Αμφίβολο αναπτυξιακό άλμα, σίγουρη μισθολογική υποχώρηση
Ξεχείλιζε αισιοδοξία η τριμηνιαία έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών για την ελληνική οικονομία, με χαρακτηριστικότερο στοιχείο αισιοδοξίας την πρόβλεψη πώς ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 2021 θα κλείσει στο 9-9,5%, ενώ το τρέχον έτος στο 4-4,5%.
Tου Λεωνίδα Βατικιώτη
Υψηλότερα δηλαδή από τις προβλέψεις που περιέχονται στον κρατικό προϋπολογισμό που ψηφίσθηκε πρόσφατα, όπου περιλαμβανόταν πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ 6,9% το 2021, ενώ για το 2022 οι δύο προβλέψεις συμπίπτουν. Ωστόσο, αντίθετα με το κλίμα προσδοκιών που δημιουργείται, οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ, ακόμη κι αν υλοποιηθούν, δεν προοιωνίζουν καμία βελτίωση της θέσης των εργαζομένων.
Υπάρχει όμως και κάτι χειρότερο: Οι καλύτερες των αναμενομένων εκτιμήσεις για τη χρονιά που έφυγε οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στον παχυδερμισμό που έδειξε η κυβέρνηση αρνούμενη να επιβάλλει ένα καθολικό λοκ ντάουν, καθώς πρότειναν ανεξάρτητοι επιστήμονες, όπως ο Γ. Παυλάκης. Η Αυστρία που ανακοίνωσε καθολικό λοκ ντάουν ανέκοψε μονομιάς την αυξητική τάση στους θανάτους. Η ΝΔ από την άλλη αρνήθηκε να κλείσει την οικονομική δραστηριότητα, όπως συνέβη την άνοιξη του 2020, για να μην καταβάλλει τις αποζημιώσεις που θα όφειλε σε εργαζόμενους και επαγγελματίες, μιας και ένα επίσημο λοκ ντάουν θα γεννούσε οικονομικές απαιτήσεις. Έτσι, η αγορά κινήθηκε σχεδόν κανονικά από το καλοκαίρι και μετά ακόμη και τις ημέρες των γιορτών, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των καταναλωτικών δαπανών των νοικοκυριών (8% το τρίτο τρίμηνο του 2021) που ώθησε σε άνοδο και το ΑΕΠ. Οι επενδύσεις ταυτόχρονα υποχώρησαν κατά 5%, δείχνοντας ότι οι μακροχρόνιοι δείκτες υγείας της οικονομίας παραμένουν στην …εντατική χωρίς να γεννούν ελπίδες διατηρήσιμης μεγέθυνσης! Κατά συνέπεια, η άνοδος του ΑΕΠ κατά σημαντικό βαθμό προήλθε από την κυβερνητική γραμμή «αφήστε τους ανεμβολίαστους να πεθάνουν», όπως υλοποιήθηκε επάνω στο εξαντλημένο σύστημα υγείας και τις χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας στα νοσοκομεία, που η κυβέρνηση επιμένει ακόμη και σήμερα να μην καλύπτει για να θησαυρίζουν οι ιδιώτες. Με άλλα λόγια, η πίσω όψη της ανόδου του ΑΕΠ είναι οι χιλιάδες νεκροί του κορονοϊού. Ποιος άλλος επομένως μπορεί να θριαμβολογεί για την άνοδο του ΑΕΠ, πέραν του ερευνητικού ιδρύματος των μεγάλων επιχειρήσεων;
Το 2021, παρά την αδιαμφισβήτητη αύξηση του ΑΕΠ, ήταν έτος επιδείνωσης της θέσης των εργαζομένων όπως φαίνεται από την εξέλιξη του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας το πρώτο ενιάμηνο του 2021. Συγκεκριμένα, από 48,7 δισ. ευρώ το 2019 μειώθηκε σε 47,5 δισ. το 2020 (μείωση κατά 2,5%) και σε 47,4 δισ. ευρώ το 2021 (ετήσια μείωση κατά 0,3% και στην διετία 2,7%). Αν συνυπολογίσουμε ότι την ίδια περίοδο η απασχόληση αυξήθηκε, συμπεραίνουμε ότι κάθε έτος που πέρασε από το 2019 ως το 2020 ο μέσος εργαζόμενος κι η μέση εργαζόμενη έλαβαν έναν μικρότερο μισθό ή μεροκάματο! Δηλαδή η θέση τους επιδεινώθηκε!
Δοθείσης της μείωσης των αμοιβών της εξαρτημένης εργασίας αποδεικνύεται πόσο παραπλανητικοί ήταν οι διθύραμβοι για την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος το πρώτο ενιάμηνο του 2021, που άφηναν να εννοηθεί ότι αυξήθηκε το εισόδημα όλων μας, όπως και οι μεγαλοστομίες για κάλυψη των απωλειών της πανδημίας. Ισχυρισμοί που επανέλαβε ακόμη και το ΙΟΒΕ. Οι απώλειες που καλύφθηκαν αφορούσαν τα κέρδη των επιχειρήσεων κι όχι μάλιστα όλων. Οι απώλειες της εξαρτημένης εργασίας από την άλλη έγιναν ακόμη μεγαλύτερες!
Το έργο μας αντανακλάται ήδη στην ανάπτυξη. Θα έχουμε την ευκαιρία σήμερα να αναθεωρήσουμε στο 6,1% την πρόβλεψή μας για την ανάπτυξη του 2021. Αντανακλάται, όμως, και στην αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος για όλους, στις περισσότερες δουλειές, στις νέες επενδύσεις. pic.twitter.com/jFOBleHSs8
— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) October 4, 2021
Το 2021 εξελίχθηκε πολύ χειρότερα απ’ όσο υπονοούν ακόμη κι οι επίσημοι δείκτες αν λάβουμε επίσης υπ’ όψη μας τον πληθωρισμό. Ακόμη και τον Ιανουάριο συνεχίστηκε για ένατο συνεχή μήνα η αύξηση των τιμών φτάνοντας το 5,5% (από 5,1% τον Δεκέμβριο και 4,8% τον Νοέμβριο), που είναι η μεγαλύτερη αύξηση η οποία καταγράφτηκε σε όλη την Ευρώπη.
Η πορεία των τιμών το επόμενο τρίμηνο θα είναι τραγική γιατί τώρα θα περάσουν στις τιμές λιανικής οι αυξήσεις του ρεύματος που καταγράφτηκαν στην χονδρεμπορική το φθινόπωρο, όταν η Ελλάδα επανειλημμένως πετύχαινε τις ακριβότερες τιμές ρεύματος σε όλη την Ευρώπη. Οι επιδοτήσεις που ανακοίνωσε η κυβέρνηση δεν καλύπτουν ούτε το 50% των αυξήσεων. Το υπόλοιπο θα καταβληθεί από τις τσέπες των εργαζομένων, των συνταξιούχων και των ανέργων. Ήδη οι τιμές λιανικής της βενζίνης είναι θέμα ημερών ή εβδομάδων να φτάσουν τα 2 ευρώ. Αυτή η αύξηση θα προκαλέσει απανωτά κύματα ανατιμήσεων στο εμπόριο!
Το ρεκόρ της Ελλάδας ωστόσο είναι διπλό. Δεν αφορά μόνο τις τιμές που αυξάνονται λόγω της ενέργειας και της κερδοσκοπίας των σούπερ μάρκετ αλλά και την ανεργία. Η Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2021 κατέγραψε το δεύτερο χειρότερο ρεκόρ στην ανεργία πανευρωπαϊκά, με ένα ποσοστό της τάξης του 12,7%, ενώ το «χρυσό» το κράταγε η Ισπανία με διαφορά στήθους ομολογουμένως: 13% επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Οι αυξήσεις των τιμών και η ανεργία επιβεβαιώνουν για μια ακόμη φορά (πέραν όσων δείχνει το κονδύλι των αμοιβών εργασίας) ότι η ανάπτυξη του 2021 είτε 6,9% είτε 9% πέρασε από τους εργαζόμενους και δεν τους άγγιξε… Η θέση τους επιδεινώθηκε!
Ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη
Οι προοπτικές για το τρέχον έτος, ωστόσο, κάθε άλλο παρά ανέφελες είναι και οι πηγές αβεβαιότητας δεν αφορούν μόνο την πορεία του πληθωρισμού και την εξέλιξη της πανδημίας, όπως αναγνωρίζει το ΙΟΒΕ. Αφορούν επίσης και τα πολυαναμενόμενα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στα οποία στηρίζονται κατά μεγάλο μέρος οι προοπτικές ανάκαμψης του τρέχοντος και των επόμενων ετών, μέχρι συγκεκριμένα το 2026. Το δημοσίευμα του Euractive.gr, που λειτούργησε σαν ηλεκτροσόκ στην Αθήνα, για την απροθυμία των Βρυξελλών να εγκρίνουν την εκταμίευση της πρώτης δόσης των κονδυλίων επειδή θα καταλήξουν στις τσέπες μιας κλειστής λέσχης ολιγαρχών, πρόωρες εκλογές και διορισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών μπορεί να αποδοκιμάστηκε επισήμως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο η έγκριση και εκταμίευση της πρώτης δόσης αργεί χαρακτηριστικά. Παρότι μάλιστα το ελληνικό σχέδιο ήταν από τα πρώτα που κατατέθηκαν, ενώ οι αλλεπάλληλες διορθώσεις που απαιτήθηκαν ενισχύουν την βεβαιότητα ότι η φήμη που έχουν αποκτήσει οι ολιγάρχες των Αθηνών έχει φτάσει μέχρι τις Βρυξέλλες. Μαζί και οι διαμαρτυρίες των χαμένων, που αρνήθηκαν να μείνουν με σταυρωμένα χέρια. Επιπροσθέτως, το δύσκολο έργο της δημοσιονομικής προσαρμογής, που απαιτεί ακόμη πιο αντιλαϊκά μέτρα (πχ περικοπές κοινωνικών δαπανών) απ’ όσα ήδη εφαρμόζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από κοινού με την αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικήσει μια αξιοπρεπή θέση στις επόμενες εκλογές – παρά την φθορά της ΝΔ, πιθανά να μην κάνουν εχθρικό ούτε καν αδιάφορο το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης μπροστά στο ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης τεχνοκρατών που ως επικεφαλής θα έχει έλληνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο οποίος διατηρεί καλές σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ. Έναν τεχνοκράτη, με «ανθρώπινο πρόσωπο»…
Ακόμη κι έτσι, τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κακώς αντιμετωπίζονται μονοσήμαντα σαν μάννα εξ ουρανού. Τα κονδύλια του Ταμείου είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί από την μια θα προσφέρουν ρευστότητα στους ολιγάρχες που θα μετατραπεί σε επενδύσεις από την άλλη όμως θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος. Από τα 30,5 δισ. ευρώ, τα 17,8 δισ. είναι επιχορηγήσεις που θα καρπωθούν οι ολιγάρχες και τα υπόλοιπα 12,7 δισ. είναι δάνεια που κατά την …παράδοση θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος και θα κληθούμε να αποπληρώσουμε όλοι εμείς. Είναι ένας επιμερισμός οφέλους και βαρών που μόνο πρωτοτυπία δεν παρουσιάζει… Το δημόσιο χρέος όμως, φτάνοντας τα 350 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021 ή 197% του ΑΕΠ, βάσει του προϋπολογισμού, έχει πάψει προ πολλού να κινείται σε επίπεδα που επιτρέπουν περαιτέρω αυξήσεις. Τούτου δοθέντος το Ταμείο Ανάκαμψης ενδέχεται, σε ένα περιβάλλον επίσπευσης της ανόδου του των επιτοκίων λόγω αύξησης του πληθωρισμού, να αποτελέσει τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι του εξελισσόμενου, αν και σιωπηρού, δημοσιονομικού εκτροχιασμού…
Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις μόνο ανησυχία δημιουργούν. Όπως για παράδειγμα η άνοδος των επιτοκίων στα ελληνικά ομόλογα, που έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε ένα χρόνο, παρότι στην τελευταία της συνεδρίαση η ΕΚΤ άφησε άθικτα τα επιτόκια, υπό την προσμονή ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα υποχωρήσουν. Αν αύξανε τα επιτόκια η ΕΚΤ, όπως έκανε πρόσφατα η αμερικανική και η αγγλική κεντρική τράπεζα, που θα έφταναν οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων;
Επιτόκιο ελληνικού δεκαετούς ομολόγου
Από την έκθεση του ΙΟΒΕ δεν λείπουν και οι γνωστές υπερφίαλες προβλέψεις που ως μοναδική αξία χρήσης έχουν να χειροκροτούν αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων. Ποιος ξεχνάει για παράδειγμα τις προβλέψεις του ΙΟΒΕ επί Μνημονίων για την άνοδο του ελληνικού ΑΕΠ κατά 4% από την απελευθέρωση των …οδικών μεταφορών; Τώρα, σε μια προβολή αντίστοιχου βάθους, προβλέπει ένα νέο κύμα εγχώριων επενδύσεων που θα τονώσουν τη ζήτηση και θα αυξήσουν την παραγωγικότητα μέσω του σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου. Ως αποτέλεσμα το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 9,5% και η απασχόληση έως 0,53% μέχρι το 2070! Προσέξτε ακρίβεια: προβλέπουν την εξέλιξη της απασχόλησης σε επίπεδο δεύτερου δεκαδικού μετά από 48 χρόνια. Το «όχημα» που θα επιτύχει αυτό το …θαύμα είναι το νέο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης που αναμένεται να έχει έσοδα έως 1,25% του ΑΕΠ ετησίως. Και μέρος αυτών των εσόδων αναμένεται να γίνει επενδύσεις.
Ακόμη κι αυτήν την πρόβλεψη θα μπορούσαμε να την λάβουμε σοβαρά αν σήμερα η επενδυτική άπνοια οφειλόταν στην έλλειψη κεφαλαίων. Ωστόσο για τις μεγάλες επιχειρήσεις κεφάλαια υπάρχουν και περισσεύουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και τζάμπα χρήμα από επιδοτήσεις. Επενδύσεις δεν γίνονται λόγω της ευρύτερης οικονομικής αβεβαιότητας! Το καινούργιο που θα φέρει το ιδιωτικό Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης θα είναι πολλά εκατομμύρια στα αρπακτικά του έξυπνου χρήματος που θα έχουν να παίζουν στις κάθε λογής αγορές: μετοχών, νομισμάτων, ομολόγων, εμπορευμάτων, κ.λπ., κ.λπ. Μόνο που ανέκαθεν αυτές οι αρπαχτές μείωναν, δεν αύξαναν την απασχόληση…