Πως χάθηκε η ευκαιρία για ανάπτυξη ισχυρού λαϊκού κινήματος για τη δημόσια υγεία

 

του Δημήτρη Αλεξόπουλου 

Πρόεδρος Κλαδικού Σωματείου Εργαζομένων Ιδιωτικής Υγείας Αθήνας

& Μέλος Δ.Σ. Ομοσπονδίας Ιδιωτικής Υγείας (ΟΣΝΙΕ)

 

 

Στο παρόν άρθρο αποτυπώνεται μια πολιτική άποψη υπεράσπισης του Δημόσιου χαρακτήρα της Υγείας, μια άποψη που στέκεται κριτικά στην κατεύθυνση του συνδικαλιστικού κινήματος στοn χώρο της Υγείας όπως εξελίχθηκε την περίοδο της Πανδημίας.

Αφορμή στάθηκε το ενδιαφέρον άρθρο του παλιού συνδικαλιστή της ιδιωτικής Υγείας Β. Τουμπέλη με τίτλο «Υγεία: Ελλείψεις προσωπικού, υποβάθμιση υπηρεσιών κι εντατικοποίηση».

Τα στοιχεία, όπως παρουσιάζονται από τον Β.Τουμπέλη για την εξωφρενική υποχρηματοδότηση του Δημόσιου συστήματος Υγείας, επαναφέρουν τον προβληματισμό ΓΙΑΤΙ εφόσον είναι έτσι δεν αναπτύχθηκε ή δεν αναπτύσσεται στην Ελλάδα λαϊκό κίνημα που όπως ο συνάδελφος αναφέρει «να σηκώσει ψηλά τις διεκδικήσεις, για αυξήσεις των δημοσίων δαπανών για την Υγεία, την εθνικοποίηση των μεγάλων ιδιωτικών δομών υγείας την αναβάθμιση και ανασυγκρότηση της πρωτοβάθμιας δημόσιας περίθαλψης.»

 

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΛΑΪΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Όταν ένα ζήτημα που αφορά την μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία τεθεί στην επικαιρότητα επιτακτικά και αντικειμενικά (δηλαδή ανεξάρτητα από τη θέληση των παραγόντων που επιδρούν σε αυτή όπως πολιτικά κόμματα, συνδικαλιστικοί και άλλοι φορείς, Κυβέρνηση κ.α.), τότε είναι η κρίσιμη στιγμή για την ανάπτυξη μαζικού λαϊκού κινήματος με όρους αποτελεσματικής παρέμβασης.

Βασική προϋπόθεση για να συμβεί το παραπάνω είναι η διαμόρφωση του κατάλληλου αιτήματος που θα εκφράσει και θα κινητοποιήσει τη μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία.

 

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ – Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ – Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ.

Για το ζήτημα της Υγείας η κρίσιμη στιγμή ήταν η περίοδος της Πανδημίας.

Από την αρχή της πανδημικής περιόδου και όσο αυτή εξελίσσονταν τα γεγονότα επίμονα αποδείκνυαν ότι η αποτελεσματική αντιμετώπισή της απαιτούσε ισχυρό Ε.Σ.Υ.

Από πολιτική άποψη η νεοφιλελεύθερη (και μακροχρόνια) πολιτική συρρίκνωσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας βρέθηκε στην κυριολεξία με «την πλάτη στον τοίχο» με ισχυρή πιθανότητα να αμφισβητηθεί καθολικά και να καταρρεύσει.

Επομένως τέθηκαν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για ανάπτυξη ισχυρού λαϊκού κινήματος απαίτησης ολόπλευρης ενίσχυσης του Ε.Σ.Υ. ως μονόδρομο για την αντιμετώπιση της Πανδημίας.

Η μεγάλη ευκαιρία όμως χάθηκε.

Βασικό ρόλο για να χαθεί η ευκαιρία να απαιτήσει ο λαός το σύστημα Υγείας που δικαιούται έπαιξε η επιβολή στο υπό-διαμόρφωση λαϊκό κίνημα για την Υγεία (μάλιστα πάρα πολύ νωρίς, από τον Μάρτιο του 2020) της σταδιακής αντικατάστασης του αιτήματος για ισχυρό Δημόσιο Δωρεάν Σύστημα Υγείας από το αίτημα της επίταξης των Ιδιωτικών Δομών Υγείας.

Η αντικατάσταση αυτή μπορεί να μην υπήρξε ολοκληρωτική αλλά οπωσδήποτε το αίτημα της επίταξης κυριάρχησε.

 

ΠΩΣ ΕΠΙΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ.

Το αίτημα της επίταξης των ιδιωτικών Δομών πρώτο-εμφανίστηκε ως πολιτικό αίτημα του ΚΚΕ από τον Μάρτιο του 2020 και λίγες ημέρες μετά τις μαζικές συνελεύσεις των Σωματείων στα Δημόσια Νοσοκομεία.

Στις Συνελεύσεις αυτές και γενικότερα μέχρι τότε είχε διαμορφωθεί πλαίσιο πάλης για ενίσχυση του Ε.Σ.Υ. και όχι βέβαια για επίταξη του ιδιωτικού τομέα (βλ. εδώ κι εδώ).

Το αίτημα της επίταξης των ιδιωτικών Δομών υιοθετήθηκε άμεσα και από μερίδα αριστερών κομμάτων και οργανώσεων για να αναπαραχθεί εύκολα στο και από το – κομματικά απόλυτα εξαρτημένο – συνδικαλιστικό κίνημα της χώρας.

Το αίτημα της επίταξης επέδρασσε καταλυτικά στο υπό-διαμόρφωση λαϊκό κίνημα για την Υγεία και καθόρισε τη μετέπειτα πορεία του.

 

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΞΗΣ – ΤΙ ΡΟΛΟ ΕΠΑΙΞΕ.

Από ιδεολογικής άποψης το αίτημα της επίταξης ικανοποιούσε ιδεατά τις αντικαπιταλιστικές  αναζητήσεις των εμπνευστών του και των συνοδοιπόρων τους.

Αξιοποιήθηκε ως ευκαιρία για «ζύμωση», συζήτηση για την καπιταλιστική ανάπτυξη της οικονομίας, επαναστατικό οραματισμό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είχε δυναμική κατάκτησης, αυτό δηλαδή που είναι η ουσία του αιτήματος.

Άλλωστε, είναι οραματισμός να πιστεύει κάποιος ότι οι επιχειρηματίες ομίλων θα παραδώσουν τις υποδομές που κατέχουν χωρίς αποζημίωση στο κράτος, κάτι δηλαδή αντίστοιχο με καταστάσεις επαναστατικής περιόδου που σίγουρα δεν διανύαμε τότε. Αυτός είναι ο λόγος που το αίτημα της επίταξης ήταν αδύνατο να  κινητοποιήσει ευρύτερες λαϊκές δυνάμεις, όπως και πράγματι δεν κινητοποίησε.

Ας δούμε όμως και την πρακτική πλευρά του θέματος, το πως  λειτούργησε στην πραγματική ζωή.

 

1.     ΑΙΤΗΜΑ – ΕΜΠΟΔΙΟ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΑΪΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ.

Η συσσωρευμένη εμπειρία κάθε λαϊκού ανθρώπου (όχι μόνο και όχι κυρίως των εργαζομένων στην Υγεία) από τις επιπτώσεις της συρρίκνωσης και υπο-χρηματοδότησης του Ε.Σ.Υ. την περίοδο των μνημονίων (και της γενικότερης υπολειτουργίας των προηγούμενων χρόνων) σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα μιας νέας επικίνδυνης κατάστασης ήταν η προϋπόθεση που μπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο για την ανάπτυξη μαζικού λαϊκού κινήματος για την Δημόσια Υγεία.

Η λαϊκή εμπειρία μάλιστα συσσωρεύονταν σε εκθετικό βαθμό κατά τη διάρκεια της Πανδημίας (και λόγω των Κυβερνητικών παλινωδιών στην αντιμετώπιση της).

Μπορούμε πολύ εύκολα να σκεφτούμε το πόσο πιθανό θα ήταν ο κάθε λαϊκός άνθρωπος να μετέχει, για παράδειγμα, σε κινητοποιήσεις για επαναλειτουργία Δημόσιων Νοσοκομείων που έκλεισαν πρόσφατα (την μνημονιακή περίοδο) ή για διεκδίκηση μαζικών δωρεάν ελέγχων του COVID από κρατικούς φορείς.

Στην περίπτωση μας είχαμε την αντίρροπη κίνηση.

Η απαραίτητη μαζική λαϊκή κινητοποίηση για την Δημόσια ΥΓΕΙΑ εμποδίστηκε και τελικά δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα, καθώς περικλείσθηκε στο σκληρό περίβλημα της κυριαρχίας ενός αιτήματος που πρόβαλε μια ιδέα για εδώ και τώρα μετάβαση στον σοσιαλισμό (άνευ όρων επίταξη των Ιδιωτικών ομίλων – κεντρικός σχεδιασμός), αλλά δεν έδινε καμία προοπτική πρακτικού αποτελέσματος, άρα εκ προοιμίου δεν μπορούσε να συγκροτήσει λαϊκό κίνημα.

Το αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθεί τελικά ένα ιδιόμορφο κίνημα (το κίνημα της επίταξης) για την Υγεία στο οποίο μπορούσαν να μετέχουν αποκλειστικά:

• Για τα μεν γενικά ζητήματα της Υγείας, οι λίγοι και ειδικοί που απαρτίζουν τις πολίτικο – συνδικαλιστικές ελίτ και οι καθοδηγούμενοι τους.
• Για τα συγκεκριμένα ζητήματα υποχρηματοδότησης του Ε.Σ.Υ. μόνο οι εργαζόμενοι των Δημόσιων Νοσοκομείων.

Σε κάθε περίπτωση αυτό που τελικά έγινε ήταν να ασκηθεί μια σχετική πίεση στην Κυβέρνηση για ικανοποίηση δίκαιων αιτημάτων των υγειονομικών (όπως π.χ. την ένταξη στα βαρέα, τις αυξήσεις στους μισθούς των γιατρών), αλλά στην ουσία το κίνημα της επίταξης έβαλε φραγμό στην ανάπτυξη μαζικού λαϊκού κινήματος για ισχυρό Ε.Σ.Υ. (που όχι μόνο δεν θα απέκλειε αλλά αντίθετα θα ενίσχυε τα ειδικά αιτήματα των υγειονομικών, θα τα έκανε καθολικά-λαϊκά αιτήματα και θα τα συνέδεε με τη λαϊκή απαίτηση για ισχυρό Ε.Σ.Υ.).

 

2.     ΑΙΤΗΜΑ – ΣΤΗΡΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ και ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ.

Το αίτημα επίταξης των ιδιωτικών Δομών ήταν αίτημα που έβαλε από το αντικαπιταλιστικό παράθυρο αυτό που δεν μπορούσε η Κυβέρνηση να βάλει από τη νεοφιλελεύθερη πόρτα την περίοδο της Πανδημίας.

Την σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα.

Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, όντας στρυμωγμένη από τη διαμορφωμένη κατάσταση, προσπάθησε να περάσει τοn σκόπελο της Πανδημίας με τις λιγότερες δυνατές απώλειες σε προσλήψεις προσωπικού και γενικότερα σε ενίσχυση του Ε.Σ.Υ., προσβλέποντας στην επόμενη μέρα, όπου θα μπορούσε να προχωρήσει την υλοποίηση του Σ.Δ.Ι.Τ., δηλαδή την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του συστήματος Υγείας.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ: Δεν χρειάζεται ιδιαίτερο πολιτικό κριτήριο για να καταλάβει κανείς ότι  μια πιθανή επιβολή από το λαϊκό κίνημα της δραστικής ενίσχυσης του Ε.Σ.Υ. θα δημιουργούσε ισχυρή παρακαταθήκη για το μέλλον, για μόνιμα ισχυρό και μόνιμα δωρεάν Ε.Σ.Υ.

Σε μια τέτοια εξέλιξη χαμένοι θα έβγαιναν πρώτα από όλα οι επιχειρηματικοί όμιλοι της Υγείας που ακριβώς στηρίζουν την αύξηση του κύκλου εργασιών στην υπολειτουργία του Ε.Σ.Υ. και βέβαια η νεοφιλελεύθερη Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.

Ως αναπάντεχο δώρο για την Κυβέρνηση και τους επιχειρηματίες της Υγείας ήρθε την κρίσιμη στιγμή το αντικαπιταλιστικής χροιάς κίνημα της επίταξης.

 

Το κίνημα της επίταξης ανέδειξε ως αναντικατάστατη και άκρως απαραίτητη τη συμβολή του ιδιωτικού τομέα στην αντιμετώπιση της Πανδημίας. Γνωστό και επαναλαμβανόμενο σύνθημα της εποχής ήταν το σύνθημα : «Να επιταχθεί ο Ιδιωτικός τομέας για να σωθούν ανθρώπινες ζωές».

Ο Ιδιωτικός τομέας μπήκε στο τραπέζι της συζήτησης όχι από τη νεοφιλελεύθερη Κυβέρνηση αλλά από το αντικαπιταλιστικής χροιάς κίνημα της επίταξης. Η ευκαιρία να δεχτεί ένα καίριο και μόνιμο χτύπημα το Σ.Δ.Ι.Τ. δηλαδή η ιδιωτικοποίηση της Υγείας υπονομεύθηκε.

Μετά από όλα αυτά πολύ φυσιολογικά – εν μέσω Πανδημίας -ο τότε Υπουργός Υγείας Β. Κικίλιας είχε δηλώσει ότι για την Κυβέρνηση το σύστημα Υγείας είναι ενιαίο και αφορά το Δημόσιο και το Ιδιωτικό Νοσοκομείο.

Έχει μια σημασία να αναφέρουμε ότι το κίνημα της επίταξης διεκδίκησε ακόμα και την επίταξη των  ιδιωτικών εργαστηρίων που πραγματοποιούσαν διαγνωστικούς ελέγχους για COVID, ενώ δεν διεκδικήθηκε από την Κυβέρνηση το αυτονόητο: Να τοποθετήσουν δηλαδή οι κρατικοί φορείς σε κάθε μεγάλη πλατεία από ένα κιόσκι για να γίνονται δωρεάν και μαζικά διαγνωστικοί έλεγχοι, κάτι που αναπόφευκτα – εκτός των άλλων – θα περιόριζε δραστικά  τον κύκλο εργασιών  των ιδιωτικών εργαστηρίων.

 

3.     ΑΙΤΗΜΑ ΑΠΑΞΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ.

Αν τα παραπάνω δυο σημεία αφορούν την κεντρική πολιτική, το επόμενο αφορά συγκεκριμένα τους εργαζόμενους της ιδιωτικής Υγείας.

Οι εργαζόμενοι στις μονάδες Ιδιωτικής Υγείας υπέστησαν έναν βάναυσο εξευτελισμό από το κίνημα της επίταξης.

Παρουσιάστηκαν ως λιποτάκτες από τη μάχη της αντιμετώπισης της Πανδημίας βιώνοντας μια πρωτοφανή (τουλάχιστον για συνδικαλιστικό κίνημα) ανταγωνιστική σύγκριση με τους συναδέλφους του Ε.Σ.Υ.

Οι εργαζόμενοι του Ιδιωτικού τομέα προβλήθηκαν επιπλέον από το κίνημα της επίταξης ως προστατευόμενοι των επιχειρηματιών.

Τουλάχιστον αποστροφή αποπνέει η εικόνα συνδικαλιστών της ιδιωτικής Υγείας (που αυτοχαρακτηρίζονται ως ταξικοί) να συγκεντρώνονται έξω από ιδιωτικά θεραπευτήρια και να καλούν τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα να «προσφέρουν» στην αντιμετώπιση της Πανδημίας, υπονοώντας ότι είναι οι «βολεμένοι» της υπόθεσης και αδιαφορώντας παγερά για τις σκληρές συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

Η πραγματικότητα στους Ιδιωτικούς χώρους Υγείας ήταν και είναι τελείως διαφορετική από ότι παρουσιάστηκε ή υπονοήθηκε την περίοδο εκείνη από το κίνημα της επίταξης.

Υπερ- εντατικοποίηση της εργασίας (π.χ. ατελείωτες ουρές για τα test- covid, συνεχόμενες χειρουργικές επεμβάσεις κλπ ), εργοδοτική αυθαιρεσία, παντελή έλλειψη μέτρων προστασίας, ιδιαίτερα τους πρώτους μήνες της Πανδημίας, διασπορά κρουσμάτων που δεν ανακοινώνονταν είναι μερικά στοιχεία της αντικειμενικής πραγματικότητας που βίωσαν οι εργαζόμενοι της Ιδιωτικής Υγείας.

Οι παραπάνω λόγοι εξηγούν γιατί τα μη-κομματικά εξαρτημένα Σωματεία της Ιδιωτικής Υγείας δεν υιοθέτησαν το αίτημα της επίταξης που για τους εργαζόμενους της Ιδιωτικής υγείας ήταν απωθητικό.

 

4.     Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΞΗΣ

Είναι πραγματικότητα ότι τελικά  Ιδιωτικές Κλίνες δεσμεύτηκαν από το κράτος για το Ε.Σ.Υ. (έναντι βέβαια αμοιβής).

Για να  είναι κάποιος ειλικρινής με τον εαυτό του πρέπει να παραδεχτεί ότι το πολύ-ειπωμένο σύνθημα της εποχής «Να μπει ο ιδιωτικός τομέας στη μάχη για να σωθούν ανθρώπινες ζωές» τελικά ικανοποιήθηκε όσον αφορά το πρώτο του σκέλος, έστω κι αν:

• Κόστισε ακριβά στο Ελληνικό Δημόσιο.
• Διατήρησε στρωμένο τον δρόμο για νέα επέλαση ιδιωτικοποίησης της Υγείας (την οποία παρεμπιπτόντως ζούμε στις μέρες μας).
• Στέρησε τη δυνατότητα επιβολής από το λαϊκό κίνημα πραγματικής – και μόνιμης – ενίσχυσης του Ε.Σ.Υ. που προφανώς θα έσωζε πολλές ανθρώπινες ζωές και θα δημιουργούσε παρακαταθήκη για το μέλλον.

Αν ήταν κάπως διαφορετικά τα πράγματα, το λαϊκό κίνημα θα έπρεπε να κατηγορήσει πολύ έντονα την Κυβέρνηση που κατέφυγε στον Ιδιωτικό τομέα, αναδεικνύοντας τη σκόπιμη ανικανότητα του κράτους να παρέμβει αποφασιστικά υπέρ του λαού (δηλαδή ενισχύοντας τις Δημόσιες Δομές) ακόμα και σε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Με το παρόν κείμενο επιχειρείται να αναδειχτεί το γεγονός ότι η παραπάνω κριτική στο κίνημα της επίταξης ήταν έντονη στους χώρους της Ιδιωτικής Υγείας την περίοδο της Πανδημίας, παρόλο που δεν έτυχε ιδιαίτερης προβολής. Ήταν μια κριτική που πήγαζε από την εμπειρία της εργασίας στον Ιδιωτικό τομέα αλλά και την εμπειρία  της συμμετοχής πολλών εργαζομένων για χρόνια στο κίνημα με τα  «παλιά» αιτήματα για  Δημόσια και Δωρεάν Υγεία, για ισχυρό Ε.Σ.Υ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτή την κίνηση αποτέλεσε το Κλαδικό Σωματείο Εργαζομένων Ιδιωτικής Υγείας Αθήνας που ξεφεύγοντας από τον στενό κομματικό εναγκαλισμό έθεσε στο επίκεντρο της παρέμβασής του την πανδημική περίοδο την ανάγκη ενίσχυσης του Ε.Σ.Υ., ως μονόδρομο για την αντιμετώπιση της Πανδημίας, ως παρακαταθήκη για μόνιμα ισχυρό Ε.Σ.Υ. χωρίς να υιοθετήσει το αίτημα της επίταξης.

Παρεμπιπτόντως, αυτός ήταν ο πολιτικός λόγος που το συγκεκριμένο Σωματείο δέχτηκε σφοδρή επίθεση από τους κομματικά ελεγχόμενους συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ που έφτασαν στο σημείο – με κατάθεση ασφαλιστικών μέτρων στις αρχαιρεσίες του 2023 – να επιδιώξουν ουσιαστικά την αναστολή της δράσης του Πρωτοβάθμιου Σωματείου, αλλά αυτή είναι μια άλλη πιο ειδική συζήτηση που εντάσσεται στην ευρύτερη συζήτηση για τη λειτουργία του συνδικαλιστικού κινήματος.

Εν κατακλείδι, επιστρέφοντας στο άρθρο του παλιού συνδικαλιστή της ιδιωτικής Υγείας Β. Τουμπέλη δεν μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει:

Το εργατικό και λαϊκό κίνημα όντως οφείλει να σηκώσει ψηλά τις διεκδικήσεις για την Δημόσια Υγεία.

Για να το κάνει, όμως, αυτό πρέπει να ισχυροποιηθεί και για να ισχυροποιηθεί πρέπει πρώτα να ακούσει και να δώσει βήμα σε όσους επιδιώκει (ή όσους οφείλει) να εντάξει στις γραμμές του, δηλαδή στον λαό, στον κόσμο της εργασίας, για να είναι πραγματικά λαϊκό κίνημα με όλη τη σημασία της λέξης.