του Δημήτρη Καλτσώνη
αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο
εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 26/5/2020
Οι εξελίξεις στη Λιβύη έχουν γεννήσει εύλογη ανησυχία. Παρότι η τροπή των συγκρούσεων ενδέχεται να αλλάξει και πάλι, ανάλογα με τις επιλογές των εμπλεκόμενων μεγάλων δυνάμεων, θα ήταν ίσως μια ευκαιρία να βγουν κάποια συμπεράσματα.
Πρώτο, είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί το βασικό ζητούμενο της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας. Αυτό μπορεί να είναι μόνο η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας, τόσο της Ελλάδας όσο και των άλλων χωρών καθώς και η ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή. Τίποτε άλλο, ούτε η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων από τις πολυεθνικές, ούτε οι γεωστρατηγικές επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων μπορεί να είναι.
Δεύτερο, για να είναι αποτελεσματική η εξωτερική πολιτική, τουλάχιστον μεσο-μακροπρόθεσμα, οφείλει να υψώνει με συνέπεια τη σημαία του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Δηλαδή, την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, τη μη παρέμβαση στα εσωτερικά άλλων κρατών. Η στάση των ελληνικών κυβερνήσεων στην ανατροπή του Καντάφι στη Λιβύη και στην προσπάθεια ανατροπής του Άσαντ στη Συρία εξακολουθούν να αμαυρώνουν την ελληνική πολιτική με βαριές συνέπειες.
Τρίτο, η Ελλάδα δεν πρέπει να εμπλέκεται σε συγκρούσεις. Κακώς επιδιώκει να αναμιχθεί στον εμφύλιο της Λιβύης. Δεν είναι δικό μας πρόβλημα, ακόμη και αν επικρατήσει η πλευρά Σάρατζ, που έχει υπογράψει το παράνομο μνημόνιο με την Τουρκία. Η υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας δεν εξαρτάται από μια κυβέρνηση μαριονέττα.
Τέταρτο, η εξωτερική πολιτική οφείλει να παρατηρεί και να αναλύει με ηρεμία τα δεδομένα, να βρίσκει την κατάλληλη στιγμή για να παρέμβει.
Πέμπτο, όταν μια χώρα είναι αναγκασμένη να εμπλακεί σε διένεξη, όπως συμβαίνει με την αμφισβήτηση από την Τουρκία των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας, αυτό πρέπει να γίνεται με την κατάλληλη προπαρασκευή. Όσο οι οικονομικές αποφάσεις καθορίζονται κατά βάση από τις Βρυξέλλες και τους δανειστές, όσο οι αμυντικές επιλογές καθορίζονται με γνώμονα τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Γερμανίας, όσο η ελληνική κοινωνία διχάζεται από την κοινωνική ανισότητα, δεν υπάρχει πραγματική προετοιμασία.
Έκτο, αν υπάρξει κατάλληλη προετοιμασία σε οικονομικό, αμυντικό και διπλωματικό επίπεδο, τότε μπορεί κανείς να αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων, χωρίς να τρέχει πίσω από τις εξελίξεις στη Λιβύη ή πίσω από τις σχεδιασμένες προκλήσεις της Τουρκίας.
Έβδομο, πρέπει κανείς να υπολογίζει με ακρίβεια τις δυνάμεις του όσο και αυτές των αντιπάλων του. Η επιδίωξη συμμετοχής της Ελλάδας στη διάσκεψη του Βερολίνου για το λιβυκό και η όποια ανάλογη προσδοκία, εκτός από λαθεμένη επί της ουσίας είναι και αναντίστοιχη του ειδικού βάρους της Ελλάδας.
Όγδοο, πρέπει κανείς να διαλέγει με προσοχή τους φίλους του. Ο Χαφτάρ, τον οποίο εναγκαλίστηκε η ελληνική κυβέρνηση, είναι ένα ενεργούμενο που μεταπηδά από “προστάτη” σε “προστάτη”, από τη CIA στη Ρωσία έχοντας πρώτα προδώσει την κυβέρνηση Καντάφι. Το ίδιο ισχύει για λυκοφιλίες όπως αυτή του Ισραήλ. Διαψεύστηκε ότι Ισραήλ και Τουρκία διαπραγματεύονται μυστικά. Είναι όμως έτσι; Και τι απέγινε ο East Med;
Ένατο, όταν κανείς λαμβάνει πρωτοβουλίες, πρέπει να θέτουν “τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων”. Οι λεονταρισμοί της Αθήνας σε βάρος της κυβέρνησης Σάρατζ, όταν υπογράφηκε το μνημόνιο με την Τουρκία, ήταν αναποτελεσματικοί έως αστείοι. Αν κάπου πρέπει να χτυπήσουμε είναι στα συμφέροντα των ισχυρών της περιοχής που έχουν όνομα: ΗΠΑ. Αν θιγούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ (βάσεις, εξοπλισμοί, συμμετοχή στο ΝΑΤΟ), τότε μόνο θα ασκηθεί πίεση στον Ερντογάν να μετριάσει την προκλητικότητά του.
Δέκατο, δεν πρέπει κανείς να κλείνει καμιά πόρτα. Ακόμη και οι Αμερικανοί, όταν βομβάρδιζαν ανηλεώς το Βιετνάμ (γνωρίζοντας όμως ότι χάνουν τον πόλεμο), διαπραγματεύονταν παράλληλα μαζί του για το μεταπολεμικό καθεστώς. Να διαπραγματευόμαστε με όλους, να μην υποτασσόμαστε σε κανέναν.
