Συμμετοχή στις αποφάσεις; Όχι ευχαριστώ.

από την Unsere Zeit

μετ. Γιάννης Παπαδάκης

επιμ. Διονύσης Περδίκης

«Το κεφάλαιο έχει έναν τρόμο απέναντι στην απουσία κέρδους ή πολύ μικρού κέρδους, όπως η φύση απέναντι στο κενό. Με το κατάλληλο κέρδος, το κεφάλαιο γίνεται τολμηρό. 10 τοις εκατό σίγουρα, και μπορεί να εφαρμοστεί παντού· 20 τοις εκατό, γίνεται δραστήριο· 50 τοις εκατό, θετικά παράτολμο· για 100 τοις εκατό, πατάει κάτω όλους τους ανθρώπινους νόμους· 300 τοις εκατό, και δεν υπάρχει έγκλημα που να μην ρισκάρει, ακόμα και με κίνδυνο την αγχόνη.»

Έτσι παραθέτει ο Μαρξ στον Πρώτο Τόμο του «Κεφαλαίου» τον Άγγλο συνδικαλιστή T. J. Dunning. Ακόμη και 160 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, φαίνεται πως το παλιό σύνθημα «Νόμιμο, παράνομο, αδιάφορο» έχει απήχηση στους επιχειρηματικούς κύκλους. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα από το Οικονομικό και Κοινωνικό Ινστιτούτο (WSI) του Ιδρύματος Hans-Böckler δίνει σαφείς ενδείξεις ότι «εργοδότες» εμποδίζουν περισσότερες από μία στις πέντε νέες ιδρύσεις συμβουλίων εργαζομένων (Σ.τ.Μ., Betriebsräte[1]), αν και αυτό αποτελεί ποινικό αδίκημα. Αυτό παρατηρήθηκε ιδιαίτερα συχνά σε μεσαίες επιχειρήσεις με 50 έως 100 εργαζόμενους που διοικούνται από τους ιδιοκτήτες τους.

Οι επιστήμονες του WSI, στο πλαίσιο της έρευνας πέρυσι, ρώτησαν συνδικαλιστές από 131 περιφερειακές οργανώσεις των IG BCE, IG Metall και NGG σχετικά με τις εμπειρίες τους από τη διεξαγωγή εκλογών για συμβούλια εργαζομένων. Συγκεκριμένα, 47% των ερωτηθέντων γνώριζαν περιπτώσεις κατά τις οποίες επιχειρηματίες, μεταξύ 2020 και 2022, προσπάθησαν να παρεμποδίσουν τις εκλογές.

Οι τρόποι σαμποτάζ των δομών συναπόφασης (Σ.τ.Μ., Mitbestimmung) στον εργασιακό χώρο είναι αμέτρητοι. Σε 62% των περιπτώσεων, οι εργοδότες εκφόβιζαν πιθανούς υποψήφιους. Σε 58% των περιπτώσεων, προσπάθησαν να εμποδίσουν τον διορισμό εκλογικής επιτροπής, ενώ στο 45% υποστήριξαν υποψηφίους που ήταν υπέρ τους. Σε 21% των επιχειρήσεων, υποψήφιοι απολύθηκαν. Περίπου 47% των εργοδοτών, που παρεμπόδισαν τις εκλογές, χρησιμοποίησαν εξωτερική βοήθεια από δικηγορικά γραφεία ή συμβουλευτικές εταιρείες.

Συνολικά, σε 38% των 138 επιχειρήσεων όπου υπήρξε παρεμπόδιση, οι εκλογές τελικά ματαιώθηκαν. Οι διαφορές ήταν σημαντικές μεταξύ των πρώτων και των επαναληπτικών εκλογών: σε επιχειρήσεις όπου οι εργαζόμενοι προσπαθούσαν για πρώτη φορά να εκλέξουν συμβούλιο, 45% των εκλογών δεν πραγματοποιήθηκαν.

Τα αποτελέσματα δείχνουν, σύμφωνα με τους επιστήμονες του WSI, πόσο απαραίτητη είναι η νομική προστασία από τις παρεμβάσεις της διοίκησης. Από τη μία πλευρά, χρειάζονται νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που θα προστατεύουν καλύτερα τους υποψηφίους από την καταπίεση των εργοδοτών. Από την άλλη, οι παραβάσεις πρέπει να τιμωρούνται πιο αποτελεσματικά.

Η Ομοσπονδία Γερμανικών Εργοδοτικών Ενώσεων (BDA) δεν βλέπει, όπως αναμενόταν, ανάγκη για δράση. Αναφέρεται στο γεγονός ότι μόνο λίγες υποθέσεις φτάνουν στις εισαγγελίες. «Ο ισχυρισμός θυμίζει περισσότερο το τέρας του Λοχ Νες: πολλοί λένε ότι το είδαν, αλλά κανείς δεν το έχει βρει», αναφέρεται ειρωνικά σε μια δήλωση της ένωσης εργοδοτών, γνωρίζοντας ότι το σαμποτάζ των εκλογών σπανίως καταγγέλλεται.

Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει αν η παρεμπόδιση των εκλογών αναβαθμιζόταν από αδίκημα κατόπιν αιτήσεως σε αδίκημα που διώκεται αυτεπάγγελτα. Σε αυτήν την περίπτωση, οι εισαγγελίες θα ήταν υποχρεωμένες να ερευνούν τις υποθέσεις μόλις λάβουν γνώση. Μια τέτοια μεταρρύθμιση περιλαμβάνεται στη συμφωνία της τρέχουσας κυβέρνησης, αλλά η εφαρμογή της καθυστερεί, προς χαρά των εργοδοτικών ενώσεων.

[1] Τι είναι το Betriebsrat και σε ποιες χώρες υπάρχουν παρόμοια συμβούλια;

Το Betriebsrat είναι ένα συμβούλιο εργαζομένων στη Γερμανία, το οποίο εκλέγεται από τους υπαλλήλους μιας επιχείρησης για να εκπροσωπεί τα συμφέροντά τους απέναντι στη διοίκηση. Ο ρόλος του είναι να συμμετέχει στις αποφάσεις που αφορούν τις συνθήκες εργασίας, τις ώρες, την υγεία και ασφάλεια, και άλλες πτυχές της καθημερινής εργασιακής ζωής, μέσω της λεγόμενης συναπόφασης των εργαζομένων (Σ.τ.Μ., Mitbestimmung). Το Betriebsrat έχει νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, και οι εργοδότες είναι υποχρεωμένοι να συνεργάζονται με αυτό σε ορισμένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ωστόσο, δεν μπορεί να διαπραγματευτεί μισθούς (συλλογικές συμβάσεις εργασίας) ή να κηρύξει απεργία, σε αντίθεση με τον εργατικό συνδικαλισμό.

Χώρες με παρόμοια εργατικά συμβούλια:

Αυστρία: Το Betriebsrat υπάρχει με παρόμοια μορφή όπως στη Γερμανία, με παρόμοια δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Ολλανδία: Υπάρχουν Συμβούλια Εργαζομένων (Ondernemingsraad), τα οποία έχουν επίσης σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων εντός των επιχειρήσεων.
Σουηδία: Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν σε επιτροπές που σχετίζονται με εργασιακά ζητήματα μέσω συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργατικών συμβουλίων.
Γαλλία: Οι εργαζόμενοι εκλέγουν επιτροπές εργασίας (Comité Social et Économique – CSE), οι οποίες έχουν παρόμοιο ρόλο με τα γερμανικά Betriebsräte.
Νορβηγία και Φινλανδία: Υπάρχουν αντίστοιχες δομές που δίνουν δικαίωμα στους εργαζομένους να συμμετέχουν στις αποφάσεις της εταιρείας.

Αυτά τα εργατικά συμβούλια είναι εργαλεία που ενισχύουν τη συλλογική διαπραγμάτευση και την προστασία των εργατικών δικαιωμάτων.