“Αυτός που λέει ναι και αυτός που λέει όχι”

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 9/6/2021

Σε μια περίπου βδομάδα θα γίνει στο περιθώριο του ΝΑΤΟ η προγραμματισμένη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν. Το πλαίσιο της συνάντησης ορίζεται από τα εξής:

Πρώτο: η κυβέρνηση της Τουρκίας επιμένει μέχρι κεραίας σε όλες τις αντίθετες στο διεθνές δίκαιο αξιώσεις της σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Δεύτερο: συνεχίζει ακάθεκτη τις κάθε είδους προκλήσεις είτε αφορά τη μειονότητα στη Θράκη είτε αφορά την κατεχόμενη Αμμόχωστο είτε άλλα ζητήματα.

Τρίτο: οι ΗΠΑ διαπραγματεύονται με την Τουρκία εντός του αυστηρά δεδομένου πλαισίου ότι η γειτονική χώρα αποτελεί στυλοβάτη της αμερικανονατοϊκής προσπάθειας ενάντια στην Ρωσία και στην Κίνα.

Τέταρτο: η Γερμανία και κατά συνέπεια η ΕΕ αναπτύσσουν τις περαιτέρω σχέσεις τους με το τουρκικό καθεστώς χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ελληνικές θέσεις και ανησυχίες.

Με αυτά τα δεδομένα η συνάντηση των δυο ηγετών θα σημάνει ένα ακόμη βήμα στην κατεύθυνση της συνεννόησης υπό τη σκέπη του ΝΑΤΟ, σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Σίγουρα δεν θα είναι “δίαυλος επικοινωνίας”, όπως το ονομάτισε η κυβέρνηση.

Θα πρέπει να υπενθυμίσω με την ευκαιρία ότι σε δυο, τουλάχιστον, κομβικά ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων οι ΗΠΑ παίρνουν σταθερά το μέρος της Τουρκίας. Ποια είναι αυτά; Πρώτο, οι ΗΠΑ, όπως και η Τουρκία, αρνούνται το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ., όπως έχει δικαίωμα με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Δεύτερο, σε ό,τι αφορά την αμφισβήτηση της κυριαρχίας επί σειράς νησιών του Αιγαίου, επίσης οι ΗΠΑ τηρούν στάση “ουδετερότητας”, δηλαδή κλείνουν το μάτι στις αξιώσεις της Άγκυρας” (βλ. επί παραδείγματι δηλώσεις Ν. Μπερνς αμέσως μετά τα Ίμια).

Τι θα συνέβαινε αν η χώρα μας, υπό τις δεδομένες συνθήκες, αρνούνταν να πραγματοποιηθεί η συνάντηση; Προφανώς θα ενοχλούνταν οι σύμμαχοι, θα ασκούσαν πιέσεις αλλά θα λάμβαναν και ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι δεν είμαστε δεδομένοι, προβλέψιμοι, υποτελείς. Θα άνοιγαν ίσως δρόμοι, μαζί με άλλες κινήσεις, για μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική που θα την σέβονταν φίλοι και αντίπαλοι.

Στο νου μου έρχεται ο Μπ. Μπρεχτ που διασκευάζοντας το αρχαίο ιαπωνικό θέατρο Νο, έγραψε την παράσταση “Αυτός που λέει ναι και αυτός που λέει όχι”. Να πως αρχίζει το καθένα από τα δύο μέρη:

Το βασικό είναι να μάθει κανείς πότε να συμφωνεί.

Γιατί συχνά λέει κάποιος ναι, χωρίς στ’ αλήθεια να συμφωνεί.

Πολλοί ούτε κάν ρωτιούνται. Και πολλοί

Συμφωνούν με το λαθεμένο. Το λοιπόν,

Το βασικό είναι να μάθει κανείς πότε να συμφωνεί.

Αλλά αυτό αφορά όλους εμάς, τον ελληνικό λαό.