας- Αφρικής» (FOCAC). Η πλατφόρμα αυτή ιδρύθηκε για τη συνεργασία της ανάπτυξης πολυμερών οικονομικών σχέσεων σε ισότιμη βάση. Από την αρχή της ύπαρξης της εξελίχθηκε με βάση μια μακροπρόθεσμη διπλωματική/πολιτική και οικονομική σχέση μεταξύ της Κίνας και των χωρών της Αφρικής.

Στην αρχή ο χαρακτήρας της πλατφόρμας, από το πρώτο συνέδριο ως το 2006, είχε τον χαρακτήρα μιας καθαρά εμπορικής συμφωνίας – δέσμευσης. Από το 2003, η ΛΔ Κίνας προσέφερε στις χώρες της Αφρικής τη δυνατότητα να εξάγουν τα προϊόντα τους με μηδενικούς δασμούς σε αυτήν. Μέχρι το 2006 πάνω από 440[1] είδη προϊόντων εξάγονταν από τις χώρες της μαύρης ηπείρου στις αγορές της ΛΔ Κίνας. Το αμφίδρομο αυτό εμπόριο είχε, μάλιστα, θετικό εμπορικό ισοζύγιο για τις αφρικανικές χώρες.

Σε αυτήν την περίοδο χορηγήθηκαν δάνεια στις αφρικανικές χώρες υπό μορφή επιδοτήσεων με ελάχιστες πολιτικές δεσμεύσεις (κινεζική πολιτική χωρίς όρους)[2] και χαμηλά επιτόκια με μακροπρόθεσμη αποπληρωμή[3], ενώ, μετά την κρίση του 2008, η ΛΔ Κίνας διέγραψε 168 δάνεια προς την Αφρική, προκειμένου να επιτραπεί η επιστροφή της οικονομικής ανάπτυξης στην ήπειρο αυτή.

Εκείνη την εποχή η ΛΔ Κίνας μόλις εντασσόταν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ήταν μικρότερο ακόμα και από τις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.

Από το 2006 η πλατφόρμα διεύρυνε τη συνεργασία και σε άλλους τομείς ανάπτυξης μέσω της εξωτερικής βοήθειας από την ΛΔ Κίνας στην Αφρική όπως: υγεία, υποδομές, παροχή ύδρευσης, ιδεολογία, ενεργειακή ανάπτυξη της ηπείρου, ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας και βιομηχανίας, μεταποίησης κοκ. Το 2007 εγκαινιάστηκε το Ταμείο Ανάπτυξης Κίνας-Αφρικής (CADFund)[4], με στόχο την προώθηση επενδύσεων μέσω ΑΞΕ για την οικονομική ανάπτυξη της Αφρικής.

Το 2013 εγκαινιάστηκε η πολιτική πρωτοβουλία Belt and Road. Η ΛΔ Κίνας, δίνοντας προτεραιότητα στην κατασκευή δικτυών ηλεκτρικής ενέργειας[5], στη δημιουργία ειδικών εμπορικών ζωνών στα λιμάνια, στους δρόμους μεταφοράς, στη δημιουργία και ανανέωση του σιδηροδρομικού δικτύου, στην οικοδόμηση νοσοκομείων και αναβάθμισης της υγείας της Αφρικής, έδωσε δυνατότητες μεταφοράς τεχνογνωσίας, αναβάθμισης των χωρών της Αφρικής, την παροχή χρηματοοικονομικών πακέτων και δυνατότητες διαχείρισης κατασκευών και εταιρειών μετοχικού κεφαλαίου στις χώρες της Αφρικής[6].

Από το 2015 η ΛΔ Κίνας δεσμεύτηκε στη «σχέση παντός καιρού» με τους εταίρους της αφρικανικής ηπείρου και «το κοινό πεπρωμένο Αφρικής- Κίνας» τέθηκε ως πυλώνας της πλατφόρμας «Συνεργασία Κίνας- Αφρικής» (FOCAC)[7]. Στις 5 Δεκεμβρίου του 2015, στη σύνοδο Κορυφής της πλατφόρμας στο Γιοχάνεσμπουργκ, ο πρόεδρος της ΛΔ Κίνας Σι Τζι Πινγκ[8] προώθησε την ενίσχυση των σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης Κίνας – Αφρικής στο πλαίσιο του οράματος της πολιτικής της ΛΔ Κίνας για μια νέα εποχή πολυπολικότητας που βρίσκεται εντός του κοινού πεπρωμένου του κινεζικού λαού με τον Παγκόσμιο Νότο, και μιας νέας παγκόσμιας διπλωματικής σχέσης των χωρών για μια ειρηνική και αλληλέγγυα ανάπτυξη.

Η αναβάθμιση της πλατφόρμας συνδυάστηκε με την περαιτέρω ενίσχυση του μηχανισμού της για την συνεργασία. Δημιουργήθηκαν περιφερειακές υπο-πλατφόρμες για την προώθηση της ανάπτυξης όπως: η πλατφόρμα των λαών Αφρικής- ίνας, η πλατφόρμα υπουργών υγείας Αφρικής-Κίνας, η πλατφόρμα νέων ηγετών Κίνας-Αφρικής, η πλατφόρμα συνεργασίας μέσων ενημέρωσης Κίνας-Αφρικής, η πλατφόρμα για τη μείωση της φτώχειας και για την ανάπτυξη, η πλατφόρμα τοπικής αυτοδιοίκησης Αφρικής.

Το 2018 ο Σι Τζι Πινγκ τόνισε ότι η ανάπτυξη θα πρέπει να γίνει στα πλαίσια των εθνικών ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε εταίρου, ενώ πρόβαλλε ανοιχτά την πολιτική της ΛΔ  για την ισότιμη σχέση των χωρών: «… Ακολουθούμε μια προσέγγιση «πέντε-όχι» στις σχέσεις μας με την Αφρική: Καμία παρέμβαση στην επιδίωξη των αφρικανικών χωρών για αναπτυξιακά μονοπάτια που ταιριάζουν στις εθνικές τους συνθήκες. Καμία παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των αφρικανικών χωρών. Καμία επιβολή της θέλησής μας στις αφρικανικές χώρες. Καμία σύνδεση πολιτικών δεσμών στη βοήθεια προς την Αφρική και καμία επιδίωξη ιδιοτελών πολιτικών κερδών στις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση της συνεργασίας με την Αφρική. Ελπίζουμε ότι αυτή η προσέγγιση, “πέντε όχι”, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες, καθώς ασχολούνται με θέματα που αφορούν την Αφρική. Για την Κίνα είμαστε πάντα ο καλός φίλος της Αφρικής, καλός συνεργάτης και καλός αδερφός. Κανείς δεν μπορούσε να υπονομεύσει τη μεγάλη ενότητα μεταξύ του κινεζικού λαού και του αφρικανικού λαού»[9]…

Στο 3^ο συνέδριο του FOCAC τέθηκε σε ισχύ η «ατζέντα 2063»[10]. Ο στόχος της ατζέντας είναι να προχωρήσει η «Αφρικανική Ένωση» που ιδρύθηκε το 2001 σε μια περιφερειακή ένωση της ηπείρου της Αφρικής. Για αυτόν τον στρατηγικό στόχο εκπονήθηκε το πρώτο δεκαετές πλάνο που περιλαμβάνει: την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας, ένα αφρικανικό ψηφιοποιημένο και ηλεκτρονικό πανεπιστήμιο, την αφρικανική στρατηγική για τα εμπορεύματα, την Ηπειρωτική Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών, το φράγμα Grand Inga στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ηπειρωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ένα ενιαίο δίκτυο αεροπορικών μεταφορών, την ανάπτυξη υποδομών σε αγροτικές περιοχές[11], με σκοπό τη μείωση της μετανάστευσης στις αστικές περιοχές, και τη μείωση της φτώχειας, την υιοθέτηση ανταγωνιστικών παγκόσμιων νομισμάτων και την αποφυγή της χρησιμοποίησης των σκληρών ιμπεριαλιστικών νομισμάτων (δολάριο, βρετανική λίρα, ευρώ), για την προστασία και θωράκιση της οικονομίας της αφρικανικής ανάπτυξης, την ενίσχυση του τουρισμού, και την ανταλλαγή τεχνολογίας και πληροφοριών.

Η πολιτική της ανάπτυξης με οικονομικοπολιτικές σχέσεις αμοιβαίου οφέλους έχει πραγματικά βοηθήσει τις χώρες της Αφρικής στην ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας τους, την ανάπτυξη των υποδομών τους, την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας με σύγχρονα μέσα, την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της ενεργειακής τους ανάπτυξης. Εκατομμύρια Αφρικανών ξέφυγαν από την ακραία φτώχεια, προϊόν της εκμετάλλευσής τους από τη διαχρονική ληστεία των πόρων τους χωρίς ανταμοιβή, την υπερχρέωση των κρατών με δάνεια που δίνονταν για να ενσωματώνουν πολιτικές ελίτ των αφρικανικών χωρών, στα πλαίσια μιας πολιτικής διαίρει και βασίλευε από τους αποικιοκράτες ιμπεριαλιστές και τα μονοπώλια τους.

Η πολιτική του αμοιβαίου οφέλους είναι θεμέλιο της ανεξάρτητης πολιτικής των αφρικανικών χωρών. Μόνο έτσι μπορούν να δημιουργήσουν τις υλικές βάσεις για την ανάπτυξη των λαών και την ανεξαρτησία τους, ενώ πρέπει να σημειωθεί ότι το εργατικό και λαϊκό κίνημα σε μια πληθώρα χώρων έχει αναβιώσει με όλες τις κληρονομιές του από τον 20^ο αιώνα.

Από την άλλη, η ΛΔ Κίνας βρίσκει μια αγορά για το εμπόριο της και μια περιοχή πλούσια σε πρώτες ύλες για την αναπτυσσόμενη βιομηχανία της. Συγκεκριμένα, μέχρι το 2011 η εμπορική σχέση αυτή αυξήθηκε ραγδαία: από 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2000, σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια το 2005 και σε 166 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011[12]. Οι επενδύσεις της ΛΔ Κίνας στο διάστημα 2000-2001 τριπλασιάστηκαν: από 491 εκατομμύρια δολάρια το 2003, σε 14,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2012[13]. Μετά το 2015 οι επενδύσεις αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο: από 399,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2016 σε 444,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018[14]. Οι επενδύσεις αυτές αυξάνουν τις θέσεις εργασίας, την παραγωγικότητα της εργασίας, την ανάπτυξη του μορφωτικού επιπέδου των αφρικανικών λαών, την αναβάθμιση της αξίας των παραγόμενων προϊόντων μέσω της εντατικής τεχνολογικής ανάπτυξης, την αναβάθμιση της ζωής των αφρικανικών λαών.