Ευκαιρία ή σκιά του εαυτού μας;

του Δημήτρη Καλτσώνη

αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

συνέντευξη εφημ. Documento, 26/4/2020

ΕΡ: Τις τελευταίες ημέρες αναφέρεται στο δημόσιο λόγο ότι “η κρίση μπορεί να είναι μια ευκαιρία” και ότι “στο σπίτι μπορούμε να ξαναβρούμε τον εαυτό μας”. Είναι αυτή μια ρεαλιστική τοποθέτηση από τη στιγμή που δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει ήδη τη δουλειά τους, έχει ανασταλεί η σύμβασή τους ή έχει μειωθεί ο μισθός τους; Μπορεί όντως η κοινωνία να ξαναβρεί τον εαυτό της μέσα σε μια τέτοια συνθήκη αβεβαιότητας;

Ιστορικά οι κρίσεις ενδέχεται να αναδεικνύουν ευκαιρίες και στο σπίτι μπορούμε ίσως να βρούμε τον εαυτό μας. Μπορεί όμως και να τον χάσουμε. Για αρκετούς ανθρώπους αποτελεί πιθανά μια ευκαιρία να αναστοχαστούν τη ζωή τους, τις επιλογές τους, τις φιλίες τους, την εργασία τους, τις σχέσεις με τον εργοδότη τους, τα προβλήματά τους και τον τρόπο επίλυσής τους.

Εκατομμύρια άνθρωποι θα αναρωτηθούν, δίχως άλλο, γιατί η κυβέρνηση δεν απαγόρευσε τις απολύσεις, γιατί επέλεξε την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων εν μέσω πανδημίας, γιατί τους άφησε στο έλεος των εργοδοτών.

Θα μπορούσε να ακολουθηθεί ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο, να ληφθούν τέσσερα καθοριστικά μέτρα, όπως έπραξε η κατασυκοφαντημένη από τον πρόεδρο Τραμπ (και όχι μόνο) κυβέρνηση της Βενεζουέλας:

• Πρώτο, απαγόρευση των απολύσεων μέχρι το τέλος του 2020.
• Δεύτερο, κάλυψη των μισθών των εργαζομένων στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό.
• Τρίτο, στήριξη και χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
• Τέταρτο, κρατικός έλεγχος, μαζί με τα συνδικάτα, στις μεγάλες επιχειρήσεις (οι οποίες διαθέτουν ισχυρά αποθέματα), ώστε να εξασφαλιστεί ότι καταβάλλουν τους μισθούς και δεν χρησιμοποιούν την πανδημία ως πρόσχημα.

Και ας μην επικαλεστεί κανείς το επιχείρημα ότι δοκιμάζονται και οι μεγάλες επιχειρήσεις, όχι μόνο οι μικρές. Το γνωρίζουμε όλοι μας ότι ακόμη και όταν πτωχεύει μια μεγάλη επιχείρηση, οι επιχειρηματίες διαθέτουν αποθέματα και προσωπικές περιουσίες ικανές για να ζήσουν πλουσιοπάροχα πολλές γενιές απογόνων.

Υπάρχουν τρεις άμεσες πηγές για την ανεύρεση των αναγκαίων πόρων:

• Πρώτο, η έκτακτη φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων, των υψηλών εισοδημάτων και περιουσιών. Ειδικά το εφοπλιστικό κεφάλαιο απολαμβάνει συνταγματικά κατοχυρωμένα προνόμια και φοροαπαλλαγές (άρθρο 107). Υπάρχουν επιχειρήσεις που η κερδοφορία τους εκτινάχθηκε κατά την δεκαετία της κρίσης. Υπάρχουν επιχειρήσεις και επιχειρηματίες που έχουν δημιουργήσει αμύθητες περιουσίες πριν από την κρίση. Ως πότε αυτή η μικρή μειοψηφία των 500 ολιγαρχών θα μένει στο απυρόβλητο;
• Δεύτερο, η παύση πληρωμών του χρέους. Είναι ηθικά απαράδεκτο να συνεχίζει ο ελληνικός λαός να καταβάλλει το χρέος στις τράπεζες της Γερμανίας και των άλλων αποδεδειγμένα ανάλγητων εταίρων της χώρας μας. Έχουμε όλα τα πολιτικά, ηθικά και νομικά επιχειρήματα με το μέρος μας για να το πράξουμε. Η πολιτική βούληση λείπει.
• Τρίτο, θα έπρεπε, έστω και για λόγους συμβολικούς, ως ένδειξη σεβασμού στον δοκιμαζόμενο λαό, να περικοπούν τουλάχιστον στο μισό, μόνιμα, οι μισθοί των υπουργών, βουλευτών, γενικών γραμματέων των υπουργείων. Γιατί να μην εκδοθεί μια τέτοια Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου; Αύριο κιόλας.

ΕΡ: Γιατί θεωρείτε ότι προωθείται έντονα αυτό το αφήγημα από πολλά ΜΜΕ; Μπορεί αυτή η δημοσιογραφική κάλυψη να συντελέσει στην προσπάθεια αποτροπής μελλοντικών δυνητικών αντιδράσεων της κοινωνίας, οι οποίες θα σχετίζονται με τις οικονομικές επιπτώσεις αυτής της υγειονομικής κρίσης που έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται ορατές έως ένα βαθμό;

Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης υποβάλλουν τη σκέψη ότι πρέπει να αποδεχτούμε παθητικά και άκριτα την επιδείνωση της ζωής μας μετά την πανδημία, ότι την κρίση που έρχεται πρέπει να την πληρώσουν και πάλι τα γνωστά υποζύγια, ότι δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Κι όμως είναι δυνατό. Αυτή τη φορά να πληρώσουν οι έχοντες. Η κρίση να γίνει ευκαιρία για έναν ριζικό αναπροσανατολισμό.

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Κοινωνικά μόνο μπορεί να επιβιώσει, να παράγει, να ζήσει, να χαρεί, να δημιουργήσει. Συλλογικά μόνο μπορεί να επιλύσει τα προβλήματά του, συλλογικά μόνο μπορεί να αντιμετωπίσει την επίθεση στα δικαιώματά του και στο βιοτικό του επίπεδο. Συλλογικά μπορεί να ανοίξει δρόμους για ένα καλύτερο αύριο. Δεν θα γίνουμε η σκιά του εαυτού μας, όπως θα έλεγε ο Λουίς Σεπούλβεδα.