Αδιέξοδοι ελιγμοί

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 13/8/2020

Τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας δεν ανήκουν σε κανένα προσωρινό διαχειριστή. Ανήκουν στον ελληνικό λαό, στις μελλοντικές γενιές. Καμιά προσωρινή ανάγκη, καμιά εξωτερική ή εσωτερική πίεση δεν επιτρέπεται να αμφισβητεί τη θεμελιώδη αυτή αρχή. Τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν καθορίζονται αυθαίρετα, ούτε σε βάρος άλλων γειτονικών λαών, της Τουρκίας ή όποιου άλλου. Καθορίζονται, ως γνωστό, από το διεθνές δίκαιο, ιδίως από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, το οποίο εφαρμόζει και σέβεται η συντριπτική πλειονότητα των κρατών της γης.

Εννοείται πως οι υποχωρήσεις στην πολιτική, στη διεθνή πολιτική ειδικότερα δεν είναι έξω από την πραγματικότητα. Ωστόσο, έχουν νόημα μόνο όταν υπηρετούν τον συνολικό σκοπό. Πιο συγκεκριμένα στα ζητήματα των κυριαρχικών δικαιωμάτων οι όποιες υποχωρήσεις πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές και οπωσδήποτε να υπηρετούν την κατοχύρωση και διαφύλαξη της κυριαρχίας. Με αυτή την έννοια η πρόσφατη υπογραφή της συμφωνίας Ελλάδας – Αιγύπτου για μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ και μάλιστα με την μειωμένη επήρεια της Κρήτης και την εξαίρεση της Ρόδου βρίσκεται σε λαθεμένη κατεύθυνση. Θα μπορούσε βέβαια να αντιτάξει κανείς ότι με τον τρόπο αυτό η συμφωνία αυτή μπαίνει σφήνα, δυσκολεύει κατά κάποιο τρόπο την υλοποίηση της παράνομης συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης. Είναι όμως έτσι; Το επιχείρημα αυτό θα μπορούσε – και πάλι με επιφύλαξη- να ευσταθεί, αν  εντασσόταν πρωτίστως σε μια πολιτική ξεκάθαρης υπεράσπισης της αιγιαλίτιδας ζώνης των 12 ν.μ., άρσης του τουρκικού casus belli. Αλλά ανεξάρτητα και από αυτό, η μειωμένη επήρεια της Κρήτης, που δεν αποτελεί με κανένα τρόπο ειδική περίπτωση για την οποία θα μπορούσε να δικαιολογηθεί απόκλιση από το διεθνές δίκαιο, ανοίγει επικίνδυνους δρόμους.

Ωστόσο, για μια ακόμη φορά η υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων επαφίεται στους μεγάλους συμμάχους, ειδικότερα στις ΗΠΑ και στη Γερμανία. Μπορεί βέβαια οι ΗΠΑ να κάλεσαν τητν Τουρκία να αποσύρει το Ορούτς Ρέις αλλά αυτό δεν μπορεί να ξεγελάσει κανένα. Πρώτο γιατί πρόκειται για μια εξαιρετικά αναιμική αντίδραση των ΗΠΑ. Ας σκεφτούμε πόσο πιο δυναμικά αντέδρασαν σε άλλες περιπτώσεις σε άλλα μέρη του πλανήτη. Δεύτερο γιατί είναι αφέλεια να θεωρεί κανείς ότι μια δήλωση ανατρέπει μια πολιτική δεκαετιών “ίσων αποστάσεων”.

Η Γερμανία πάλι, με τις παρασκηνιακές της παρεμβάσεις και διαπραγματεύσεις ωθεί προς εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων. Η γερμανική δήλωση που αναφερόταν σε “διαφιλονικούμενα ζητήματα Δικαίου της Θάλασσας», προσπεράστηκε αθόρυβα. Αντίθετα, εκεί κρύβεται όλη η ουσία γιατί έτσι πήρε το μέρος της Τουρκίας αναγνωρίζοντας και άλλα ζητήματα πλην της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, (πχ. τα 12 ν.μ.;).

Γερμανία και ΗΠΑ επιθυμούν τη συνδιαχείριση των πόρων της περιοχής, προς δικό τους πρωτίστως όφελος, έξω από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Διαπραγματεύονται επίσης με την Τουρκία, στις πλάτες της Ελλάδας, και άλλες συναφείς εκκρεμότητες στην ευρύτερη περιοχή. Έτσι, η χώρα μας σύρεται επί της ουσίας σε μια διαπραγμάτευση εφόλης της ύλης, δηλαδή επί όλων των διεκδικήσεων της Τουρκίας, ώστε να ισορροπήσει η όλη κατάσταση σε μια κατάσταση συνδιαχείρισης. Θα βγάλουμε άρα έγκαιρα τα συμπεράσματά μας;