Ιδεοληπτικό να μιλάμε για ιδεοληψίες

του Βασίλη Λιόση

Πολύ συχνά στις αναλύσεις και στις αντιπαραθέσεις πολιτικών κομμάτων, ακούμε για τις ιδεοληψίες των αντιπάλων. Τι σημαίνει, λοιπόν, ιδεοληψία; Η ιδεοληψία είναι η ακούσια εμφάνιση και επιβολή στη συνείδηση κάποιων επίμονων ιδεών, ενώ συχνά υπονοείται πως αυτές οι ιδέες δεν έχουν αντιστοίχιση με την πραγματικότητα. Είναι έτσι τα πράγματα;

Όταν φαίνεται πως οι κρατούντες διακατέχονται από ιδεοληψίες, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι όπως φαίνονται. Όπως είπε ένας μεγάλος φιλόσοφος «αν το είναι ταυτιζόταν με το φαίνεσθαι δεν θα υπήρχε η ανάγκη της επιστήμης». Οι από πάνω, λοιπόν, προβάλλουν δογματικές ιδέες (που για αυτούς δεν είναι τέτοιες) γιατί αυτές εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τα άμεσα και μακροπρόθεσμα συμφέροντά τους. Επομένως, οι «ιδεοληψίες» τους έχουν άμεση αντιστοίχιση με αυτό που επιδιώκουν. Αναπαράγουν τα στερεότυπά τους φροντίζοντας να γίνουν κτήμα των υποτελών και τότε οι υποτελείς (σε ένα βαθμό και όχι αναγκαστικά καθ’ ολοκληρία) ενστερνίζονται τις ιδέες που τους πλασάρονται. Για αυτό φροντίζει το κράτος, η εκκλησία, τα ΜΜΕ και οι φορείς που αναπαράγουν την κυρίαρχη γνώση. Έτσι, στη συνέχεια γίνονται κοινωνοί ιδεών που θεωρούν ότι εξυπηρετούν τα ταξικά τους συμφέροντα, ενώ στην πραγματικότητα γίνονται συμμέτοχοι στην ίδια τους την καταπίεση και στην καταπίεση των υπόλοιπων υποτελών.

Μερικά παραδείγματα: όταν μας μιλάνε για ανταγωνιστικότητα, για δημόσιους υπάλληλους τεμπέληδες, για το ότι όλοι δεν είμαστε ίσοι (δήλωση Κυριάκου Μητσοτάκη), όλα αυτά δεν αποτελούν κολλημένες ιδέες. Πρόκειται για ένα σύστημα ιδεών με ευθεία στόχευση: τη συμπίεση των εργατικών εισοδημάτων, την ιδιωτικοποίηση όλων των τομέων της κοινωνικής ζωής, την αποδοχή του καθεστώτος της εκμετάλλευσης ως φυσικής πραγματικότητας κ.λπ..

Έτσι, η μετατόπιση της συζήτησης και της κριτικής από τον πυρήνα των υπό εξέταση θεμάτων, δηλαδή το κοινωνικοταξικό τους περιεχόμενο, σε ιδεολογικές εμμονές, μας οδηγεί στον τίτλο του άρθρου: ιδεοληπτικό να μιλάμε για ιδεοληψίες!