Από την Φρειδερίκη στον Χατζηδάκη: Η παιδική εργασία (και) στην Ελλάδα, ως αναπόσπαστο μέρος της καπιταλιστικής παραγωγής
Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά:
Η κυβέρνηση μετατρέπει τις δομές φιλοξενίας ανηλίκων σε σκλαβοπαζαρα εργατικής δύναμης για το κεφάλαιο στον τουρισμό. Έτσι, τα παιδιά από 16 ετών και πάνω, αντί να πηγαίνουν σχολείο, θα λιώνουν στις εργασιακές γαλέρες των μεγαλοξενοδόχων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγείλει την κυβέρνηση, ότι «για να μειώσει το μισθολογικό κόστος των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων» αναβιώνει το μοντέλο «της Βασιλικής Πρόνοιας της Φρειδερίκης».
Η κυβέρνηση απαντά καταγγέλοντας τον ΣΎΡΙΖΑ για fake news, αναφέροντας, μεταξύ άλλων: «Οι έφηβοι 16-18 ετών που ζουν σε ιδρύματα δεν απορροφούνται από τους θεσμούς υιοθεσίας και αναδοχής. Η δημιουργία προγραμμάτων για την ένταξή τους στην κοινωνία και τον παραγωγικό ιστό είναι απαραίτητη. Γι αυτό για τα παιδιά της ηλικίας αυτής καταρτίζουμε προγράμματα μαθητείας ώστε να ενταχθούν ομαλά στο χώρο εργασίας που επιθυμούν. Ο στόχος μας είναι η αποϊδρυματοποίηση των παιδιών».
Η παραπάνω απάντηση είναι βαθιά κυνική και αθλίως απάνθρωπη διότι:
- Λέει στην ουσία, ότι αφού αυτά τα παιδιά είναι στα αζήτητα, ας τα πετάξουμε στην εργασιακή κρεατομηχανή.
- Δεν περνάει καν από το μυαλό της κυβέρνησης ότι η πραγματική αποϊδρυματοποίηση περνάει μέσα από την «αναβαθμισμένη και εξειδικευμένη στήριξη για να ολοκληρώσουν το σχολείο, μοριοδότηση στις πανελλαδικές εξετάσεις, επιπρόσθετες διευκολύνσεις στη φοιτητική μέριμνα. Να έχουν ουσιαστική κοινωνική και κρατική στήριξη για όσο διάστημα την έχουν ανάγκη», όπως συνοπτικά το θέτει η ΚΝΕ στην δική της ανακοίνωση. Η οποία θυμίζει επίσης, ότι φέτος θεσμοθετήθηκε, με νόμο του υπουργείου Παιδείας, να δουλεύουν από τα 15 και τα 16 τους χρόνια και οι μαθητές των «πρότυπων» ΕΠΑΛ, των ΕΠΑΣ ΟΑΕΔ.
Η κυβέρνηση λέει λοιπόν ψέματα για τους πραγματικούς στόχους της και η κριτική του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι fake news. Αλλά είναι επιλεκτική. Και λέει μόνο τη μισή αλήθεια.
Εξηγώ πώς το κάνει αυτό και γιατί.
Η αναφορά του ΣΥΡΙΖΑ στην «Βασιλική Πρόνοια» αφορά στην εργασιακή πτυχή του παιδομαζώματος της Φρειδερίκης, η οποία, εκτός από την αντικομμουνιστιή κατήχηση στα παιδιά, τα μετέτρεπε και σε τζάμπα «κρέας» για την μεταπολεμική, κερδοφόρα ρελάνς της εγχώριας αστικής τάξης. Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τον απολογισμό δράσης για τη δεκαετία 1947 – 1957, τα κέρδη του ιδρύματος «Βασιλική Πρόνοια Βορείου Ελλάδος» από την εκμετάλλευση της υποχρεωτικής εργασίας των κοριτσιών των παιδουπόλεων ανέρχονταν σε πολλά εκατομμύρια δραχμές.
Χαρακτηριστικά, μόνο σ’ ένα χρόνο το Βασιλικό Ίδρυμα της Φλώρινας – με τιμές 1949 – είχε κέρδη 1.005.000 δραχμές. Τα κέρδη αυτά προέρχονταν απ’ την πώληση 170.608 φορεμάτων, 90.936 πήχεων υφάσματος. Στα 22 ταπητουργεία – κιλιμοποιεία, όπου πάλι κορίτσια απ’ το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης εργάζονταν χωρίς αμοιβή, κατασκευάστηκαν χιλιάδες χαλιά, που πουλήθηκαν στην εσωτερική αγορά και στο εξωτερικό. Το 1968, τα ταπητουργεία της Φρειδερίκης έφθαναν τα 65 (βλ. Σημ).
Αυτό που δεν λέει ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν – ούτε η ΝΔ φυσικά – είναι ότι η παιδική εργασία συνιστά (και) για την Ελλάδα, συστατικό και αναπόσπαστο μέρος της καπιταλιστικής οικονομίας και παραγωγής. Μπορεί να μην έχει την μορφή της Φρειδερίκης, αλλά έχει την μορφή της ΕΟΚ – αρχικά – και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αργότερα, η οποία θεσμοθέτησε το πλαίσιο με το οποίο ρυθμίζεται η παιδική εργασία στα κράτη – μέλη της. Και μόνο το γεγονός, λοιπόν, ότι υπάρχει νομοθεσία και στην Ελλάδα που ρυθμίζει την παιδική εργασία – αντί να έχει εξαλειφθεί εντελώς – αρκεί για να κλείσει κάθε άλλη σχετική κουβέντα.
Για παράδειγμα, το 2012, μπορεί να εκδόθηκαν σε όλη την Ελλάδα «μόλις» 562 βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων, αλλά η τότε Έρευνα Εργατικού Δυναμικού εκτιμούσε τους ανήλικους εργαζόμενους σε 6.238 το τελευταίο τρίμηνο εκείνης της χρονιάς. Όμως, επίσης εκείνη τη χρονιά, ο βοηθός του Συνηγόρου του Πολίτη, αρμόδιος για τα δικαιώματα των παιδιών, εκτιμούσε, ότι ο πραγματικός αριθμός των ανήλικων εργαζομένων, έστω και περιστασιακά, είναι πολλαπλάσιος αυτού του αριθμού και ανέρχεται σε δεκάδες χιλιάδες παιδιών που σταματούν το σχολείο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αναζητώντας συχνά κάποιου είδους απασχόληση, αρκετοί ανήλικοι φοιτούν σε εσπερινά λύκεια ή ΕΠΑΛ, ενώ παράλληλα εργάζονται, 3.500 παιδιά σταματούν το σχολείο στο δημοτικό, ενώ πολλές εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες παιδιά, ιδίως Ρομά, δεν εγγράφονται ποτέ στο σχολείο και βοηθούν στις εργασίες των οικογενειών τους.
Επίσης, σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, (απογραφή 2001):
- Ένας στους τρεις Έλληνες και Ελληνίδες δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση.
- 12.000 παιδιά κάθε χρόνο εγκαταλείπουν στη μέση το Γυμνάσιο.
- Ανάμεσα στις δύο Απογραφές (1991-2001), 120.000 παιδιά που βρίσκονταν στη σχολική ηλικία, όταν θεσμοθετήθηκε η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, δεν την ολοκλήρωσαν.
Οι αστικές κυβερνήσεις διαχειρίζονται αυτά τα παιδιά ως ανεξάντλητη δεξαμενή πάμφθηνων εργατικών χεριών. Για παράδειγμα, το 2008 – δηλαδή, 13 χρόνια πριν τα 16χρονα που κάνει δώρο η σημερινή κυβέρνηση στους εργοδότες – η τότε κυβέρνηση της ΝΔ, ανακοίνωσε πρόγραμμα του ΟΑΕΔ με το οποίο οι εργοδότες θα απασχολούσαν για πέντε μήνες νέους εργαζόμενους από 16 έως 25 ετών που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, χωρίς να καταβάλλουν ούτε σεντ για το μισθό τους και τις ασφαλιστικές τους εισφορές και μάλιστα χωρίς καμία υποχρέωση ή δέσμευση για συνέχιση της εργασίας μετά το 5μηνο.
Το γεγονός λοιπόν ότι στις 31 Μαΐου του 2016, συνολικά 2.840 ανήλικοι εγγράφηκαν ως άνεργοι στον ΟΑΕΔ, δεν καταγράφει παρά μόνο την κορυφή του παγόβουνου.
Δεν θα κουράσω με τα στοιχεία της παιδικής εργασίας στην ΕΕ και παγκοσμίως. Είναι εύκολα προσβάσιμα. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι, ότι η δίκαιη οργή για την εξόφθαλμα άθλια πολιτική της κυβέρνησης της ΝΔ, δεν πρέπει να θολώνει το μυαλό και την κρίση για το πώς επιλέγει να ασκεί αντιπολίτευση η σοσιαλδημοκρατία.
Διότι η μισθωτή αλυσίδα στην οποία δένει η κυβέρνηση της ΝΔ τα 16χρονα των δομών φιλοξενίας, εκτός από φρικτή, είναι και αναμενόμενη κλιμάκωση που απορρέει από το σύστημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Κάθε πολιτική δύναμη που δεν αναδεικνύει την αιτία του κακού και την ανάγκη ανατροπής της – πολύ περισσότερο όταν την εφαρμόζει ως κυβέρνηση – στην πράξη και πέρα από προθέσεις ή διακηρύξεις, την κρατά ζωντανή.
Και στέλνει τα παιδιά, αντί για το σχολείο, στα αφεντικά.
Σημ: Βλ. Δημήτρης Σέρβος, «Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2001 και ΕΔΩ