Σαμπάνιες θα ανοίγουν στα γραφεία των κεντρικών διοικήσεων των αμερικανικών εταιρειών εξόρυξης φυσικού αερίου, όπως η Cherniere!
Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Η συμφωνία που εξασφάλισε ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν με τους Ευρωπαίους για την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς με υγροποιημένο αέριο ισοδυναμεί με μια πρώτη νίκη στον πόλεμο Ουκρανίας – Ρωσίας! «Mission accomplished» θα αναφωνούν τσουγκρίζοντας τα ποτήρια τους οι αμερικάνοι μάνατζερ, που αμείβονται με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ετησίως την ίδια ώρα που εκατομμύρια πρόσφυγες εισρέουν από την Πολωνία μέχρι την Ευρώπη και οι νεκροί μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας αυξάνονται καθημερινά!
Η συμφωνία που υπέγραψε ο Μπάιντεν και ανακοίνωσε το πρωί της 25ης Μαρτίου σε κοινή συνέντευξη Τύπου με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποδεικνύει περίτρανα για ποιο λόγο οι Αμερικάνοι εδώ και χρόνια έριχναν λάδι στη φωτιά των ουκρανο-ρωσικών συνόρων, χρηματοδοτώντας τους Ναζί και υποδαυλίζοντας την σύγκρουση. Ο στόχος τους άμεσα ήταν ένας: Να διώξουν τους Ρώσους από την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου και να την οικειοποιηθούν. Να σηκώσουν ένα νέο τείχος μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης που θα προσφέρει δισεκατομμύρια δολάρια νέων κερδών στις αμερικανικές πολυεθνικές. Σε αυτό το βωμό θυσιάστηκε η Ουκρανία.
Ο απώτερος στόχος, να περικυκλωθεί η Ρωσία, απομακρύνεται. Αλλά ποιος εμπόλεμος, ακόμη κι όταν πολεμάει δι’ αντιπροσώπων, μπορεί να επιτυγχάνει όλους τους στόχους του;
Η αξίωση των Αμερικανών για ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία πηγάζει από τα δικαιώματα που τους έχει ήδη εκχωρήσει η Ευρώπη. Έχοντας αποφασίσει να εξαρτάται οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά από τις ΗΠΑ, η απαίτησή της να διατηρεί ή να διεκδικήσει ενεργειακή αυτονομία φάνταζε σκάνδαλο. «Αλλού τρώτε, αλλού πίνετε κι αλλού πάτε και το …δίνετε» θα ωρύονταν οι Αμερικάνοι στις κλειστές συσκέψεις με τους Ευρωπαίους. Κι αφού οι ήπιες πολιτικές πιέσεις απέτυχαν, το λόγο είχαν τα όπλα: Συνεχείς προκλήσεις της Ουκρανίας προς τη Ρωσία, μέχρι η στρατιωτική επέμβαση, την οποία οι Αμερικάνοι προεξοφλούσαν από το 2021 ακόμη, να γίνει τελευταία λύση. Όπως και συνέβη…
Συμφωνία – μαμούθ
Την συμφωνία ΗΠΑ – ΕΕ, την προανήγγειλαν οι Financial Times την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2022. Την εμφάνισαν μάλιστα κι ως βοήθεια των ΗΠΑ, μιας κι έτσι συνέβαλαν στην ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία, την οποία απεξάρτηση ωστόσο οι ίδιοι οι Αμερικάνοι επιζητούσαν εδώ και τώρα με την βοήθεια υποτελών πολιτικών τους όπως ο ουκρανός Ζελένσκυ και οι γερμανοί Πράσινοι που πρωτοστατούσαν στην αντι-ρωσική υστερία, από την εποχή ακόμη που υπονόμευαν την κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2.
Βάσει του δημοσιεύματος, οι αμερικανικές εταιρείες, χάρη στο εμπάργκο που επιβλήθηκε στη Ρωσία, θα αδειάσουν στην Ευρώπη επιπλέον (πέραν δηλαδή των ποσοτήτων που έχουν ήδη εισρεύσει και εκείνων που έχουν ήδη συμφωνηθεί) τουλάχιστον 15 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέχρι το τέλος του 2022, οπότε η ΕΕ στοχεύει να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού αερίου κατά δύο τρίτα. Το αναπάντεχο δώρο για τις αμερικανικές πολυεθνικές ενεργειακές φαίνεται καλύτερα αν λάβουμε υπ’ όψη μας ότι το 2021 οι εισαγωγές αμερικανικού LNG ανέρχονταν σε 22 δισ. κ.μ. Στη συμφωνία που ανακοινώθηκε, προβλέπεται επιπλέον η συγκρότηση κοινής ομάδας εργασίας που θα διερευνήσει την αύξηση ακόμη κι αυτών των ποσοτήτων!
Για την ιστορία, το τέλος των εισαγωγών ρωσικού αερίου στην Ευρώπη που σηματοδότησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τον οποίο προκάλεσαν ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως η καθυστερημένη δικαίωση του Ρόναλντ Ρίγκαν. Πρόσφατα, οι New York Times έφεραν με άρθρο τους στη δημοσιότητα έγγραφο της CIA από τον Μάρτιο του 1981 βάσει του οποίου ο αγωγός μήκους 3.500 μέτρων που κατασκευαζόταν από τη Σιβηρία στην Γερμανία υποτίθεται ότι απειλούσε την ανεξαρτησία της Ευρώπης. Η αντίθεση της Ουάσιγκτον κάμφθηκε και οι κυρώσεις καταργήθηκαν το 1982 όταν μέρος στο πρότζεκτ πήραν και αμερικανικοί ενεργειακοί κολοσσοί. Ήταν προφανώς το τίμημα που πλήρωσε η Σοβιετική Ένωση για να φτάσει το αέριο της στη Δυτική Ευρώπη. Οι τίτλοι τέλους που βλέπουμε σήμερα ξεκίνησαν το 2009, με την τρίτη ενεργειακή δέσμη της ΕΕ, που έσπασε το μονοπώλιο της Gazprom στο όνομα της απελευθέρωσης που επί της ουσίας ισοδυναμεί με αμερικανοποίηση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Επιστρέφοντας στα τρέχοντα, για να καλυφθεί το κενό των ρωσικών εισαγωγών είναι εμφανές ότι θα απαιτηθεί όχι μόνο η ανακατεύθυνση συμφωνημένων αποστολών πιθανά προς την Ασία και η εξάντληση των υπαρχουσών παραγωγικών ικανοτήτων, αλλά επιπλέον και η αξιοποίηση κοιτασμάτων από κοινού με την πραγματοποίηση νέων επενδύσεων σε τερματικούς σταθμούς. Εν ολίγοις, μια δεύτερη άνοιξη θα γνωρίσει η αμερικανική βιομηχανία φυσικού αερίου, χάρη στους λεονταρισμούς του Ζελένσκυ προς τη Ρωσία…
Αμερικανική κερδοσκοπία
Η αμερικανική ρυπογόνα βιομηχανία φυσικού αερίου έχει στήσει ήδη πάρτι επάνω στα συντρίμμια της Ουκρανίας. Στις αρχές Φεβρουαρίου πουλούσαν το υγροποιημένο αέριο στις ημερήσιες διαπραγματεύσεις (τιμές σποτ) στα 60 δολάρια (mmBTU), ή δέκα φορές πάνω από τα επίπεδα που το πουλούσαν στην Ευρώπη μόλις 1 χρόνο πριν, βάσει ρεπορτάζ του Reuters!
Έτσι, οι νηοπομπές των πλοίων μεταφοράς LNG που αποπλέουν μαζικά από τα αμερικανικά λιμάνια τις τελευταίες εβδομάδες για την Ευρώπη ισοδυναμούν με μια αρπαχτή σε βάρος των ευρωπαίων πολιτών χωρίς προηγούμενο!
Παρότι μάλιστα την ίδια περίοδο, βάσει ανακοινώσεων της Gazprom, οι παραδόσεις ρωσικού αερίου αυξήθηκαν. Από 1 ως 15 Μαρτίου του 2022, σε σχέση με το περυσινό αντίστοιχο χρονικό διάστημα οι παραδόσεις αυξήθηκαν κατά 34,6% στην Ελλάδα, κατά 51,7% στην Ιταλία, κατά 71,8% στην Πολωνία, κατά 110,9% στην Κροατία, κατά 24,4% στην Βουλγαρία, κ.α. Συνολικά, τις πρώτες δύο εβδομάδες του Μαρτίου οι εξαγωγές αερίου της Gazprom στις δυτικές χώρες αυξήθηκαν κατά 15,6% σε σχέση με την ίδια περίοδο του Φεβρουαρίου και κατά 38,9% σε σχέση με το ίδιο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου. Μπορούμε επομένως να φανταστούμε τι εκβιασμούς θα επιστρατεύσουν οι Αμερικάνοι παραγωγοί για να επιβάλλουν αυξήσεις, όταν θα μείνουν μόνοι τους ή σχεδόν μόνοι τους στην ευρωπαϊκή αγορά…
Τα πράγματα ωστόσο είναι ακόμη χειρότερα αν λάβουμε υπ’ όψη μας μια μικρή λεπτομέρεια: την τιμή. Το άρθρο των FT φιλοξενούσε δήλωση ερευνητή του Ινστιτούτου της Οξφόρδης στις Ενεργειακές Σπουδές, που υποστήριζε ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να ατσαλωθούν για να πληρώνουν υψηλότερες τιμές στο φυσικό αέριο τα επόμενα χρόνια! Καλά διαβάσατε…
Επιπλέον αυξήσεις στην τιμή του φυσικού αερίου
Οι ηγέτες των 27 κρατών μελών της ΕΕ μαζεύτηκαν στη διήμερη σύνοδο για να συμφωνήσουν μέτρα αντιμετώπισης της ακρίβειας στην ενέργεια και το πρώτο μέτρο που αποφάσισε το «βαθύ κράτος» της ΕΕ πριν καν μπουν στο αεροπλάνο, ήταν να αυξηθούν περαιτέρω οι τιμές του φυσικού αερίου, καθώς εξ ορισμού το αμερικανικό αέριο είναι ακριβότερο από το ρωσικό. Κι είναι κάτι που ακόμη και οι ίδιοι οι πρωθυπουργοί ή πρόεδροι δεν πρόκειται να κρύψουν άλλο αν δεν το ομολογήσουν δημόσια…
Τα αποτελέσματα ωστόσο των αποφάσεών τους θα είναι τραγικά· τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονομία. Ναι, γι’ αυτήν που υποτίθεται πρωτίστως νοιάζονται και είναι ανά πάσα ώρα και στιγμή πρόθυμοι να θυσιάσουν τους μισθούς και τα ωράρια μας ώστε να αναπτυχθεί.
Τώρα την θυσιάζουν για χάρη των …φίλων μας των Αμερικανών.
Οι δραματικές επιπτώσεις από την μέχρι σήμερα κοντόφθαλμη και καιροσκοπική ενεργειακή πολιτική της ΕΕ περιγράφτηκε ανάγλυφα σε προπαρασκευαστικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που είδε το φως της δημοσιότητας, πολύ πριν την σύνοδο. Στο κείμενο αυτό αποδεικνύεται πώς η μέχρι σήμερα αναζήτηση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ με απώτερο στόχο την πράσινη μετάβαση κι ενδιάμεσο την εξάρτηση από το φυσικό αέριο που υποτίθεται ότι θα λειτουργεί ως καύσιμο – γέφυρα έχει γυρίσει μπούμερανγκ σε εργαζόμενους και επιχειρήσεις. Αναφέρεται κατά λέξη:
«Επιχειρήσεις και ειδικότερα βιομηχανίες έντασης ενέργειας όπως επίσης και ο αγρο-βιομηχανικός τομέας αντιμετωπίζουν υψηλότερα κόστη παραγωγής που τους θέτουν σε μειονεκτική ανταγωνιστική θέση ως προς τους ανταγωνιστές τους από τρίτες χώρες». Ειδικότερα, «πάνω από τις μισές βιομηχανίες επεξεργασίας αλουμίνιου και ψευδάργυρου λειτουργούν σήμερα με μειωμένη παραγωγική δυναμικότητα ή έχουν προσωρινά κλείσει, ταυτόχρονα με μια σημαντική μείωση της παραγωγής πυριτίου. Η ΕΕ έχει προσωρινά απωλέσει 650.000 τόνους πρωτογενούς παραγωγικής δυναμικότητας: περίπου 30% του συνόλου. Μέσω της υποχώρησης της παραγωγής και του περάσματος των υψηλότερων ενεργειακών τιμών επηρεάστηκαν άλλοι τομείς της οικονομίας».
Οι τομείς που θίγησαν είναι αυτοί που έχουν τον υψηλότερο συντελεστή στάθμισης στις δαπάνες των μισθοσυντήρητων και τον χαμηλότερο μεταξύ εκείνων που αποφασίζουν για τις τιμές της ενέργειας: τα τρόφιμα!
Αλυσιδωτές αυξήσεις
Συνεχίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Οι τιμές των λιπασμάτων αυξήθηκαν κατά 142% τον προηγούμενο χρόνο. Το μερίδιο του κόστους ενέργειας και λιπασμάτων στην αγροτική παραγωγή είναι 20%.Η κατάσταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί αν υψηλότερες ενεργειακές πηγές ασκήσουν συνεχόμενη πίεση στις τιμές των λιπασμάτων με τον κίνδυνο λιγότερων καλλιεργειών, μικρότερων αποδόσεων κι ακόμη μεγαλύτερων πιέσεων στα εισοδήματα των αγροτών και τις τιμές των τροφίμων. Ένας συνδυασμός υψηλότερων τιμών στην ενέργεια και τα τρόφιμα θα ενέτεινε την πίεση στα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα». Όλες αυτές οι εκτιμήσεις προέρχονται από άχρωμους γραφειοκράτες που πολύ σπάνια ασχολούνται με τόσο καθημερινά και ταπεινά θέματα όπως ο λογαριασμός του σούπερ μάρκετ ή η τιμή του ρεύματος… Εκτός κι αν φοβούνται ότι όλα αυτά θα γίνουν χιονοστιβάδα που θα πέσει να του πλακώσει, όπως μάλλον συμβαίνει στις μέρες μας.
Η έκθεση τονίζει όχι μόνο τον ορατό κίνδυνο επέκτασης της ενεργειακής φτώχειας αλλά και απολύσεων καθώς ο επιχειρηματικός τομέας κλυδωνίζεται από την έκρηξη στις τιμές της ενέργειας.
Το σημαντικότερο ωστόσο που ομολογείται είναι πώς η ενεργειακή ακρίβεια ήρθε για να μείνει: «Σύμφωνα με πρόσφατες μακροχρόνιες προβλέψεις, οι τιμές του αερίου και του ηλεκτρικού θα παραμείνουν υψηλές και ευμετάβλητες μέχρι τα τέλη του 2023. Σε σύγκριση με τις προοπτικές του περασμένου φθινοπώρου, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί και είναι πιθανό να διαρκέσει περισσότερο», ομολογείται από την εισαγωγή.
Ωστόσο, παρότι έχουν πλήρη εικόνα για τις δραματικές επιπτώσεις των αυξήσεων στα ενεργειακά αγαθά και τις αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου στην ευρωπαϊκή οικονομία, οι ηγέτες της ΕΕ παραμένουν προσκολλημένοι σε μια πολιτική που θα αυξήσει σημαντικά περαιτέρω τις τιμές. Πολλές μέρες πριν ξεκινήσει η διήμερη σύνοδος της ΕΕ, κατατέθηκαν ενδιαφέροντα σχέδια στην κατεύθυνση τιθάσευσης των τιμών. Οι αποκλίνουσες τροχιές είναι ενδεικτικές της απόκλισης των συμφερόντων. Το γεγονός ότι στο τέλος κάθε φορά περνάει η γνώμη ή μάλλον το συμφέρον της Γερμανίας, όπως αποδείχτηκε με το κείμενο των συμπερασμάτων της διήμερης συνόδου, όπου το μόνο θετικό είναι ένα παράθυρο προσωρινής φορολόγησης των απροσδόκητων κερδών των ενεργειακών εταιρειών, δείχνει την ποιότητα της δημοκρατίας στην ΕΕ.
Το σημαντικότερο σχέδιο προτάθηκε από τις πολιτικές ηγεσίες των νοτιοευρωπαϊκών κι άλλων χωρών και προέβλεπε τρία μέτρα: Πρώτο, αλλαγή του σημερινού τρόπου τιμολόγησης (pay as clear) ώστε η τιμή της κιλοβατώρας να μην προσδιορίζεται από τον ακριβότερο παραγωγό που είναι το φυσικό αέριο.
Το συγκεκριμένο μοντέλο δίνει σε όλους τους παραγωγούς την τιμή του ακριβότερου παραγωγού, εξαλείφοντας από την τελική τιμή ό,τι οικονομίες δημιουργούν στο μίγμα καυσίμου οι ανανεώσιμες πηγές ή τα πυρηνικά για χώρες όπως η Γαλλία, που έχουν σχεδόν μηδενικό (μεταβλητό) κόστος παραγωγής. Επιβλήθηκε με το πρόσχημα ότι διευκολύνει τις επενδύσεις σε ΑΠΕ. Συνεχίζει να εφαρμόζεται ωστόσο τόσα χρόνια μετά παρότι απέτυχε να επιταχύνει την διείσδυση των ΑΠΕ, αποδεικνύοντας τις αρχικές υποψίες: ότι η μοναδική του χρησιμότητα είναι να εξασφαλίζει υπερκέρδη στους παραγωγούς.
Εμείς θα προσθέταμε ότι αν η Ευρωπαϊκή γραφειοκρατία το κρίνει τόσο αποτελεσματικό και καινοτόμο ας το εφαρμόσει και στους μισθούς. Να αμείβονται όλοι οι Ευρωπαίοι για παράδειγμα με τον μισθό της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάγιεν ή ανά χώρα με τον μισθό του κεντρικού τραπεζίτη, του Γ. Στουρνάρα, στην Ελλάδα.
Δεύτερο, επιβολή οροφής στην τιμή της μεγαβατώρας για να αναγκαστούν οι παραγωγοί να μειώσουν τις τιμές. Ο βέλγος πρωθυπουργός για παράδειγμα πρότεινε να τεθεί η οροφή στα 120 ευρώ η μεγαβατώρα.
Ως τρίτο μέτρο προτάθηκαν κοινές προμήθειες ώστε και πάλι να πιεστούν οι παραγωγοί κι οι ευρωπαϊκές χώρες να εξασφαλίσουν χαμηλότερες τιμές.
Η πρόταση για κοινές προμήθειες ναρκοθετήθηκε από την γερμανική ατμομηχανή που έκλεισε μακροχρόνια πρώτη συμφωνία – μαμούθ με το Κατάρ, λειτουργώντας για πολλοστή φορά ιδιοτελώς και σε βάρος των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ. Τα μεγάλα κράτη απέρριψαν την πρόταση γνωρίζοντας ότι μόνα τους μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.
Στα τρία χωρίστηκε η ΕΕ
Η τρίτη πρόταση, για επιβολή οροφής, απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι αποτελεί παρέμβαση στους μηχανισμούς της αγοράς. Αν όμως τα πάντα τα ρύθμιζε η αγορά οι ευρωπαϊκοί αγωγοί έπρεπε να ξεχείλιζαν από ρωσικό αέριο που είναι το φθηνότερο. Ο αποκλεισμός του έγινε με πολιτικά κριτήρια κι όχι με οικονομικά. Γιατί να μην χρησιμοποιηθούν οι πολιτικές παρεμβάσεις στη λειτουργία των αγορών όταν πρόκειται για έναν υπέρτατο σκοπό: την προστασία του λαϊκού εισοδήματος και των θέσεων εργασίας;
Ένα άλλο μπλοκ χωρών από την κεντρική Ευρώπη, υιοθετώντας μια εξ ίσου ρεαλιστική προσέγγιση πρότεινε: Πρώτο, την αναδιάρθρωση ή την προσωρινή παύση του συστήματος εμπορίας ρύπων ώστε να πάψουν οι λιγνιτικές ή ανθρακικές μονάδες να επιβαρύνονται με τα σχετικά δικαιώματα που έχουν εκτοξευτεί, φθάνοντας στις 7 Φεβρουαρίου τα 99,47 ευρώ! Μέσα σε ένα μόνο έτος αυξήθηκαν 3 φορές κι εντός της διετίας 5 φορές.
Το δεύτερο αίτημά τους αφορά το πάγωμα των μέτρων που συμπεριλαμβάνονται στη δέσμη «προετοιμασία για το 55%» και προβλέπουν επιτάχυνση των στόχων απολιγνιτοποίησης και πράσινης μετάβασης.
Οι προτάσεις των κεντροευρωπαίων είναι πέρα για πέρα λογικές και έπρεπε να υιοθετηθούν για δύο λόγους. Ο ένας είναι συγκυριακός: Όταν το …μακρινό 2020 η ενεργειακή φτώχεια έπληττε 35 εκ. Ευρωπαίους πολίτες, είναι σίγουρο ότι η τρέχουσα αύξηση των τιμών θα δεκαπλασιάσει τους ενεργειακά φτωχούς. Σε αυτό το τοπίο, η πληρωμή δικαιωμάτων ρύπων είναι από περιττή πολυτέλεια έως σκάνδαλο!
Υπάρχει κι ένας δομικός λόγος για τον οποίο πρέπει να καταργηθεί το χρηματιστήριο ρύπων. Υποτίθεται ότι δημιουργήθηκε για να υποκινήσει την πράσινη μετάβαση. Να δώσει δηλαδή υλικά κίνητρα για να εγκαταλειφθεί η λιγνιτική παραγωγή. Ωστόσο αντί να ενθαρρύνεται η επιτάχυνση της απολιγνιτοποίησης από τα ευρωπαϊκά κράτη στην πράξη τιμωρείται. Οι τιμές των ρύπων ανεβαίνουν όταν τα σχέδια πράσινης μετάβασης επιταχύνονται. Πρόκειται επομένως για κραυγαλέα αποτυχία της αγοράς! Γιατί να το κρατάμε;
Η απάντηση που δίνουν οι μηχανισμοί της ΕΕ, μέσω των βορειοευρωπαϊκών χωρών (Γερμανία, Ολλανδία, Φινλανδία, Εσθονία, κ.α.) είναι ότι τόσο το σύστημα εμπορίας ρύπων όσο και τα μέτρα επιτάχυνσης της πράσινης μετάβασης συνιστούν την πιο μακροπρόθεσμη απάντηση απέναντι στην ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ. Μόνο που αν ήταν ειλικρινείς οι όρκοι πίστης της ΕΕ στην μείωση των ρύπων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα έπρεπε να αποκλείσουν το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο από την Ευρώπη επειδή είναι σχιστολιθικό και εξορύσσεται με τις πιο καταστρεπτικές για το περιβάλλον μεθόδους.
Η μαζική απόβαση των πλοίων μεταφοράς αμερικανικού LNG στις ευρωπαϊκές ακτές αποδεικνύει ότι το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων ηγετών για το περιβάλλον είναι μια εύσχημος αφορμή. Τίποτε παραπάνω…
