Μη παραγωγική συσσώρευση στις ΗΠΑ:

ένα νέο αναλυτικό πλαίσιο

Tomás N. Rotta,

Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς

Περίληψη

Σε αυτό το άρθρο προσφέρω μια καινοτόμο ανάλυση της μη παραγωγικής συσσώρευσης στην οικονομία των ΗΠΑ από το 1947 έως το 2011. Αναπτύσσω ένα νέο θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο για να αναλύσω τη συσσώρευση του κεφαλαίου σε παραγωγικές και μη παραγωγικές μορφές. Επίσης, αναπτύσσω μια μεθοδολογία για να υπολογίσω μαρξιστικές κατηγορίες βασιζόμενος στην ιδέα ότι η παραγωγή γνώσης και πληροφορίας είναι μια μη παραγωγική δραστηριότητα, η οποία βασίζεται στη δημιουργία γνωσιακών προσόδων. Ειδικότερα, παρέχω νέες εμπειρικές εκτιμήσεις για να αποκαλύψω τη μετατοπιζόμενη ισορροπία μεταξύ παραγωγικών και μη παραγωγικών μορφών συσσώρευσης. Το πρότυπο συσσώρευσης που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου 1947-79, το οποίο είχε σε προτεραιότητα την παραγωγική συσσώρευση, έδωσε τη θέση του από τη δεκαετία του 1980 σε ένα αντίθετο πρότυπο που έχει σε προτεραιότητα τη μη παραγωγική συσσώρευση. Οι μη παραγωγικές δραστηριότητες έχουν αυξηθεί με ταχύ ρυθμό σε σχέση με τα εισοδήματα, τα πάγια περιουσιακά στοιχεία και την απασχόληση. Ανάμεσα σε όλες τις μορφές μη παραγωγικών δραστηριοτήτων, η προσέγγισή μου δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο πως η παραγωγή γνώσης και πληροφορίας αποτελεί ένα αυξανόμενο μερίδιο του συνολικού μη παραγωγικού εισοδήματος και του αποθέματος κεφαλαίου. Επιπλέον, η παραγωγική στασιμότητα και η ταχύρρυθμη μη παραγωγική συσσώρευση σχετίζεται με μεγαλύτερη εκμετάλλευση των παραγωγικών εργατών και με διευρυνόμενη ανισότητα.

[…]

1. Εισαγωγή

Σε αυτό το άρθρο θεωρητικοποιώ και υπολογίζω τη συσσώρευση μη παραγωγικού κεφαλαίου στην μεταπολεμική οικονομία των ΗΠΑ. Επικεντρώνω στη μετατοπιζόμενη ισορροπία μεταξύ παραγωγικών και μη παραγωγικών δραστηριοτήτων και στη διανομή του κεφαλαίου μεταξύ αυτών των δύο κατηγοριών. Αναπτύσσω μια νέα μεθοδολογία για να υπολογίσω μαρξιστικές κατηγορίες και προσφέρω διάφορες εμπειρικές εκτιμήσεις των παραγωγικών και μη παραγωγικών μορφών συσσώρευσης από το 1947 έως το 2011. Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματά μου παρέχουν νέα στοιχεία για το πως η εκμετάλλευση, η ανισότητα και η μη παραγωγική συσσώρευση αλληλοεπιδρούν σε μια ανεπτυγμένη καπιταλιστική οικονομία.

Χρησιμοποιώ τον όρο μη παραγωγική συσσώρευση για να καταδείξω τη μεγέθυνση στην ροή εισοδήματος ή στο απόθεμα κεφαλαίου μη παραγωγικών δραστηριοτήτων, και τον όρο παραγωγική συσσώρευση για να καταδείξω τη μεγέθυνση στην ροή εισοδήματος ή στο απόθεμα κεφαλαίου παραγωγικών δραστηριοτήτων. Η διάκριση μεταξύ παραγωγικών και μη παραγωγικών δραστηριοτήτων βασίζεται άμεσα στην έννοια της υπεραξίας, και ως τέτοια, βασίζεται στην ιδέα ότι η αξία χρειάζεται να προέρχεται από κάπου. Με κανένα τρόπο δεν ισχύει ότι μη παραγωγική σημαίνει άχρηστη, ή λιγότερο σημαντική, και δεν είναι ένας υποτιμητικός όρος. Επίσης δεν υπάρχει καμία σύνδεση μεταξύ παραγωγικού και απτού (Σ.τ.Μ. υλικού, αντικειμενικού· tangible), εφόσον υπηρεσίες και μη απτά εμπορεύματα μπορούν να είναι προϊόντα παραγωγικών δραστηριοτήτων.

 Μια παραγωγική δραστηριότητα είναι κάθε οικονομική δραστηριότητα που παράγει υπεραξία. Για να παράγει υπεραξία, μια δραστηριότητα πρέπει να έχει εργάτες που να παράγουν χρήσιμα εμπορεύματα με αξία για το κεφάλαιο. Άλλες δραστηριότητες, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν όλες τις προσπάθειες για τη δημιουργία νέων αξιών χρήσης ή για την επανακυκλοφορία υπαρχόντων αξιών χρήσης, αλλά όχι εμπορευμάτων με υπεραξία, θεωρούνται ως μη παραγωγικές. Οι μη παραγωγικές δραστηριότητες δημιουργούν νέες αξίες χρήσης ή επανακυκλοφορούν υπάρχουσες αξίες χρήσης χωρίς να προσθέτουν καθόλου νέα υπεραξία στην οικονομία. Αυτό υπονοεί ότι τα εισοδήματα από μη παραγωγικές δραστηριότητες αντιπροσωπεύουν ροές που αντλούνται από αξία που παράγεται σε παραγωγικές δραστηριότητες. Ενώ οι παραγωγικές δραστηριότητες δημιουργούν και επίσης καταναλώνουν υπεραξία, οι μη παραγωγικές μόνο την καταναλώνουν.

Παρόλο που άμεσα καταναλώνει υπεραξία από παραγωγικές επιχειρήσεις, η μη παραγωγική συσσώρευση μπορεί μια χαρά να ενισχύει την παραγωγικότητα της εργασίας ή ακόμη και να δίνει ώθηση στη συνολική ζήτηση για παραγωγικές δραστηριότητες, και επομένως, έμμεσα να βελτιώνει τη δημιουργία υπεραξίας. Επομένως, υπάρχει μια διπλή επίδραση υπό μελέτη: οι μη παραγωγικές δραστηριότητες μπορεί έμμεσα να αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας και μπορούν και να αυξάνουν τη ζήτηση για παραγωγικές δραστηριότητες, ενώ αντλούν αξία που δεν παράγουν άμεσα. Ακόμη και αν οι μη παραγωγικές δραστηριότητες έμμεσα επιδρούν στην παραγωγική συσσώρευση, δεν προσθέτουν άμεσα καθόλου υπεραξία στην οικονομία.

Οι επίσημοι λογαριασμοί εισοδήματος και προϊόντων και οι πίνακες εισόδων-εξόδων πρέπει να μετασχηματιστούν για να χρησιμοποιηθούν σε μια μαρξιστική ανάλυση, μιας και ο Μαρξ ανέπτυξε το δικό του σύστημα εννοιών, βασιζόμενο στη μοναδική του κατανόηση της εργασιακής θεωρίας της αξίας. Οι επίσημες εκδόσεις δεδομένων, αντιθέτως, είναι κατασκευασμένες χρησιμοποιώντας έννοιες που αντλούνται από τα ορθόδοξα οικονομικά που θεωρητικοποιούν την αξία με διαφορετικό τρόπο. Ειδικότερα, οι επίσημοι λογαριασμοί δεν διακρίνουν μεταξύ παραγωγικών και μη παραγωγικών δραστηριοτήτων.

Για να διαχωρίσω τις βιομηχανίες σε παραγωγικές και μη παραγωγικές δραστηριότητες, εισάγω το Μαρξιστικό Σύστημα Ταξινόμησης Βιομηχανιών, του οποίου το κύριο χαρακτηριστικό είναι η μεταχείριση της παραγωγής γνώσης και της ιδιοκτησίας γνώσης ως μη παραγωγικές δραστηριότητες. Εκτός των εμπορικών, των χρηματοπιστωτικών, των ασφαλειών, των κτηματομεσιτικών, και των μη κερδοσκοπικών οργανισμών και της κρατικής διοίκησης, ταξινομώ επίσης ως μη παραγωγικές την παραγωγή λογισμικού, δεδομένων, φαρμακευτικών προϊόντων, κινηματογραφικών ταινιών, καταγεγραμμένου βίντεο, και ηχογραφημένης μουσικής, και εκδόσεων υλικών όπως βιβλία και περιοδικά. Η ανα-παραγωγή τη γνώσης και της πληροφορίας δεν απαιτεί εργάσιμο χρόνο και επομένως δεν παράγει ούτε αξία ούτε υπεραξία, συνεπάγοντας ότι αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να ταξινομηθούν ως μη παραγωγικές. Οι εκτιμήσεις μου αποκαλύπτουν ότι η δημιουργία γνώσης και τα χρηματοπιστωτικά είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες μη παραγωγικές δραστηριότητες τόσο με όρους καθαρού εισοδήματος, όσο και αποθέματος κεφαλαίου.

Το πρότυπο της συσσώρευσης στην οικονομία των ΗΠΑ έχει αλλάξει ουσιαστικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Πριν το 1980 οι ΗΠΑ γνώρισαν ταχύρρυθμη παραγωγική συσσώρευση, πιο αργή μεγέθυνση σε μη παραγωγικά πάγια περιουσιακά στοιχεία, μη αυξανόμενο βαθμό εκμετάλλευσης των παραγωγικών εργατών, και χαμηλά επίπεδα ανισοτήτων. Καθ΄ όλη τη μεταπολεμική περίοδο, οι εργάτες βαθμιαία στράφηκαν προς μη παραγωγικές θέσεις εργασίας, και από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η πλειοψηφία των εργαζομένων ήταν ήδη μη παραγωγικοί. Μετά το 1980 η κατάσταση άλλαξε δραματικά και η οικονομία στράφηκε σε πιο ταχεία μη παραγωγική συσσώρευση και αύξηση στο απόθεμα μη παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων, ενώ επέδειξε έναν συνεχώς αυξανόμενο βαθμό εκμετάλλευσης των παραγωγικών εργατών και διευρυνόμενη ανισότητα εισοδημάτων. Το συνολικό εισόδημα από μη παραγωγικές δραστηριότητες τετραπλασιάστηκε σε σχέση με τη συνολική αξία που δημιουργείται σε παραγωγικές δραστηριότητες κατά την περίοδο 1947-2011.

Η Νεοφιλελεύθερη φάση του καπιταλισμού των ΗΠΑ μετά το 1980 χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη εκμετάλλευση των παραγωγικών εργατών, τη στροφή των επενδύσεων προς μη παραγωγικές δραστηριότητες, και αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των τάξεων. Οι καπιταλιστές εξάγουν περισσότερη αξία από μειούμενη μερίδα της εργατικής τάξης, ενώ, ταυτόχρονα, το απόθεμα παγίων περιουσιακών στοιχείων σε μη παραγωγικέ δραστηριότητες έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με το παραγωγικό απόθεμα κεφαλαίου. Το αποτέλεσμα είναι ότι για τη Νεοφιλελεύθερη περίοδο το γενικό ποσοστό κέρδους έχει πέσει σημαντικά κάτω από το βαθμό εκμετάλλευσης. Αποδίδω στο ταχύρρυθμο της μη παραγωγικής συσσώρευσης τον πιθανό λόγο για την μετά το 1980 αποσύνδεση μεταξύ εκμετάλλευσης και κερδοφορίας.

Το άρθρο δομείται ως εξής: Πρώτα παρουσιάζω την αναλυτική μου προσέγγιση και προσφέρω μια σύγκριση με προηγούμενες μελέτες. Μετά εισάγω μια σειρά εμπειρικών μέτρων και συζητώ τις δυνητικές αιτίες και πιθανές συνέπειες της μη παραγωγικής συσσώρευσης στις ΗΠΑ. Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι οι παρατηρούμενες τάσεις, πέρα από τις συνέπειές τους για τους ρυθμούς συσσώρευσης κεφαλαίου και τις ταξικές ανισότητες, συγκλίνουν προς την κατάδειξη μιας βαθύτερης καπιταλιστικής δυναμικής που ο ίδιος ο Μαρξ ονόμασε “αυτονόμηση της αξίας”: την τάση του κεφαλαίου να δημιουργεί μορφές πλούτου που είναι όλο και πιο αυτονομημένες από την παραγωγή αξίας και από την εκμετάλλευση της παραγωγικής εργασίας.

2. Σύγκριση με Άλλες Προσεγγίσεις

Η κρίσιμη διαφορά μεταξύ της προσέγγισης που εισάγεται σε αυτό το άρθρο σε σύγκριση με άλλες υπάρχουσες προσεγγίσεις είναι η μεταχείριση της παραγωγής γνώσης και πληροφορίας ως μη παραγωγική δραστηριότητα. Βασιζόμενη στο Teixeira και Rotta (2012), η μεθοδολογία μου είναι η μόνη που παρέχει εκτιμήσεις μαρξιστικών κατηγοριών θεωρώντας τη γνώση και την πληροφορία ως εμπορεύματα δίχως αξία. Το κάνω αυτό καταρχήν διακρίνοντας την παραγωγή από την ανα-παραγωγή, και, στη συνέχεια, ακολουθώντας τον Μαρξ στη θέση ότι η αξία καθορίζεται από τον αναγκαίο εργάσιμο χρόνο για την ανα-παραγωγή ενός εμπορεύματος. Η εμπορευματοποιημένη γνώση και πληροφορία δεν έχουν αξία διότι απαιτούν εργασία για την αρχική παραγωγή τους, αλλά καθόλου εργασία για την περαιτέρω αναπαραγωγή τους. Ο δίχως αξία χαρακτήρας της γνώσης και της πληροφορίας ως εμπορευμάτων είναι επομένως μια άμεση συνέπεια της μαρξικής θεωρίας της αξίας.

Εξ’ αιτίας του ανταγωνισμού με τις νέες τεχνολογίες και τις νέες συνθήκες παραγωγής, οι παραγόμενες αξίες είναι συνεχώς επαναξιολογούμενες στην αγορά. Οι αξίες δεν είναι πάγια μεγέθη αλλά μεταβαλλόμενες ποσότητες, ακόμη και αν η παραγωγή τους έχει ήδη λάβει χώρα στο παρελθόν. Το γεγονός ότι ο Μαρξ δεν τόνισε αυτό το σημείο νωρίς στο Κεφάλαιο Ι είναι διότι σε αυτό το επίπεδο αναλυτικής αφαίρεσης δεν είχε ακόμη εισάγει την αναπαραγωγή στην ανάλυσή του, επικεντρώνοντας μόνο στην παραγωγή των εμπορευμάτων. Μόλις εισήγαγε την αναπαραγωγή του κεφαλαίου στο μέσο του Κεφαλαίου Ι, ο Μαρξ στράφηκε από τις συνθήκες παραγωγής στις συνθήκες αναπαραγωγής. Τότε ρητά ισχυρίστηκε ότι κατά τον καθορισμό της αξίας οποιουδήποτε εμπορεύματος, συμπεριλαμβανομένων των ήδη υπαρχόντων εμπορευμάτων, είναι ο χρόνος ανα-παραγωγής που μετράει, και όχι ο χρόνος της αρχικής παραγωγής. Επαναξιολογήσεις που βασίζονται στον χρόνο αναπαραγωγής επηρεάζουν τις αξίες όλων των εμπορευμάτων. Στους τρεις τόμους του Κεφαλαίου, ο Μαρξ επανειλημμένα επανέλαβε το ίδιο σημείο.

Στο Κεφάλαιο Ι:

‘(Ό)σο, νέα και γεμάτη ζωή και να είναι μια μηχανή, η αξία της δεν καθορίζεται πλέον από τον αναγκαίο χρόνο εργασίας που έχει πραγματικά αντικειμενοποιηθεί μέσα της, αλλά από τον χρόνο εργασίας που είναι αναγκαίος για την αναπαραγωγή είτε αυτής, είτε της καλύτερης μηχανής. Έχει επομένως απαξιωθεί σε ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό’ (Marx 1990, σ. 528).

Στο Κεφάλαιο ΙΙ:

‘Όπως και με κάθε άλλο εμπόρευμα, έτσι και στην περίπτωση της εργασιακής δύναμης, επίσης, η αξίας της καθορίζεται από την ποσότητα εργασίας που απαιτείται για την αναπαραγωγή της. […] οι μισθοί είναι η αξία του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη, και το τελευταίο μπορεί να καθοριστεί (όπως η αξία κάθε άλλου εμπορεύματος) από την εργασία που απαιτείται για την αναπαραγωγή του’ (Marx 1992, σ. 458-59).

Στο Κεφάλαιο ΙΙΙ, ο Μαρξ σχολίασε τη ‘μεγάλη διαφορά στο κόστος μεταξύ της πρώτης κατασκευής μιας νέας μηχανής και της αναπαραγωγής της’ (1994, σ. 199), και μετά ξεκαθάρισε ότι:

‘Από τη στιγμή που οι μηχανές, τα εργοστασιακά κτίρια ή κάθε άλλο είδος παγίου κεφαλαίου αγγίζει έναν βαθμό ωριμότητας, έτσι ώστε να παραμένουν αναλλοίωτα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, τουλάχιστον όσον αφορά τη βασική κατασκευή τους, μια επιπλέον απαξίωση λαμβάνει χώρα, ως αποτέλεσμα βελτιώσεων στις μεθόδους αναπαραγωγής αυτού του παγίου κεφαλαίου. Η αξία των μηχανών, κοκ., τώρα πέφτει όχι επειδή υποσκελίζονται γρήγορα ή απαξιώνονται μερικώς από νέες, πιο παραγωγικές μηχανές, κοκ, αλλά επειδή μπορούν τώρα να αναπαραχθούν φτηνότερα’ (Marx 1994 σ. 209).

‘Η αξία κάθε εμπορεύματος – και έτσι επίσης των εμπορευμάτων στα οποία συνίσταται το κεφάλαιο- καθορίζεται όχι από τον απαραίτητο χρόνο εργασίας που το ίδιο εμπεριέχει, αλλά από τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο που απαιτείται για την αναπαραγωγή του. Αυτή η αναπαραγωγή μπορεί να διαφέρει από τις συνθήκες της αρχικής του παραγωγής με το να λαμβάνει χώρα κάτω από ευκολότερες ή δυσκολότερες περιστάσεις’ (Marx 1994 σ. 237-38).

‘[Ένα] μεγάλο κομμάτι του υπάρχοντος κεφαλαίου είναι περισσότερο ή λιγότερο απαξιωμένο στην πορεία της διαδικασίας αναπαραγωγής, μιας και η αξία των εμπορευμάτων καθορίζεται όχι από τον χρόνο εργασίας που παίρνει αρχικά η παραγωγή τους, παρά μάλλον από τον χρόνο εργασίας που παίρνει η αναπαραγωγή τους, και αυτός σταθερά μειώνεται καθώς η κοινωνική παραγωγικότητα της εργασίας αναπτύσσεται’ (Marx 1994 σ. 522).

Η εμπορευματοποιημένη γνώση και πληροφορία δεν έχουν αξία, και άρα, υπεραξία· επομένως, η παραγωγή τους συνίσταται σε έναν τύπο μη παραγωγικής δραστηριότητας. Ακόμη περισσότερο, οι ιδιοκτήτες της γνώσης και της πληροφορίας μετατρέπονται σε γνωσο-κτήμονες κατά αναλογία με το πως αναφερόμαστε κοινώς στους ιδιοκτήτες της γης ως γεω-κτήμονες. Οι εργάτες που εργάζονται για γνωσο-κτήμονες δεν παράγουν αξία, και άρα και υπεραξία. Αν δεν λαμβάνει χώρα καμία δημιουργία αξίας στην παραγωγή γνώσης, και αν ορισμένοι καπιταλιστές γίνονται γνωσο-κτήμονες εξαιτίας των μονοπωλιακών δικαιωμάτων που κατέχουν επί της παραγμένης πληροφορίας, τότε όλα τα κέρδη που οι γνωσο-κτήμονες καρπώνονται είναι καθαρές γνωσιακές πρόσοδοι (Teixeira και Rotta, 2012).

Παρόλο που η παραγωγή νέας γνώσης δεν παράγει καθόλου υπεραξία, οδηγεί σε προσόδους που επιτρέπουν τους γνωσο-κτήμονες να οικειοποιηθούν ένα μερίδιο της υπεραξίας που παράγεται στις παραγωγικές δραστηριότητες. Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και αντιγραφής γενικώς έχουν ως σκοπό να εγγυηθούν στους ιδιοκτήτες της πληροφορίας ότι θα πάρουν ένα μέρος της υπεραξίας που παράγεται αλλού στην οικονομία. Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας έχουν έναν παρόμοιο οικονομικό ρόλο συγκρινόμενα με τα δικαιώματα ιδιοκτησίας της γης, δηλ. διασφαλίζουν μια ροή υπεραξίας προς μη παραγωγικούς καπιταλιστές με τη μορφή προσόδων. Στην περίπτωση της εμπορευματοποιημένης γνώσης, οι τιμές αγοράς είναι χονδρικές υπερεκτιμήσεις της μηδενικής της αξίας.

Αν και υπό μια διαφορετική θεωρία της αξίας, η θεώρηση της Πολιτικής Οικονομίας περί του ότι η γνώση έχει μηδενικό κόστος αναπαραγωγής εμφανίζεται με έναν παρόμοιο τρόπο στα κυρίαρχα οικονομικά ως το μηδενικό οριακό κόστος της γνώσης (Arrow, 1962, Stiglitz, 1999, Duffy, 2004, Shavell και van Ypersele, 2001). Ο Kenneth Arrow (1962) στο διάσημο άρθρο του για το αναπτυξιακό μοντέλο του “μαθαίνοντας κάνοντας” (Σ.τ.Μ. “learning by doing“) σημείωσε ότι η γνώση είναι εγγενώς ένα δημόσιο αγαθό με μηδενικό οριακό κόστος, και επομένως δε θα μπορούσε να παρέχεται υπό όρους τέλειου ανταγωνισμού. Η γνώση μπορεί να παράγεται για κέρδος μόνο εάν παρέχεται υπό όρους ατελούς ανταγωνισμού και χορηγούμενων από το κράτος δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι Shavell και van Ypersele (2001, σ. 545) σημείωσαν, κατόπιν, ότι η ιδιοκτησία του μηδενικού οριακού κόστους αφορά τις βιομηχανίες που παράγουν φαρμακευτικά προϊόντα, λογισμικό, ταινίες, ηχογραφημένη μουσική, βιβλία και εικαστικά προϊόντα (Σ.τ.Μ. visual products).

Παρόλες τις δυνητικές έμμεσες συνεισφορές στην παραγωγική συσσώρευση, η δημιουργία και ιδιοκτησία γνώσης δεν παράγει νέα αξία και θα πρέπει να ταξινομηθεί ως μη παραγωγική. Με αυτή την καθοριστική οξυδερκή αντίληψη περί της εργασιακής θεωρίας της αξίας, μπορώ να παρέχω νέα μέτρα και μια νέα ανάλυση των παραγωγικών και μη παραγωγικών μορφών συσσώρευσης στην οικονομίας των ΗΠΑ.

Έτσι, η νέα μεθοδολογία που εισάγω παρέχει εκτιμήσεις της μη παραγωγικής συσσώρευσης με μια ευρύτερh έννοια συγκρινόμενη με τρέχουσες προσπάθειες να μετρηθεί η χρηματιστικοποίηση (όπως των Lapavitsas, 2013, Lazonick, 2013, Davis, 2016, Arestis και Singh, 2010, Orhangazi, 2008, Krippner, 2005, Epstein, 2005). Ενώ η έννοια της χρηματιστικοποίησης παραμένει περιορισμένη στα χρηματοπιστωτικά κυκλώματα του κεφαλαίου, η έννοια της Πολιτικής Οικονομίας της μη παραγωγικής συσσώρευσης εμπεριέχει την ιδέα της χρηματιστικοποίησης, και, επιπροσθέτως, θεωρεί ότι πολλές άλλες μη παραγωγικές δραστηριότητες επίσης αντλούν από την υπεραξία που παράγουν οι παραγωγικοί εργάτες.

Η κυρίαρχη μερίδα του επαγγέλματος των οικονομικών ωστόσο έχει αρχίσει να αγκαλιάζει την ιδέα ότι κάποιες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, που αποκαλούνται “προσοδοφόρες δραστηριότητες” (Σ.τ.Μ. δραστηριότητες που επιδιώκουν προσόδους, “rent-seeking activities”), οικειοποιούνται άμεσα παραγωγικό πλούτο. Η έννοια του “προσοδοφόρου” αναφέρεται σε περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει οικειοποίηση χωρίς αποζημίωση αξίας από άλλους χωρίς καμία συνεισφορά στην παραγωγικότητα. Η αρθρογραφία περί των “προσοδοφόρων” και “άμεσα μη παραγωγικών κερδοφόρων δραστηριοτήτων” (Σ.τ.Μ “directly unproductive profit–seeking (DUP) activities“) επεκτείνεται (Krueger, 1974, Stiglitz, 2012, Colander, 1984, Bhagwati, 1982), και ξεκάθαρα αναφέρεται στην έννοια της προσόδου της κλασσικής Πολιτικής Οικονομίας, ιδιαίτερα των Adam Smith και David Ricardo.

Στην παράδοση των ετερόδοξων οικονομικών, ο ρόλος των παρασιτικών δραστηριοτήτων (Σ.τ.Μ. rentier activities) έχει μια μακρά καταγραφή που επίσης χρονολογείται πίσω στις αρχικές έννοιες της κλασσικής Πολιτικής Οικονομίας. Πιο σύγχρονες προσεγγίσεις (Bezemer και Hudson, 2016; Bezemer et al., 2014; Hudson και Bezemer, 2012; Hudson, 2014, 2015; Epstein, 2005) διεύρυναν την οπτική αυτή συμπεριλαμβάνοντας εμπειρικές εκτιμήσεις των δυσμενών επιπτώσεων των παρασιτικών εισοδημάτων στις παραγωγικές δραστηριότητες. Ο ρόλος των οικονομικών προσόδων ως μια αιτία της εισοδηματικής ανισότητας και της στασιμότητας έχει επίσης κερδίσει σημαντικό έδαφος στην κοινωνιολογία (Lin και Tomaskovic- Devey, 2013; Tomaskovic-Devey και Lin, 2011).

Η μεθοδολογία που αναπτύσσω χτίζει πάνω στις τις πρωτοποριακές εργασίες των Shaikh και Tonak (1994) και Edward Wolff (1987) και τις επεκτείνει, ενώ συμπεριλαμβάνει πιο πρόσφατες ιδέες από τις εργασίες των Mohun (2016, 2014, 2006, 2005), Paitaridis και Tsoulfidis (2012) και Moseley (1997, 1992, 1985). Σε αυτό το άρθρο αναπτύσσω ένα ευρύ φάσμα εμπειρικών δεικτών παραγωγικών και μη παραγωγικών μορφών συσσώρευσης με όρους ακαθάριστου και καθαρού εισοδήματος, απασχόλησης, εργασιακής αποζημίωσης, και παγίων περιουσιακών στοιχείων. Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες, οι εκτιμήσεις μου χαρακτηρίζουν την παραγωγή και ιδιοκτησία γνώσης και πληροφορίας ως μορφές μη παραγωγικών δραστηριοτήτων. Επίσης, παρουσιάζω μια ανάλυση των εσωτερικών συνθετικών στοιχείων της μη παραγωγικής συσσώρευσης, και μια σύγκριση μεταξύ εκτιμήσεων που συμπεριλαμβάνουν ή εξαιρούν τα εισοδήματα και τα περιουσιακά στοιχεία του κράτους. Στο Παράρτημα Ι παρέχω μια λεπτομερή περιγραφή των πηγών δεδομένων, όπως και μια βήμα προς βήμα εξήγηση του πως υπολόγισα μαρξιστικές κατηγορίες από διαθέσιμα δεδομένα για τις ΗΠΑ μεταξύ 1947 και 2011.