Η επικίνδυνη συρρίκνωση της αστικής δημοκρατίας και οι κομμουνιστές

του Βασίλη Λιόση

Η κυβέρνηση της ΝΔ είναι επικίνδυνη σε όλα τα επίπεδα. Της αναδιανομής του πλούτου, της ακρίβειας και του πληθωρισμού, της ψήφισης νόμων υπέρ του κεφαλαίου, της εξωτερικής πολιτικής όπου συντάσσεται με το ΝΑΤΟ δίχως καμία επιφύλαξη επιβεβαιώνοντας πως είναι «ο καλύτερος μαθητής» αλλά και της δημοκρατίας. Πανεπιστημιακή αστυνομία, ξύλο σε συναυλίες, παρακολουθήσεις από την ΕΥΠ, ΜΑΤ για τους απεργούς της Μαλαματίνα και τους απεργούς εν γένει, πληρωμένα-εξαγορασμένα μέσα ενημέρωσης, προπαγάνδα έμφορτη ψεμάτων κ.λπ.. Τι γίνεται, λοιπόν, με την αστική δημοκρατία; Η συρρίκνωσή της είναι ελληνικό ή και παγκόσμιο φαινόμενο;

ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ (ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ) ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς πρέπει να πούμε ότι εντός καπιταλισμού επιβάλλεται η δικτατορία της κυρίαρχης τάξης, δηλαδή της αστικής. Ωστόσο, η δικτατορία της μπορεί να πάρει διάφορες μορφές: αστικοκοινοβουλευτική δημοκρατία, κοινοβουλευτική δημοκρατία με διατήρηση του θεσμού της βασιλείας (ένα κατάλοιπο της φεουδαρχίας με τις απαραίτητες προσαρμογές για το σήμερα), διάπραξη πραξικοπήματος και επιβολή χούντας, φασισμός/ναζισμός. Μήπως από τα παραπάνω τεκμαίρεται πως δεν έχει σημασία η μορφή της αφού σε κάθε περίπτωση πρόκειται για διδακτορία της αστικής τάξης; Το ερώτημα αυτό το έχει απαντήσει με απόλυτη καθαρότητα και ενδελεχή ανάλυση ο Λένιν στον Αριστερισμό του. Για τον Λένιν οι κομμουνιστές πρέπει να συμμετέχουν στις εκλογές, στα κοινοβούλια κ.λπ. όχι ορμώμενοι από θεσμική λαγνεία, αλλά γνωρίζοντας ότι η διεύρυνση της αστικής δημοκρατίας είναι ένα μέσο συνειδητοποίησης για ευρύτερες μάζες και διευκολύνει την ταξική πάλη από καλύτερες θέσεις. Ένας εκ των οποίων απαντούσε ο Λένιν στον Αριστερισμό του ήταν ο Μπορντίγκα, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ θεωρούσε ότι οποιαδήποτε μορφή της αστικής δικτατορίας είναι το ίδιο και το αυτό. Με άλλα λόγια τι εκλογές, τι χούντα; Όποτε υιοθετήθηκε αυτή η λογική από κομμουνιστικά κόμματα απέβη καταστροφική για αυτά σε αντίθεση με την υιοθέτηση της λογικής του Λένιν που ενίσχυσε και κάποιες φορές εκτόξευσε την επιρροή των κομμουνιστικών κομμάτων.

ΑΣΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: ΜΙΑ ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ;

Η εγκαθίδρυση της αστικής δημοκρατίας ήταν αποτέλεσμα της ταξικής πάλης. Της απαίτησης και των αγώνων των λαών που απαίτησαν καθολική ψήφο, τη νομιμοποίηση κομμάτων που βρίσκονταν στην παρανομία, την ελεύθερη κυκλοφορία εφημερίδων και ιδεών, την ελευθερία του λόγου και της λειτουργίας των συνδικάτων κ.λπ.. Επομένως, δεν πρόκειται για μία ευγενική χορηγία της αστικής τάξης που απέρρεε από φωτισμένα μυαλά και υψηλές ιδέες, αλλά για μία αναγκαιότητα. Άλλωστε, ο προοδευτικός ρόλος της αστικής τάξης, όταν δηλαδή αυτή διεκδικούσε την εξουσία από τη θνήσκουσα φεουδαρχία, είχε ημερομηνία λήξης και μάλιστα σύντομης.

Όμως, εκτός της μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό όπου η διεύρυνση της δημοκρατίας έγινε εκτός των άλλων και για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του κεφαλαίου, υπήρξε άλλη μία περίοδος όπου σημειώθηκε μία σχετική διεύρυνση των αστικοδημοκρατικών θεσμών. Αναφερόμαστε σε εκείνη την περίοδο όπου οι σοσιαλιστικές χώρες απλώνονταν στο 40% της υφηλίου και ως εκ τούτου ανάγκαζαν το παγκόσμιο κεφάλαιο σε αναδιπλώσεις (που βεβαίως συνυπήρχαν και με επιθέσεις). Για αυτές τις αναδιπλώσεις χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο η παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία που έκανε τη βρόμικη δουλειά. Συγκεκριμένα προώθησε τη λογική της μετεξέλιξης του αστικού κράτους σε σοσιαλιστικό μέσα από τη συμμετοχή των πολιτών, ενώ σε οικονομικό επίπεδο δημιουργήθηκαν αυταπάτες με την κρατικοποίηση εταιριών που έγιναν κατά καιρούς. Προφανώς ουδέποτε κάποιο καπιταλιστικό κράτος δεν μετεξελίχθηκε σε σοσιαλιστικό όπως προέβλεπε το σοσιαλδημοκρατικό ιδεολογικό σχήμα. Εντούτοις, η γενική τάση των τελευταίων δεκαετιών σε όλο τον κόσμο είναι το πισωγύρισμα.

ΤΟ ΠΙΣΩΓΥΡΙΣΜΑ

Το πισωγύρισμα σημαδεύεται από α) την εντατική αναθεώρηση της ιστορίας με την ταύτιση κομμουνισμού-φασισμού, β) από την άνοδο ακροδεξιών και νεοναζιστικών ομάδων και κομμάτων σε μία πλειάδα χωρών, γ) από την υιοθέτηση της ατζέντας της ακροδεξιάς από τις κλασικές αστικές πολιτικές δυνάμεις, δ) από τον πολιτικό εκφυλισμό με την ανάδειξη πολιτικών – κλόουν που είτε συμπλέκονται με το κεφάλαιο είτε οι ίδιοι είναι ισχυροί κεφαλαιούχοι (Μπερλουσκόνι, Τραμπ, Ζελένσκι κ.ά. ή για την Ελλάδα Ψινάκης, Ψωμιάδης, Μπέος, Γεωργιάδης κ.ά.), ε) από την ύπαρξη κυβερνήσεων που βρίσκονται στα όρια του ναζισμού π.χ. Ουγγαρία, Ουκρανία, στ) από τη θέσπιση νόμων που σχετίζονται με τον περιορισμό ή την απαγόρευση συγκεντρώσεων και απεργιών, με τον περιορισμό της δράσης των συνδικάτων, με την αστυνόμευση του φοιτητικού κινήματος κ.ά..

Αυτή η επίθεση του κεφαλαίου εξηγείται από μία σειρά παραμέτρων: από τη νίκη της αντεπανάστασης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και από την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος τα τελευταία τουλάχιστον σαράντα χρόνια. Η έλλειψη πολιτικού παραδείγματος, η υποχώρηση των κομμουνιστικών οραμάτων και η βαθιά ήττα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, η κρίση του 1973 και του 2008 που επέτασσε για το κεφάλαιο μία παρατεταμένη και οξεία αντεπίθεση για την αναδιανομή του πλούτου, διαμόρφωσαν όλο εκείνο το πλαίσιο που μπορεί σε αδρές γραμμές να ερμηνεύσει τη συρρίκνωση της αστικής δημοκρατίας.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ;

Σήμερα υπάρχουν δυσκολίες που μας εμποδίζουν στο να απαντήσουμε στο ύψος των απαιτήσεων των καιρών. Ποιες είναι αυτές;

α) Ευρείες λαϊκές μάζες δεν μπορούν να δουν το πρόβλημα της συρρίκνωσης της αστικής δημοκρατίας ή ακόμη χειρότερα αυτήν ακριβώς τη συρρίκνωση τη βρίσκουν και απαραίτητη. Η παρατεταμένη συντηρητικοποίηση πλατιών λαϊκών στρωμάτων είναι αυτή που εμποδίζει να ειδωθεί το πρόβλημα ως πρόβλημα.

β) Η πολυδιάσπαση στο κίνημα, η συνδικαλιστική πυκνότητα που βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, η υποχώρηση των συλλογικών οραμάτων, όλα αυτά είναι ανασχετικοί παράγοντες για την ανάπτυξη ενός πανδημοκρατικού κινήματος. Το ίδιο ανασχετικός παράγοντας είναι και κάποιες απόψεις που θεωρούν ότι η συγκρότηση ενός τέτοιου κινήματος είναι λέρωμα της επαναστατικής λογικής.

Η αστική δημοκρατία δεν κάνει απλώς ένα βήμα πίσω. Κάνει ένα πολύ μεγάλο πισωγύρισμα. Και αν είμαστε υπέρ της λενινιστικής λογικής αυτό το πισωγύρισμα δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Το αντίθετο. Πρέπει να μας ανησυχεί και να μας διατηρεί σε εγρήγορση. Ας θυμηθούμε ότι μία μέρα πριν το πραξικόπημα των συνταγματαρχών την 7ετία, η εφημερίδα Αυγή, όργανο τότε της ΕΔΑ, κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο άρθρο υπό τον τίτλο «Γιατί δεν θα γίνει πραξικόπημα». Σήμερα, λοιπόν, με δεδομένο το βάλτωμα του λαϊκού κινήματος οι πρωτοπόρες δυνάμεις, αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει τέρμα στον κατήφορο, πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες που να κινούνται στους εξής άξονες

Κινηματικός συντονισμός με ενωτικές πρωτοβουλίες σε όποιο χώρο και όποια στιγμή εκδηλώνεται η αυταρχική πολιτική της κυβέρνησης.
Διαφώτιση των εργαζομένων μέσω συζητήσεων, αρθρογραφίας κ.ά. για το τι σημαίνει αστική δημοκρατία και ποια είναι τα όριά της.
Προώθηση του πολιτικού αιτήματος «Να πέσει αυτή η κυβέρνηση» (τα συνθήματα της πολιτικής πρωτοπορίας δεν πρέπει να είναι απογειωμένα αλλά μπορεί να υπάρχουν ιστορικές στιγμές που να βρίσκονται λίγο μπροστά από τις μάζες).

Η συρρίκνωση της δημοκρατίας δεν πρόκειται να αφυπνίσει από μόνη της τις λαϊκές μάζες ή δεν πρόκειται να είναι ο παράγοντας που το αυθόρμητο θα το κάνει συνειδητό. Δεν ισχύει κάποια παραλλαγή της λανθασμένης θεωρίας της εξαθλίωσης με βάση την οποία η εξαθλίωση φέρνει επαναστατικοποίηση.

Οι κομμουνιστές δεν έχουν αυταπάτες για τον ρόλο της αστικής δημοκρατίας. Παρόλα αυτά όταν χρειαστεί, αυτοί είναι που θα μπούνε μπροστά για την υπεράσπισή της. Άλλωστε το έχουν κάνει στο παρελθόν ουκ ολίγες φορές.