Η επιστήμη ως θεραπαινίδα της αστικής πολιτικής
Μπάμπης Συριόπουλος
Τους τελευταίους μήνες κάθε απόγευμα στις 6 μμ παρακολουθούμε μια περίεργη σύμφυση επιστήμης και πολιτικής με κεντρικό πρόσωπο τον καθηγητή λοιμωξιολογίας και εκπρόσωπο του υπουργείου Υγείας Σωτήρη Τσιόδρα. Αυτό που διακηρύσσει η αυταρχική σκηνοθεσία της απογευματινής ενημέρωσης είναι η συγχώνευση, στο πρόσωπο του Καθηγητή, της επιστήμης με την κυβερνητική πολιτική, καθώς είναι ασαφές ως τι μιλάει.
[…]
Η αστική εξουσία στην κρίση που αντιμετωπίζουμε αποφασίζει, αστυνομεύει, εγκλωβίζει, αφήνει συνειδητά απροστάτευτα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, καλύπτεται όμως πίσω από την επιστήμη που εκπροσωπεί ο Καθηγητής, παρουσιάζοντας τις επιλογές της ως μοναδικές και αναπόδραστες. Από την άλλη μεριά η επιστήμη του Καθηγητή πέφτει σε λογικές αντιφάσεις, δίνει ανεφάρμοστες οδηγίες, αφήνει αναπάντητες ερωτήσεις, αρκείται σε ευχολόγια. Η επιστήμη του αποτυγχάνει να περιγράψει ορθολογικά την πραγματικότητα και τις δυνατότητες που περιλαμβάνει, η αστική πολιτική αποκρύπτει τις επιδιώξεις της, και οι δύο εκδοχές στο ρόλο της διαχείρισης της πανδημίας με το μικρότερο για το κεφάλαιο κόστος. Αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης δεν αποκλείεται να συνεχιστεί και στο μέλλον με την προσθήκη κι ενός οικονομολόγου «ειδικού».
[…]
Ο ορισμός του Ιλιένκοφ για την «τεχνοκρατική ιδεολογία» και η «μεγάλη μηχανή» του κεφαλαίου.
Η διαδεδομένη αντίληψη θεωρεί ότι τα κοινωνικά προβλήματα επιλύονται από την επιστήμη και μάλιστα μια επιστήμη που δίνει μονοσήμαντες απαντήσεις, που στέκεται στην επιφάνεια της πραγματικότητας, που αρνείται να δει τις πραγματικές αντιφάσεις, που προτείνει διορθώσεις μόνο για τα μέρη και ποτέ για το όλο. Την πρωτοκαθεδρία έχουν η οικονομία, η πληροφορική και κυρίαρχες μεθοδολογίες η επαγωγή και η στατιστική. Ο σοβιετικός φιλόσοφος Έβαλντ Ιλιένκοφ έδωσε έναν ορισμό της «τεχνοκρατικής ιδεολογίας»: «Η ιδέα σύμφωνα με την οποία η μηχανή, η μεγάλη μηχανή, σαν σύνολο όλων των υπαρχόντων και τον μελλόντων μηχανών και μηχανισμών, είναι ο υπέρτατος σκοπός, ή ο αυτοσκοπός της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού, της ιστορίας της επιστήμης και της τεχνικής, της θεωρίας και της πρακτικής. Και ο άνθρωπος, ο ζωντανός άνθρωπος, το άτομο, είναι μόνο ένα μέσο, μόνο ένα εργαλείο που μιλάει, δια μέσου του οποίου πραγματοποιείται αυτός ο μεγάλος παμπεριεκτικός σκοπός. Ένα μέσο λιγότερο ή περισσότερο κατάλληλο για την πραγματοποίηση του σκοπού και τίποτα άλλο».
Στις μέρες μας, ο καπιταλισμός έχει εισχωρήσει παντού, η «μεγάλη μηχανή» της καπιταλιστικής παραγωγής και κυκλοφορίας μαζί με το κράτος και τους ποικίλους υπομηχανισμούς, μηχανές κι εξαρτήματα αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως μέσα, μικρές μηχανές κι αυτούς. Αυτή η μεγάλη μηχανή έχει ύψιστους σκοπούς την αξιοποίηση και κερδοφορία του κεφαλαίου προς όφελος μιας ασήμαντης αριθμητικά μειοψηφίας. Η τελευταία θέλει αυτοί οι σκοποί, για ευνόητους λόγους, να μένουν στο σκοτάδι, γι αυτό επιτρέπει συζητήσεις μόνο για τις λειτουργίες και τα μέσα κι όχι για τους σκοπούς, για τα μέρη και όχι για το όλο, για το πώς είναι τα πράγματα και όχι για το πώς θα μπορούσαν να είναι και για το πώς πρέπει να γίνουν. Εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε το κέρδος ως κάτι φυσικό, κάτι σαν τη βαρύτητα, γι αυτό και δεν δεχόμαστε τους εκπροσώπους της επιστήμης, που το αντιλαμβάνονται ως αιώνια αλήθεια.