Για άλλη μια φορά περί ΚΚΕ και ιμπεριαλισμού

 

του Βασίλη Λιόση

 

Στις 28 και 29 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η διεθνής συνάντηση Κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων. Εκ μέρους του ΚΚΕ τοποθετήθηκε το μέλος του ΠΓ της ΚΕ, Γ. Μαρίνος. Ας δούμε τι είπε για το ζήτημα του ιμπεριαλισμού.

 

Α. Η ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ Γ. ΜΑΡΙΝΟΥ

«[…] στο κομμουνιστικό κίνημα γίνεται μεγάλη συζήτηση, διαπάλη για το «τι είναι ιμπεριαλισμός.

Η λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό παραμένει επίκαιρη και εξοπλίζει τους κομμουνιστές, οι οποίοι έχουν καθήκον να την αναπτύσσουν παραπέρα, παίρνοντας υπόψη την αλματώδη επέκταση και κυριαρχία των μονοπωλίων στις μέρες μας, τον ρόλο των αστικών κρατών ως βάσης της δράσης τους, την όξυνση των ανταγωνισμών και της βασικής αντίθεσης του συστήματος ανάμεσα στο κεφάλαιο και τη μισθωτή εργασία, σε ανώτερο επίπεδο.

Ο ιμπεριαλισμός είναι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, στηρίζεται στις μεγάλες μετοχικές επιχειρήσεις, στα μονοπώλια, στην αύξηση της σημασίας της εξαγωγής κεφαλαίου σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, τη δημιουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου, το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα των αγορών και των εδαφών.

Τα χαρακτηριστικά αυτά δεν αφορούν μόνο τα κράτη που βρίσκονται στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας, αλλά είναι ενιαία, αφορούν όλα τα κράτη, ισχυρότερα ή ασθενέστερα, γιατί η μονοπωλιακή, αντιδραστική εποχή του καπιταλισμού είναι ενιαία.

Το κάθε καπιταλιστικό κράτος εντάσσεται στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και ασκεί ιμπεριαλιστική πολιτική, ανάλογα με την οικονομική, πολιτική και στρατιωτική του δύναμη, μέσα σε ένα πλέγμα ανισότιμων αλληλεξαρτήσεων και εξαρτήσεων, με αλλαγές και αναδιατάξεις που προκαλεί ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης.

Συνεπώς, ο περιορισμός της έννοιας του ιμπεριαλισμού στις ΗΠΑ και την επιθετική εξωτερική τους πολιτική ή σε ισχυρά κράτη της ΕΕ ξεπερνά αβάσιμα το κοινωνικό – οικονομικό περιεχόμενο του ιμπεριαλισμού, την αντιδραστική φύση του συστήματος. Οδηγεί σε λαθεμένα πολιτικά συμπεράσματα, σε θέσεις που προωθούν τη συμμαχία της εργατικής τάξης με τμήματα των εκμεταλλευτών της, με τμήματα της αστικής τάξης, στο όνομα της αντιμετώπισης π.χ. του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και της εξασφάλισης της “εθνικής ανεξαρτησίας”.

Ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης, ως χαρακτηριστικό στοιχείο του καπιταλισμού, διαμορφώνει αντικειμενικά ανισότιμες σχέσεις, κάποια κράτη ξεχωρίζουν και βρίσκονται στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας λόγω της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης που διαθέτουν, αλλά αυτό δεν αθωώνει τις αστικές τάξεις και τα αστικά κράτη που κατέχουν χαμηλότερη θέση στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, τα οποία επιζητούν την αναβάθμισή τους» (όλες οι υπογραμμίσεις δικές μας).

 

Β. Η ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΗΣ ΤΡΟΤΣΚΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ

Οφείλουμε να πούμε πως η τοποθέτηση αυτή είναι η καλύτερη συμπύκνωση της νέας (τροτσκιστικής) θεώρησης της ηγεσίας του ΚΚΕ σχετικά με την έννοια του ιμπεριαλισμού. Και ποιες είναι, λοιπόν, οι ιμπεριαλιστικές χώρες, κατά την ηγεσία του ΚΚΕ; Δεν τίθεται κανένα τέτοιο ερώτημα, κατά τον Γ. Μαρίνο, αφού όλες οι καπιταλιστικές χώρες είναι ιμπεριαλιστικές, δημιουργώντας την «περίφημη» ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Ιμπεριαλιστική δεν είναι μόνο η Αμερική, η Γερμανία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιαπωνία αλλά και η Ελλάδα, η Μάλτα, η Κύπρος, η Μολδαβία, η Γκάνα, η Νιγηρία, η Νικαράγουα, το Περού, ο Άγιος Μαρίνος, η Σλοβενία, η Βουλγαρία, η Σερβία και πάει λέγοντας. Αν δεν ήταν τόσο σοβαρές οι επιπτώσεις μιας τέτοιας θεώρησης θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα κακόγουστο αστείο.

Γιατί είναι όλες αυτές ιμπεριαλιστικές; Μα γιατί, έχουν μονοπώλια και γιατί συμμετέχουν στο μοίρασμα του κόσμου, μας λέει ο Γ. Μαρίνος. Εδώ, λοιπόν, έχουμε ένα πρώτο θεωρητικό μπέρδεμα. Ο Λένιν, τον οποίο επικαλείται ο Γ. Μαρίνος αλλά τον κακοποιεί, στο έργο-σταθμό Ιμπεριαλισμός, Το Ανώτατο στάδιο του Καπιταλισμού, έδωσε τον γνωστό ορισμό του ιμπεριαλισμού και καταγράφει ως ιμπεριαλιστικές πολύ συγκεκριμένες δυνάμεις: τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιαπωνία, την Αγγλία και τη Ρωσία. Επομένως μιλάει, με απόλυτη καθαρότητα, για μία χούφτα χώρες. Με άλλα λόγια δεν ταυτίζει τα κριτήρια του ιμπεριαλισμού με τα κριτήρια ιμπεριαλιστικότητας μιας χώρας και αυτό δεν αποτελούσε θεωρητική αδυναμία του μεγάλου επαναστάτη, αλλά συνειδητοποίηση της πραγματικότητας και επιστημονική εξέταση του ζητήματος που πραγματεύτηκε.

Ο ιμπεριαλισμός ήταν και είναι το νέο στάδιο του καπιταλισμού που πέρασε από τον ελεύθερο ανταγωνισμό στον μονοπωλιακό. Τα μονοπώλια ενώ προϋπήρχαν του ιμπεριαλισμού, επί εποχής ιμπεριαλισμού αναδύονται ως το κυρίαρχο κύτταρο του καπιταλισμού και καθορίζουν την οικονομία και την πολιτική στο παγκόσμιο καπιταλιστικό στερέωμα. Αλλά τα ισχυρά μονοπώλια που έχουν την πρωτοκαθεδρία στον παγκόσμιο καπιταλισμό και καθορίζουν την οικονομική κίνηση και την πολιτική δεν ανήκουν γενικά και αόριστα σε όλες τις χώρες αλλά σε μία μικρή ομάδα χωρών. Τα υπόλοιπα μονοπώλια ακολουθούν όχι πάντα αρμονικά αλλά με αντιθέσεις, ωστόσο, δεν είναι αυτά που «βαράνε το ταμπούρλο» της κίνησης και συχνά υποτάσσονται στις ορέξεις των ισχυρότερων.

Αυτό δεν τα αθωώνει, ούτε εμμέσως οδηγεί σε μία άποψη υποστήριξης των δικών μας, «αδύναμων» μονοπωλίων. Το αντίθετο. Αναδεικνύει την υποτέλεια των κατά περίπτωση εγχώριων αστικών τάξεων, τη διπλή εκμετάλλευση που υφίστανται οι εξαρτημένες χώρες και την ανάγκη μιας διπλής πολιτικής πάλης που εκτείνεται σε δύο επίπεδα, τα οποία άλλωστε δεν είναι αυστηρά διαχωρισμένα μεταξύ τους: αυτό της εθνικής ανεξαρτησίας (η οποία κατά τον Γ. Μαρίνο τίθεται σε εισαγωγικά, άρα είναι μια ψευδοέννοια) και αυτό της ταξικής πάλης. Με αυτή τη γραμμή πορεύτηκε το ΚΚΕ σε παλιότερα χρόνια και με αυτή τη γραμμή κέρδισε την εκτίμηση πλατιών μαζών και συσπείρωσε δεκάδες χιλιάδες μέλη στις γραμμές του.

Επομένως, η λενινιστική θεώρηση που μίλαγε με σαφήνεια για ιμπεριαλιστικά κράτη, για εξαρτημένα και για μισοαποικίες πάει περίπατο. Ο Λένιν, παρά το γεγονός ότι ο Γ. Μαρίνος τον επικαλείται, τον εξοβελίζει στο πυρ το εξώτερο.

Από την άλλη, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος: μήπως τα δεδομένα έχουν αλλάξει αφού βρισκόμαστε 106 χρόνια μετά τη συγγραφή του γνωστού έργου του Λένιν; Η κοινωνική ζωή έχει κίνηση και κίνηση σημαίνει αλλαγή. Επομένως και γενικά μιλώντας, ασφαλώς και τα δεδομένα έχουν αλλάξει από το 1916. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι έχουν πάψει να υπάρχουν εξαρτημένες χώρες και φαινόμενα νεοαποικισμού; Και διάφοροι θεωρητικοί μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, ανάμεσά τους και η σοβιετική σχολή είχαν πέσει σε τέτοια τεράστια θεωρητική πλάνη που εξακολουθούσαν να μιλάνε για εξαρτημένες χώρες; Κατά δεύτερο, αν έχουν υπάρξει τόσο μεγάλες αλλαγές, τέτοιες που να μας οδηγούν σε μία θεώρηση με βάση την οποία όλοι είναι ιμπεριαλιστές, ποια είναι η μελέτη που έχει κατατεθεί από την ηγεσία του ΚΚΕ προκειμένου να πειστούμε για αυτό; Όλες οι χώρες μοιράζουν τη λεία μεταξύ τους; Κι αν μοιράζουν τη λεία αυτή από ποιον την παίρνουν; Όλες οι χώρες ιδιοποιούνται υπεραξία και αν ναι από ποιον;

 

Γ. ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Αναφερόμενοι ειδικά στην Ελλάδα, η θεώρηση της ηγεσίας του ΚΚΕ είναι γνωστή: η τακτική του ΚΚΕ και του ΕΑΜ που έθετε τον στόχο της απελευθέρωσης της Ελλάδας από τον κατακτητή, βλέποντας σε αυτόν το πρώτο σκαλοπάτι ενός επαναστατικού κοινωνικού μετασχηματισμού, έχει απορριφθεί ως οπορτουνισμός. Η τακτική των μετώπων και των πολιτικών συμμαχιών σε παλαιότερες εποχές, κατά την ηγεσία του ΚΚΕ κρίνονται ως οπορτουνιστική εκτροπή και έχει διαπιστωθεί αυτάρεσκα, ουκ ολίγες φορές, ότι την αποκατάσταση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του ΚΚΕ την έχει πετύχει η σημερινή ηγεσία. Η γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς πριν από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και κατά τη διάρκεια αυτού συνιστούσε λέρωμα της επαναστατικής καθαρότητας.

Επομένως, η ύπαρξη αμερικανικών βάσεων στο έδαφος της Ελλάδας, η υπαγόρευση πολιτικών από ΗΠΑ και ΕΕ στις ελληνικές κυβερνήσεις, η τρόικα που αλώνιζε τα υπουργεία και κατέστρωνε τους προϋπολογισμούς και τις πολιτικές λιτότητας, η αγορά στρατιωτικών εξοπλισμών υπερτιμολογημένων και εν πολλοίς άχρηστων από τις ΗΠΑ και άλλους, η αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, τα δάνεια που λαμβάνονται από το 1824 μέχρι και σήμερα και έχουν οδηγήσει την Ελλάδα σε επί της ουσίας χρεοκοπία, το σχέδιο Μάρσαλ, το απριλιανό πραξικόπημα, η στάση ουδετερότητας του ΝΑΤΟ ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία την ώρα που η Τουρκία παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, όλα αυτά και τόσα αλλά διαμορφώνουν ιμπεριαλιστική πολιτική εκ μέρους του ελληνικού κεφαλαίου. Επομένως, τι αξία έχει η πάλη ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό; Γιατί να φύγουν οι βάσεις; Γιατί να τίθεται ζήτημα εξόδου από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ; Γιατί να πορευόμαστε έξω από την αμερικανική πρεσβεία; Γιατί να υπάρχει η λέξη αντιιμπεριλαισμός; (άλλωστε η ηγεσία του ΚΚΕ έχει φροντίσει σχεδόν να την εξαφανίσει).

Η ιδεολογική στροφή του ΚΚΕ δίνει και μία πρώτη ερμηνεία για τη στάση του απέναντι στον ρωσονατοϊκό πόλεμο παίρνοντας ίσες αποστάσεις και κρίνοντας χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο τη Ρωσία ως ιμπεριαλιστική δύναμη.

*  *  *  *

Η άνευ προηγουμένου στροφή της ηγεσίας του ΚΚΕ δεν είναι ένα θέμα θεωρητικής ακαδημαϊκής ενατένισης. Το θέλουμε ή όχι επιφέρει σοβαρότατες επιπτώσεις σε επίπεδο πολιτικής, ιδεολογικής, συνδικαλιστικής επιρροής. Με αυτή τη γραμμή, το ΚΚΕ παραμένει καθηλωμένο εκλογικά, κινηματικά, συνδικαλιστικά και μάλιστα σε μία περίοδο οξύτατης κρίσης. Κρίση το 2010, κρίση πανδημίας έπειτα και τώρα κρίση πληθωρισμού και ακρίβειας. Στην Ελλάδα έχει γίνει μία τεράστια κρατικομονοπωλιακή ρύθμιση εις βάρος του κόσμου της εργασίας που όμοιά της δεν έχει σημειωθεί μεταπολεμικά. Κι όμως! Το ΚΚΕ δεν μπόρεσε να καρπωθεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Έχει επιλέξει μία αδιέξοδη και κατ’ όνομα επαναστατική πολιτική. Αλλά οι επαναστατικοί βερμπαλισμοί, η υποβάθμιση ως και εξαφάνιση πολλές φορές της τακτικής και η υπερπροβολή της στρατηγικής, ποτέ δεν διαφοροποίησε συνειδήσεις. Το αντίθετο! Απομόνωσε και περιθωριοποίησε τα επαναστατικά υποκείμενα.