Η δυστοπία είναι εδώ;

του Βασίλη Λιόση

Ο όρος δυστοπία έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρο προκειμένου να περιγράψει μία εκδοχή μελλοντικής κοινωνίας. Εμφανίστηκε σε λογοτεχνικά αναγνώσματα και σε κινηματογραφικές ταινίες. Στη δυστοπική κοινωνία είτε θα έχει κυριαρχήσει ο Μεγάλος Αδελφός και θα έχει αναβιώσει ο φασισμός διαπλανητικά, είτε το περιβάλλον δεν θα βρίσκεται απλώς σε ένα οριακό σημείο αλλά θα έχει επέλθει ολοκληρωτικά η καταστροφή του. Η δυστοπία αποτελεί το αντίθετο της ουτοπίας που περιέγραφε ιδανικές κοινωνίες με ισότητα και δικαιοσύνη, χωρίς πολέμους, χωρίς πλούσιους και φτωχούς  και με ανθρώπους ευτυχισμένους (Τόμας Μορ, Σαιν Σιμόν, Όουεν, Φουριέ αλλά και οι Όρνιθες του Αριστοφάνη).

                  Μήπως σήμερα η εμφάνιση του κορονοϊού μάς προσφέρει μία γεύση δυστοπικής κοινωνίας; Ας αποσαφηνίσουμε πρώτα από όλα πως επ’ ουδενί δεν υπονοούμε τη μη αναγκαιότητα λήψης των σχετικών μέτρων. Πιθανώς για κάποια εξ αυτών να υπήρξε καθυστέρηση (π.χ. έλεγχος επιβατών από την Ιταλία πριν την απαγόρευση των αεροπορικών πτήσεων). Απλώς, θέλουμε να θέσουμε ερωτήματα που μάλλον θα τα βρούμε μπροστά μας στο άμεσο ή μακροπρόθεσμο μέλλον. Και ποια είναι αυτά τα ερωτήματα; Ας δούμε μερικά:

1. Αν τα μέτρα για την πρόληψη του ιού τραβήξουν αναγκαστικά σε μάκρος τι θα γίνει με τους μισθούς των εργαζομένων που δεν θα δουλεύουν; Θα πληρωθούν και πώς; Υπάρχει περίπτωση οι επιχειρήσεις και το κράτος να προχωρήσουν σε παύση πληρωμών με κάποια πράξη νομοθετικού περιεχομένου;
2. Τι θα γίνει με τις χιλιάδες μικροεπιχειρήσεις που αναγκαστικά είναι κλειστές (καφέ, εστιατόρια, φροντιστήρια, γυμναστήρια κ.λπ.) και ειδικά με αυτές που ίσα ίσα τα έβγαζαν πέρα; Από πού και σε τι βαθμό θα στηριχθούν;
3. Αν τα μέτρα που λαμβάνονται τώρα αποτελέσουν την ευκαιρία για τις κυβερνήσεις να πάνε σε λήψη αντιδημοκρατικών μέτρων με μόνιμο χαρακτήρα π.χ. απαγόρευση διαδηλώσεων, συγκεντρώσεων, λειτουργία βουλής κ.λπ., πώς πρέπει να αντιδράσει ο λαός, τα συνδικάτα, οι φοιτητικοί σύλλογοι μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα;

                Είναι υπερβολικές οι ανησυχίες μας; Δεν θα το λέγαμε. Ας μην ξεχνάμε πως αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση επιδιώκει να «κατεβάσει» νομοσχέδιο για τον περιορισμό των διαδηλώσεων, κάτι που επιδίωκε λυσσαλέα και πριν την έκρηξη του κορονοϊού. Πρόκειται για πάγιο αίτημα της ΝΔ και της ελληνικής ολιγαρχίας, αίτημα στο οποίο έστρωσε τον δρόμο και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με την περιστολή των απεργιών με το 50%+1 που απαιτείται για τη διεξαγωγή τους.

                  Θα πρέπει δίχως ολιγωρία να συνειδητοποιήσουμε πως η δυστοπία είναι εδώ και δεν αφορά μόνο τον κινηματογράφο και τα βιβλία. Είναι εδώ γιατί οι πάγοι της Ανταρκτικής λιώνουν με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Είναι εδώ γιατί η κοινή γρίπη έχει σκοτώσει στην Ελλάδα γύρω στα 80 άτομα. Είναι εδώ αφού το καλοκαίρι κινδυνεύουμε από το κουνούπι τίγρη. Είναι εδώ γιατί η αύξηση των καρκίνων είναι αλματική. Είναι εδώ γιατί τόνοι σκουπιδιών συσσωρεύονται σε υποβαθμισμένες περιοχές και αποτελούν μία διαρκή υγειονομική βόμβα. Είναι εδώ γιατί μας ταΐζουν τροφές γεμάτες χημικά. Είναι εδώ γιατί όλο βλακεία και βαρβαρότητα εκτοξεύονται από τους δέκτες των τηλεοράσεων. Είναι εδώ γιατί αναβιώνει ο σκοταδισμός του Μεσαίωνα με παπάδες να υποστηρίζουν πως ο ιός δεν μεταδίδεται από τη μετάληψη. Είναι εδώ γιατί ο Άδωνις Γεωργιάδης με κυνικότητα δηλώνει πως η υγεία είναι εμπόρευμα. Είναι εδώ γιατί υπάρχουν καθάρματα που αισχροκερδούν από την πώληση αντισηπτικών. Είναι εδώ γιατί στην Ιταλία βγαίνουν απελπισμένοι άνθρωποι στα μπαλκόνια φωνάζοντας πως έχει πεθάνει εδώ και ημέρες ο άνθρωπός τους και δεν υπάρχει κανείς να μεταφέρει τον νεκρό. Είναι εδώ γιατί η φτώχια και οι πόλεμοι ξεριζώνουν εκατομμύρια ανθρώπους από τις εστίες τους. Είναι εδώ γιατί το φίδι του νεοναζισμού και του κρυφοφασισμού σέρνεται στους δρόμους των πόλεων καταπίνοντας ανθρώπους. Είναι εδώ γιατί λόγω κορονοϊού το μέλλον είναι άδηλο. Ήδη στα χρηματιστήρια η πτώση είναι κατακόρυφη και σε αυτές τις περιπτώσεις όπως είναι γνωστό η κρίση θα μεταφερθεί στους αδύναμους. Δεν είναι πολύ μακριά το σενάριο να βιώσουμε μία κρίση μετά το 2008 που αυτή τη φορά ίσως να είναι πολύ χειρότερη.  

                  Και ποια είναι η λύση; Δεν θα προτείνουμε κάποια λύση, όχι γιατί δεν την έχουμε στο μυαλό μας. Θα παραθέσουμε μόνο ένα στοιχείο κι ας σκεφτεί ο καθένας ποια μπορεί να είναι αυτή: Οι 2.153 δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη διαθέτουν περισσότερα χρήματα από το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού της γης, σύμφωνα με έκθεση της Oxfam που κάνει λόγο για «αδιανόητη» συγκέντρωση πλούτου. Δηλαδή περίπου 2.000 άνθρωποι διαθέτουν πλούτο που υπερβαίνει τον πλούτο περίπου 4.500.000.000 ανθρώπων! Δεν είναι, λοιπόν, φανερή η λύση;