Ανεγκέφαλη αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας ή λελογισμένη επιστημονική σχεδιοποίηση;
του Δημήτρη Πατέλη*
Στις μέρες μας καταβάλλονται επίμονες προσπάθειες εξομοίωσης του ανθρώπου με το ζώο και της κοινωνίας με την ζούγκλα. Συχνά μάλιστα, αυτή η εξομοίωση-αναγωγή στη ζωώδη κατάσταση εκλαμβάνεται και εμπεδώνεται ως «κανονικότητα», στο πνεύμα του νεοφιλελεύθερου ή/και φασίζοντος εκθειασμού του ανταγωνισμού.
Ωστόσο, ο άνθρωπος διαφέρει ριζικά από το ζώο. Το ζώο, για να επιβιώσει, απλώς προσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Μείζονος κλίμακας ουσιώδης διαφορά του ανθρώπου, είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος για να επιβιώσει, ανατρέπει άρδην αυτή την στρατηγική επιβίωσης: δεν προσαρμόζεται απλώς στις αλλαγές του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά –τουναντίον– προσαρμόζει, μετασχηματίζει το περιβάλλον βάσει των δικών του αναγκών, τις οποίες μετατρέπει σε σκοπό της εργασίας. Το επιτυγχάνει αυτό μέσω του λειτουργικού και μορφολογικού μετασχηματισμού πραγμάτων. Η παραγωγή που επιτελείται μέσω της τεχνικής-τεχνολογικής επενέργειας στη φύση, είναι το θεμέλιο του υλικού και πνευματικού πολιτισμού.
Με την ανάπτυξη του πολιτισμού, αναγκαίος όρος για την επιβίωση μέσω της κατανάλωσης κάθε ατόμου, είναι αυτό το χαρακτηριστικό για την κοινωνία σύστημα τεχνολογικά και κοινωνικά διαμεσολαβημένου εξωσωματικού μεταβολισμού.
Η κλίμακα αυτού του τεχνογενούς-ανθρωπογενούς εξωσωματικού μεταβολισμού (προϊόντων και παραπροϊόντων παραγωγής) του ανθρώπου στον πλανήτη γίνεται πλέον στη σύγχρονη κεφαλαιοκρατία πολλαπλάσια κάθε φυσικού μεταβολισμού (χλωρίδας και πανίδας). Σήμερα, η μάζα των παραγόμενων από τον άνθρωπο προϊόντων και υλικών ξεπέρασε το σύνολο της βιομάζας όλων των έμβιων όντων του πλανήτη! Γεωλόγοι και άλλοι επιστήμονες ερίζουν περί της σηματοδότησης μιας νέας περιόδου, που μπορεί να αποκαλείται «Ανθρωπόκαινος»-Anthropocene.
Η παγκόσμια παραγωγική διαδικασία συγκροτείται σε πλανητική κλίμακα, με πρωτοφανείς διασυνδέσεις ιστών, οργάνων, συστημάτων, υποσυστημάτων και λειτουργιών, που διατρέχουν σχεδόν όλα τα μήκη και πλάτη σε ξηρά, έδαφος, υπέδαφος, ύδατα, αέρα και εγγύς διάστημα. Αυτό το (ανολοκλήρωτο στη διαμόρφωσή του) οργανικό όλο διαθέτει εν πολλοίς μορφοποιημένα δίκτυα υποδομών-ροών ενέργειας και πληροφορίας πλανητικής εμβέλειας, συνδεδεμένα με εφαρμογές διαστημικής-τηλεματικής. Ως θεμελιώδης δύναμη καθολικής εμβέλειας και ισχύος αυτών των διεργασιών λειτουργεί η επιστήμη, η ερευνητική, σχεδιοποιός και κατασκευαστική δραστηριότητα του ανθρώπου. Η επιστήμη που όλο και πιο πολύ μετατρέπεται σε άμεση παραγωγική-δημιουργική δύναμη. Αρχίζει να διαθέτει οιονεί ενοποιημένες σε πλανητική κλίμακα παραγωγικές διαδικασίες, που εκτυλίσσονται στο πλαίσιο των Διεθνικών Μονοπωλιακών Πολυκλαδικών Ομίλων. Λειτουργεί σαν να διαθέτει ως οργανισμός ενοποιούμενες σε εύρος και σε βάθος μεταβολικές δομές και λειτουργίες, περιφερειακό νευρικό σύστημα, όλο και πιο διακριτά στοιχεία κεντρικού νευρικού συστήματος (διαδίκτυο, τηλεματική, τηλεπικοινωνίες), χωρίς ωστόσο να διαθέτει ακόμα καθαυτό κεντρικό νευρικό σύστημα και εγκέφαλο, δηλ. χωρίς καν το υπόστρωμα της συνειδητής και ενιαίας-κεντρικής πρόβλεψης, σχεδιοποίησης, οργάνωσης και ελέγχου.
Η εγκατάσταση και η λειτουργία τέτοιου υποστρώματος είναι καθ’ όλα εφικτή στη βάση της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας. Γιατί δεν προχωρά; Λόγω της κυριαρχίας της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, λόγω του ότι η όποια ενοποίηση της ανθρωπότητας μέσω της παραγωγής, της διανομής και της κατανάλωσης, υποτάσσεται στις επιμέρους σκοπιμότητες της κερδοφορίας του κάθε ενός από τους Διεθνικούς Πολυκλαδικούς Μονοπωλιακούς Ομίλους.
Έτσι, το σύστημα αυτό, στο σύγχρονο στάδιο του παγκοσμιοποιημένου ιμπεριαλισμού, μεταβολίζει με τρομακτική ανισομέρεια σε επιμέρους χώρες, περιοχές, κοινωνικές ομάδες, κ.ο.κ. βάσει πολλών, ανταγωνιστικών και αντικρουόμενων τάσεων, συσχετισμών δυνάμεων και αντίστοιχων σημάτων από και προς πολλαπλά συνεργαζόμενα ή/και ανταγωνιστικά προς άλληλα κέντρα και περιφέρειες, που οδηγούν τελικά σε ανεξέλεγκτες «νεοπλασίες», σε «σπασμούς» μερών και του συνόλου, σε οικολογικές, οικονομικές, επιδημιολογικές, εμπόλεμες κ.λπ. κρίσεις και συρράξεις με καταστροφικές επιπτώσεις. Η υπαγωγή επιστήμης στο κεφάλαιο κλιμακώνεται μέσω ενός μηχανισμού πνευματικών δικαιωμάτων, αποκλειστικότητας, μυστικότητας, εργαλειακής χρήσης ανακαλύψεων και καινοτομίας για την άντληση μονοπωλιακών υπερκερδών στον ανταγωνισμό, για την κατίσχυση του με είτε του δε στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος κ.ο.κ. Αυτή η υπαγωγή οδηγεί σε μονομέρειες, παραμορφώσεις και καταστροφή της ίδιας της επιστήμης, σε διαφθορά των επιστημόνων και υπονόμευση της ίδιας της επιστημονικής νόησης, σε ανάδειξη των κατ’ εξοχήν επιμέρους καταστροφικών δυνατοτήτων της έρευνας και της τεχνολογίας έναντι των καθολικών-δημιουργικών.
Αρκεί μια ματιά στο άκρως ανταγωνιστικό κυνήγι πρωτιάς και αποκλειστικότητας επιβολής χρήσης των εμβολίων κατά του SARS-COV-2 και λοιπών φαρμακευτικών σκευασμάτων μεταξύ Πολυεθνικών Μονοπωλιακών Ομίλων, σε σύμπραξη με κυβερνήσεις, υπερεθνικά όργανα ιμπεριαλιστικών ολοκληρώσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων για να γίνουν σαφή τα παραπάνω. Το κυνήγι αυτό καταδεικνύει αφ’ ενός μεν τις δυνατότητες της σύγχρονης επιστήμης, αφ’ ετέρου δε, την άκρως ανορθολογική χρήση της απ’ το κεφάλαιο και την κατασπατάληση δυνάμεων και πόρων της ανθρωπότητας σε αυτό το σύστημα, στο βωμό του ανταγωνισμού. Το κυνήγι αυτό έχει προσλάβει διαστάσεις γεωστρατηγικής κατίσχυσης στο υβριδικό σκέλος του εν εξελίξει Γ΄ Ιμπεριαλιστικού Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι σαφές το επιστημονικό και ηθικό πλεονέκτημα των χωρών που διαχειρίζονται την πανδημία αποτελεσματικά προς όφελος του λαού και έχουν δεσμευτεί ότι η διάθεση των εμβολίων τους δεν θα γίνει σε εμπορική/κερδοσκοπική βάση, αλλά ως κοινωνικό αγαθό για την ανθρωπότητα (Κούβα και Λ.Δ. Κίνας).
Η επιστημονική συνειδητή σχεδιοποίηση της παραγωγής σε πλανητική κλίμακα στη βάση της ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ είναι η μόνη διέξοδος για την επιβίωση ανθρωπότητας & πλανήτη. Ο αγώνας για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό είναι αγώνας για την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου, συνυφασμένος με τον αγώνα για την απρόσκοπτη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας ως αυθεντικά δημιουργικής δύναμης στην υπηρεσία της ανθρωπότητας.
*Ο Δημήτρης Πατέλης είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Πολυτεχνείου Κρήτης dpatelis@isc.tuc.gr