Ειρήνη και διεθνοποίηση

του Δημήτρη Καλτσώνη
αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 19/12/2019

Ο δρόμος της διαφύλαξης των κυριαρχικών δικαιωμάτων του λαού μας περνά μέσα από την ειρήνη, την προσπάθεια συνεννόησης, όσο αυτή είναι εφικτή, και κυρίως τη διεθνοποίηση του προβλήματος. Στον ΟΗΕ μπορούμε να βρούμε ευήκοα ώτα. Οι επαφές του υπουργού Εξωτερικών δεν αρκούν. Η Κίνα, παρότι έχει ως αρχή της εξωτερικής της πολιτικής να μην εμπλέκεται σε διενέξεις, έχει παράλληλα σταθερή γραμμή υποστήριξης του διεθνούς δικαίου και ιδίως του δικαίου της θάλασσας μια και την ενδιαφέρει άμεσα την ίδια. Από την άλλη, είναι παραπάνω από φανερό ότι η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι ευκαιριακή, ενώ οι αντιθέσεις τους οξύνονται ιδίως στη Λιβύη όπου η Ρωσία στηρίζει την πλευρά Χάφταρ, εκείνη δηλαδή που αντιτίθεται στο μνημόνιο των δύο χωρών. Η τοποθέτηση του υπουργού Εξωτερικών Σ.Λαβρόφ για τη συμφωνία ήταν χαρακτηριστικά ευμενέστερη για την Ελλάδα από ό,τι η αντίστοιχη των ΗΠΑ, όταν το ΝΑΤΟ κρατά ίσες αποστάσεις και η ΕΕ ουσιαστικά αδρανεί.

Νομίζω επίσης ότι η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει τις μονομερείς ενέργειες. Δεν θα πάμε να κάνουμε έρευνες στην ΑΟΖ για τα συμφέροντα των γαλλικών ή των αμερικανικών πολυεθνικών και μάλιστα πριν λυθεί το ζήτημα της χάραξης. Έτσι η διπλωματική καταδίκη των παράνομων μονομερών ενεργειών της Τουρκίας θα γίνεται ακόμη πιο πειστική και ισχυρή. Η εξώθηση ή η απειλή θερμού επεισοδίου δεν συμφέρει τον ελληνικό λαό. Αντίθετα, θα αποτελέσει παράγοντα που υπό το κράτος της βίας θα εξωθήσει σε “συνδιαχείριση” των δικαιωμάτων του, έξω από το πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και υπό τη σκέπη του αμερικανικού παράγοντα. Είναι η άλλη όψη του κατευνασμού.

Σε μια μελλοντική ομαλότερη συγκυρία, η Ελλάδα θα μπορούσε να προτείνει την προσφυγή στη Χάγη με τη σύνταξη συνυποσχετικού. Αυτό προϋποθέτει μια στοιχειώδη συμμόρφωση του τουρκικού καθεστώτος με το διεθνές δίκαιο και την άρση του casus belli για την περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της για χωρικά ύδατα 12 ν.μ. Η χώρα μας μπορεί να πάει στη Χάγη για την μόνη ελληνουτουρκική διαφορά: υφαλοκρηπίδα – χάραξη ΑΟΖ.

Σε κάθε περίπτωση, η χάραξη ΑΟΖ με βάση το διεθνές δίκαιο γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο: τα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, η χάραξη γίνεται καταρχήν με βάση τη μέση γραμμή αν και μπορεί να υπάρξουν κάποιες μικρές αποκλίσεις. Η περίπτωση του Καστελόριζου δεν είναι ανάλογη της νήσου St Martin στην υπόθεση Μπαγκλαντές κατά Μιανμάρ.

Ας θυμίσουμε με την ευκαιρία ότι η αναγνώριση ελληνοτουρκικών διαφορών (και όχι μόνο μίας) στο Ελσίνκι το 1999 από την τότε κυβέρνηση Σημίτη αποτέλεσε ένα σοβαρό ολίσθημα που δεν διορθώθηκε ούτε αργότερα όταν η κυβέρνηση Καραμανλή δεν άσκησε βέτο στις ενταξιακές διαδικασίες για την Τουρκία.