του Βασίλη Λιόση
Ο πόλεμος που παρακολουθούμε έχει πολλές διαστάσεις: τη διακύβευση συμφερόντων, το ζήτημα της πολεμικής προπαγάνδας, το δράμα των προσφύγων, το τι προηγήθηκε στην Ουκρανία (πραξικόπημα, απαγόρευση του κομμουνιστικού κόμματος κ.λπ.). Μία από τις διαστάσεις αυτές σχετίζεται και με τον έξαλλο αντιρωσισμό που εκπορεύεται από τη Δύση. Πολλές φωνές μιλάνε για νέο μακαρθισμό κι όχι άδικα. Συντασσόμαστε με αυτή την άποψη και παραθέτουμε ευθύς αμέσως μερικές πλευρές.
1. Ο μακαρθισμός ήταν μία πολιτική που εφαρμόστηκε στην Αμερική την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ως απάντηση του αστικού πολιτικού συστήματος στο αμερικανικό λαϊκό κίνημα. Επρόκειτο για μία φρικτή περίοδο όπου οι πάντες και τα πάντα στοχοποιούνταν ως κομμουνιστικά και οδηγούνταν στα δικαστήρια. Είχε ήδη συγκροτηθεί η Επιτροπή των Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων η οποία αποτελείτο από μέλη της Κάτω Βουλής του Κογκρέσου από το 1938 προκειμένου να διερευνηθούν «ανατρεπτικές» ενέργειες πολιτών και οργανώσεων με κομμουνιστικούς δεσμούς (υπαρκτούς ή ανύπαρκτους). Η επιτροπή αυτή οργίασε τη δεκαετία του 1950 επιδιδόμενη σε ένα άνευ προηγουμένου κυνήγι μαγισσών και συνέδεσε τη δράση της με το όνομα του γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθι, επικεφαλής της όλης αντικομμουνιστικής υστερίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που έμεινε στη συλλογική συνείδηση ως μακαρθισμός, ανακρίθηκαν, ταλαιπωρήθηκαν και φυλακίστηκαν, κρατικοί αξιωματούχοι, δημόσιοι υπάλληλοι, καλλιτέχνες, διανοούμενοι και συνδικαλιστές. Το κρεσέντο έφτασε σε τέτοιο σημείο που και στο Χόλιγουντ δημιουργήθηκε μία Μαύρη Λίστα που αφορούσε ταινίες, ηθοποιούς, σεναριογράφους, τεχνικούς, μουσικούς και σκηνοθέτες. Είναι γνωστό πως ένας εκ των πρωτοστατούντων στο κυνήγι κεφαλών υπήρξε ο αποτυχημένος ηθοποιός Ρόναλντ Ρέιγκαν που αργότερα εκλέχτηκε πρόεδρος των ΗΠΑ.
2. Οι απαγορεύσεις που αφορούν τον πολιτισμό συνδέονται κυρίως με δικτατορίες αν και στην περίπτωση του μακαρθισμού είχαμε αστικοκοινοβουλευτική δημοκρατία που βεβαίως έτσι κι αλλιώς έχει στοιχεία δικτατορίας. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καύση ή/και απαγόρευση βιβλίων στην Ελλάδα του Μεταξά, στη Γερμανία του Χίτλερ, στη Χιλή του Πινοτσέτ, στην επταετή χούντα των Συνταγματαρχών κ.λπ.. Μέσα σε όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη δολοφονία του Βίκτορ Χάρα, του κομμουνιστή τραγουδοποιού που συνελλήφθη μετά το πραξικόπημα του Πινοτσέτ, βασανίστηκε άγρια και δολοφονήθηκε. Το πτώμα του έφερε έντονα σημάδια κακοποίησης και τα χέρια του ήταν παραμορφωμένα, ίσως για να πάψει να παίζει κιθάρα.
3. Οι πόλεμοι συνοδεύονται πάντα από την προπαγάνδα των δύο αντιμαχόμενων πλευρών και είναι δύσκολο κάποιος να καταλάβει πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψέμα. Η προπαγάνδα δεν έχει να κάνει μόνο με τη διασπορά ψευδών ή αληθών ειδήσεων αλλά και με απαγορεύσεις. Για παράδειγμα αυτό που ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μία αναβίωση του μακαρθισμού που εκφράστηκε μέσω της απαγόρευσης συγκεκριμένων τραγουδιών. Στην «πυρά παραδόθηκαν τραγούδια και μουσικές του Λουίς Άρμστρονγκ, του Τζον Λένον, του Πήτερ Γκάμπριελ, του Φιλ Κόλινς, των Σάιμον και Καρφάνγκελ και πολλών άλλων. Η απαγορευμένη λίστα συντάχθηκε από έναν οργανισμό που είχε υπό την εποπτεία του πάνω από 1000 ραδιοφωνικούς σταθμούς.
4. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένας ακόμη σταθμός μακαρθισμού. Απαγορεύονται σπουδαία δημιουργήματα του ρωσικού πολιτισμού, οδηγώντας στην απαράδεκτη λογική της συλλογικής ευθύνης που φτάνει μάλιστα και σε βάθος χρόνου. Πρόκειται επί της ουσίας για μία μορφή ρατσισμού. Ενός ρατσισμού που ευδοκιμεί δυστυχώς στην Ευρώπη μέσω της ανάπτυξης ακροδεξιών και νεοναζιστικών πολιτικών μορφωμάτων. Επομένως, δεν πρόκειται απλώς και μόνο συρρίκνωση της δημοκρατίας αλλά για μία απαγόρευση με απρόβλεπτες κοινωνικές επιπτώσεις. Μέχρις στιγμής η βασιλική όπερα ακύρωσε προγραμματισμένη παράσταση από τα Μπαλέτα Μπολσόι, οι συναυλίες του Ρώσου μαέστρου Valery Gergiev, ο οποίος θα διηύθυνε τη Φιλαρμονική της Βιέννης στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, ακυρώθηκαν, το Ρωσικό Περίπτερο στη Μπιενάλε της Βενετίας φέτος δεν θα φιλοξενήσει καμία δράση μετά την αποχώρηση των Ρώσων καλλιτεχνών και επιμελητών κ.λπ.. Στα καθ’ ημάς η ανεκδιήγητη Μενδώνη, η κυρία που τσιμέντωσε την Ακρόπολη και είχε ως εκλεκτό τον Λιγνάδη, μας απαγόρευση τον Ντοστογιέφσκι. Οι απαγορεύσεις έφτασαν σε σημείο γελοιότητας, όταν ανακοινώθηκε η μη συμμετοχή ρωσικών γατών σε διεθνείς διαγωνισμούς.
Δεν έχει καμία σημασία αν κάποιος καταδικάζει και τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Καμία σημασία αν διάκειται κάποιος φιλικά προς τη Ρωσία ή την Ουκρανία, για τους δικούς του λόγους. Η καταδίκη αυτού του νέου σκοταδισμού πρέπει να είναι πάνδημη. Ανοίγει επικίνδυνους δρόμους. Μας γυρνάει σε εποχές που η ανθρωπότητα υπέφερε. Η δημοκρατία τους βρίσκεται εδώ και καιρό σε διαδικασία ανεπίστρεπτου σαπίσματος. Οφείλουμε να μην εισπνέουμε όλη αυτή την αναδυόμενη οσμή.
