Ιμπεριαλιστική Ρωσία;
του Διονύση Περδίκη
Συνεχίζουμε με τη δημοσίευση του τέταρτου μέρους της μελέτης με τίτλο “Ιμπεριαλισμός και πόλεμος στον 21ο αιώνα με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία”.
Το Μέρος Δ΄ αποτελεί το εμπειρικό κομμάτι όπου εφαρμόζεται η θεωρία που περιγράφηκε συνοπτικά μέχρι αυτό το σημείο για τη διερεύνηση της σύγχρονης συγκυρίας του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος.
Συνοδεύεται από εκτενέστατες σημειώσεις με παραθέματα και μεταφράσεις. Συνιστούμε σε μια πρώτη ανάγνωση να αγνοηθούν οι σημειώσεις αυτές προς χάριν της ροής του κειμένου. Σε δεύτερη φάση, οι σημειώσεις και οι αναφορές σε αυτές μπορούν να χρησιμεύσουν για περαιτέρω μελέτη των θεμάτων που θίγονται.
Επίσης, για καλύτερη ανάγνωση των εικόνων και των πινάκων, μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει το παρόν σε αρχείο pdf.
Καθώς θα προχωράμε στη δημοσίευση της μελέτης θα εμπλουτίζουμε τον παρακάτω πίνακα περιεχομένων με τους αντίστοιχους ηλεκτρονικούς συνδέσμους:
ΜΕΡΟΣ Β’: ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ
Αποσαφηνίζοντας τις έννοιες
Ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός: Γενική θεωρία του ΚΤΠ, και μονοπώλιο – ιμπεριαλισμός: Μαρξ εναντίον Λένιν;
- Από τον Μαρξ και τη γενική θεωρία του κεφαλαίου…
- …στον Λένιν, το μονοπώλιο, και τον ιμπεριαλισμό στη σύγχρονη φάση της ιμπεριαλιστικής διεθνοποίησης της παραγωγής…
- Η διαλεκτική της ιστορίας του καπιταλισμού έχει τις απαντήσεις
Ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός μέσα από τη διαλεκτική του νόμου της (αντικειμενικής) αξίας και του νόμου της (υποκειμενικής) ισχύος
- Η αναπαραγωγή της κυριαρχίας του κεφαλαίου μέσα από την ανταλλαγή ισοδύναμων αξιών
- Η αναπαραγωγή του μονοπωλιακού κεφαλαίου μέσα από την άνιση ανταλλαγή
– Πλασματικό κεφάλαιο
– Το ‘παραγωγικό’ πλασματικό κεφάλαιο
– Υπερεκμεταλλευόμενη εργασιακή δύναμη
– Διεθνοποιημένες αλυσίδες παραγωγής και μεταφοράς (υπερ)αξίας - Συμπέρασμα: ιμπεριαλισμός ως υπερώριμος καπιταλισμός
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΌΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΌΣ: Η ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΉ, ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΉ ΕΚΜΕΤΆΛΛΕΥΣΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΈΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ
- Άνιση ανταλλαγή στο διεθνές εμπόριο
- Εξαγωγές κεφαλαίου
- Η ουσία των ιμπεριαλιστικών διακρατικών σχέσεων
- Μέτρα ιμπεριαλιστικής ισχύος
- Σύνοψη Μερών Β΄ και Γ΄
ΜΕΡΟΣ Δ΄: «ΕΔΏ Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΌΣ, ΕΚΕΊ Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΌΣ, ΤΕΛΙΚΆ ΠΟΥ ΕΊΝΑΙ Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΌΣ;» Η ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΔΙΕΘΝΉΣ ΣΥΓΚΥΡΊΑ «ΑΚΟΛΟΥΘΏΝΤΑΣ ΤΟ ΧΡΉΜΑ».
- Εισαγωγικές και κριτικές παρατηρήσεις.
- Το μέτρο «ροής»: ισοζύγια μεταφορών υπεραξίας.
- Το μέτρο συσσώρευσης: συσσώρευση κεφαλαίου, μονοπωλιακής ισχύος και περιουσιακών στοιχείων (με έμφαση στο εξωτερικό).
- Το γιατί και το πως της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης.
- Μέρος Δ2: Ιμπεριαλιστική Κίνα;
- Μέρος Δ3: Ιμπεριαλιστική Ρωσία; (παρόν)
Σημειώσεις
Ιμπεριαλιστική Ρωσία;
Η Ρωσία μοιράζεται με την Κίνα τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά της κρατικής, πολιτικής και στρατιωτικής, ισχύος στη βάση του μεγάλου μεγέθους τους, σε έκταση και πληθυσμό, και δεκαετιών, εθνικά ανεξάρτητης, σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Ωστόσο, το παρόν της Ρωσίας απέχει από οποιαδήποτε έννοια καπιταλιστικά ιμπεριαλιστικής χώρας. Τα γενικά στοιχεία που καταθέσαμε θα αρκούσαν για τη διερεύνηση της τρέχουσας θέσης και της Ρωσίας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Ας δούμε, όμως, και τις δυναμικές τάσεις, αλλά και ορισμένες πλευρές πιο συγκεκριμένα.
Εικόνα 21. Απόθεμα κεφαλαίου Ρωσίας στη χρονική περίοδο 1990-2018, με βάση το 19901.
Καταρχήν, ακόμη δεν έχει ανακάμψει πλήρως η οικονομία της από το σοκ της επιστροφής στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Το συνολικό απόθεμα κεφαλαίου της εξακολουθεί να είναι μικρότερο από το 1990, 32 χρόνια μετά, όπως φαίνεται στην Εικόνα 21 από σχετική ανάρτηση στο ιστολόγιο του Michael Roberts[1]. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο (ο τονισμός δικός μας):
«Η ρωσική οικονομία είναι μια “μονοκαλλιέργεια” (Σ.τ.Μ., ‘one-trick’ pony), που βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές ενέργειας και φυσικών πόρων. Μετά από μια σύντομη άνθηση λόγω της αύξησης των τιμών της ενέργειας από το 1998 έως το 2010, η οικονομία έχει ουσιαστικά μείνει στάσιμη. Παρόλο που η οικονομία της Ρωσίας είναι μεγαλύτερη από ό,τι ήταν το 2014 σε πραγματικούς όρους, η τελική εγχώρια ζήτηση εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίπεδο πριν από το 2014. Και η σωρευτική αύξηση του ΑΕΠ κατά την περίοδο αυτή ήταν θετική μόνο επειδή οι εξαγωγές ήταν 17% υψηλότερες σε πραγματικούς όρους το 2019 από ό,τι το 2014. Το απόθεμα κεφαλαίου της Ρωσίας εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με το 1990, ενώ η μέση αποδοτικότητα αυτού του κεφαλαίου παραμένει πολύ χαμηλή.»
Εξάλλου, σύμφωνα με τη Wikipedia[2] (στοιχεία 2012· ο τονισμός δικός μας):
«Η αχανής γεωγραφία της Ρωσίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα της οικονομικής της δραστηριότητας, καθώς ορισμένες πηγές εκτιμούν ότι η Ρωσία περιέχει πάνω από το 30% των φυσικών πόρων του κόσμου […] Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά τη συνολική αξία των φυσικών πόρων της Ρωσίας σε 75 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ […] Η Ρωσία διαθέτει άφθονο πετρέλαιο, φυσικό αέριο και πολύτιμα μέταλλα, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών εξαγωγών. Tο 2012 ο τομέας πετρελαίου και φυσικού αερίου αντιπροσώπευε το 16% του ΑΕΠ, το 52% των εσόδων του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού και πάνω από το 70% των συνολικών εξαγωγών.»
Δηλαδή, η Ρωσία όχι μόνο είναι άλλη μια χώρα κυρίως εξαγωγών εμπορευμάτων, παρά κεφαλαίων, αλλά επιπλέον τα εμπορεύματα αυτά είναι κυρίως φυσικοί πόροι. Αυτό από τη μια συνεπάγεται πιθανόν κάποια μονοπωλιακά υπερκέρδη λόγω φυσικού μονοπωλίου, από την άλλη αφορά φυσικούς πόρους κυρίως στη δική της επικράτεια. Θέλει, επομένως, μια προσοχή ο χαρακτηρισμός τους ως ένδειξη ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης, για τις συνέπειες που θα είχε και για άλλες χώρες με αντίστοιχη «μονοκαλλιέργεια», όπως πχ η Βενεζουέλα… Μάλλον περισσότερο εξηγεί γιατί μπορεί ο ιμπεριαλισμός να επιθυμεί την πολιτική υποταγή και εκμετάλλευσή της…
Αξίζει μιας αναφοράς, επίσης, ο τρόπος που χρησιμοποιεί τους φυσικούς αυτούς πόρους η Ρωσία για τη διαμόρφωση γεωπολιτικών συμμαχιών που θα διασφάλιζαν την εθνική της ασφάλεια. Δεν είναι σήμερα οι μονοπωλιακές τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου που εκτινάσσουν την ενεργειακή – και γενικότερη – φτώχεια των λαϊκών νοικοκυριών της Ευρώπης[3]. Κάθε άλλο. Η ρωσική ηγεσία προτιμά μακροπρόθεσμες συμφωνίες σε σταθερές και χαμηλές τιμές, και τις τιμά ακόμη και εν μέσω του πολέμου της Ουκρανίας (προς το παρόν τουλάχιστον). Αντίθετα, είναι οι επιλογές της ΕΕ και των υπόλοιπων ιμπεριαλιστικών χωρών για το ενεργειακό χρηματιστήριο, και το πολύ πιο ακριβό και καταστροφικό για το περιβάλλον φυσικό αέριο των ΗΠΑ, που εξηγούνε την ενεργειακή ακρίβεια στη βάση μονοπωλιακών υπερκερδών, και της αντίστοιχης κερδοσκοπίας…
Πέραν των φυσικών πόρων, η Ρωσία έχει και ένα ικανοποιητικό επίπεδο διεθνούς ανταγωνιστικότητας στο λεγόμενο στρατο-βιομηχανικό της σύμπλεγμα και εξάγει όπλα σε μια σειρά χωρών. Στην Εικόνα 22 (πάνω αριστερά) από ρεπορτάζ της Deutsche Welle[4] βλέπουμε ότι κατέχει τη δεύτερη θέση, μετά τις ΗΠΑ, και μακράν των υπολοίπων, στις εξαγωγές όπλων. Κι εκεί, όμως, χρειάζεται μια πιο εξειδικευμένη ανάλυση για να φανεί κατά πόσο πουλάει σε τιμές που εμπεριέχουν κάποιο ιδιαίτερο μονοπωλιακό υπερκέρδος λόγω προστατευμένης τεχνολογικής υπεροχής, ή κατά πόσο απλά εξάγει όπλα – σε πιο «φιλικές» τιμές – στις χώρες με τις οποίες είναι σε σύγκρουση οι ΗΠΑ, και όλοι οι νατοϊκοί σύμμαχοι έχουν επιβάλει εμπάργκο, οπότε και δεν πουλάνε οι ίδιοι τα δικά τους όπλα…
Οι τάσεις, άλλωστε, δε φαίνονται να ευνοούν τη ρωσική αυτή βιομηχανία. Καταρχήν, το ρωσικό μερίδιο στις εξαγωγές των μεγαλύτερων 100 εταιρειών είναι πολύ μικρότερο για το 2020 (Εικόνα 22, κάτω αριστερά). Επιπλέον, όμως, οι τάσεις είναι για μείωση του ρωσικού μεριδίου έναντι των ανταγωνιστών του (δεξιά, πάνω, για την περίοδο 2015-2019 σε σύγκριση με την περίοδο 2010-2014, και κάτω, για την περίοδο 2019-2020).
Εικόνα 22. Μερίδια εξαγωγών όπλων (αριστερά· 5 μεγαλύτεροι εξαγωγείς τη χρονική περίοδο 2015-2019, πάνω, και 100 μεγαλύτερες εταιρείες το 2020, κάτω) και μεταβολές τους ανά χώρα (δεξιά· για τη χρονική περίοδο 2015-2019 συγκρινόμενη με την περίοδο 2010-2014, πάνω, και 2019-2020, κάτω)4.
Ενδιαφέρον έχουν και τα περί «σφαιρών/ζώνης επιρροής» της Ρωσίας στον γεωγραφικό χώρο της πρώην ΕΣΣΔ. Αφορούν, άραγε, κυρίως τη γεωπολιτική και την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας, ή εμπεριέχουν ιστορικές δυνατότητες ανάδειξης της Ρωσίας σε νέα ιμπεριαλιστική δύναμη μέσω της εκμετάλλευσής τους;
Καταρχήν, ισχύουν σε μεγάλο βαθμό τα όσα είπαμε στο Μέρος Δ2 και για τις επενδύσεις της Κίνας σε ακόμη πιο φτωχές, αναπτυσσόμενες χώρες. Δηλ. πρόκειται για αραιοκατοικημένες, ως επί το πλείστον, χώρες, σχετικά υποανάπτυχτες, μικρές και όχι και τόσο «ανοιχτές» αγορές, από τις οποίες, ακόμη και αν τις εκμεταλλευόταν η Ρωσία, θα μπορούσε να αποσπάσει μικρά ποσά υπεραξίας, τα οποία δεν θα αντιστάθμιζαν τις απώλειές της στις συναλλαγές της με τις ιμπεριαλιστικές χώρες. Ακόμη λιγότερο θα άξιζε να εμπλακεί σε πόλεμο με τις χώρες του ΝΑΤΟ, και να αποκόψει τις γέφυρές της με τις χώρες της ΕΕ, προς χάριν της εκμετάλλευσης αυτής της «σφαίρας επιρροής», όπως θα ισχυριστούμε και στο τελευταίο μέρος, επικεντρώνοντας στον τρέχοντα πόλεμο στην Ουκρανία.
Σε κάθε περίπτωση, στον πίνακα της Εικόνα 23 βλέπουμε τα αποθέματα ΑΞΕ των χωρών της Ευρωασιατικής Οικονομικής Ένωσης (Eurasian Economic Union· Ρωσία, Λευκορωσία, Αρμενία, Κιργιστάν, Καζακστάν), με βάση τη χώρα προέλευσης[5]. Η Ρωσία κατέχει την πρώτη θέση μόνο στις ΑΞΕ της Αρμενίας και της Λευκορωσίας. Μεταφράζουμε αποσπάσματα από τη σχετική μελέτη (οι τονισμοί δικοί μας):
Εικόνα 23. Γεωγραφική κατανομή του αποθέματος εισερχόμενων ΑΞΕ στις χώρες της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, για το 20195.
«[…] Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, οι εισροές ΑΞΕ στις χώρες της ΕΑΕΕ αυξάνονταν μέχρι το 2014, οπότε η πορεία αντιστράφηκε […] Οι κυριότεροι λόγοι για τη μείωση των εισροών ΑΞΕ ήταν οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας το 2014, η επακόλουθη υποτίμηση του ρωσικού ρουβλίου και των νομισμάτων των χωρών της ΕΑΕΕ, οι εκποιήσεις (πωλήσεις ξένων θυγατρικών σε επενδυτές από τη χώρα υποδοχής ή εκκαθάριση μιας θυγατρικής) και η απόσυρση των πολυεθνικών επιχειρήσεων (πολυεθνικές επιχειρήσεις) ρωσικής προέλευσης λόγω πολιτικής στόχευσης της ρωσικής κυβέρνησης από το 2012 (WIR 2019b, σελ. 56). Παράλληλα, τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων στο Καζακστάν (WIR, 2016) και στη Ρωσία (EADB, 2017), καθώς και οι νεοσύστατες ειδικές οικονομικές ζώνες (ΕΟΖ) σε κάθε χώρα της ΕΑΕΕ έχουν επηρεάσει θετικά τις εισερχόμενες ΑΞΕ προς τις χώρες.
[…] Σε απόλυτους αριθμούς, το απόθεμα των ενδοπεριφερειακών ΑΞΕ αυξήθηκε στις χώρες της ΕΑΕΕ, αν και η αύξηση δεν ήταν ούτε εντυπωσιακή ούτε σταθερή […] Η αξιολόγηση του μεριδίου του αποθέματος ενδοπεριφερειακών ΑΞΕ στο συνολικό απόθεμα ΑΞΕ στην ΕΑΕΕ επιβεβαιώνει τον μειωτικό ρόλο αυτού του τύπου βαθιάς ολοκλήρωσης ως μοχλού δημιουργίας περιφερειακών παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων […] Οι ρωσικές εταιρείες πραγματοποίησαν βασικές επενδύσεις στην περιοχή όταν ξεκίνησαν την επέκτασή τους στο εξωτερικό και στη συνέχεια ακολούθησαν παγκόσμιες επενδυτικές στρατηγικές, δίνοντας έτσι προτεραιότητα σε ένα όραμα “going global” και όχι “going regional” (EADB, 2016).
[…] ένα μακροχρόνιο φαινόμενο γειτονίας έχει λάβει χώρα στα μικρά κράτη μέλη της ΕΑΕΕ. Ειδικά στην Αρμενία και τη Λευκορωσία, υπάρχει σημαντική παρουσία ρωσικών επιχειρήσεων. […] οι παραδοσιακοί παγκόσμιοι ηγέτες ως πηγή ΑΞΕ – οι Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο – είναι πολύ ενεργοί επενδυτές σε όλες τις χώρες της ΕΑΕΕ. Η Γερμανία είναι εξίσου ορατή σε όλες τις χώρες εκτός από το Καζακστάν.
[…] Το χαμηλό επίπεδο των ενδοπεριφερειακών ΑΞΕ καταδεικνύει ότι ο παράγοντας της ολοκλήρωσης δεν έχει γενικά καταστεί κινητήριος μοχλός των αμοιβαίων ΑΞΕ.»
Δεν ξέρουμε αν έχει νόημα να σχολιάσουμε περαιτέρω τις μεσοπρόθεσμες δυνατότητες ανάδειξης της Ρωσίας σε ιμπεριαλιστική δύναμη στη βάση ΑΞΕ προς την «σφαίρα επιρροής» της…
Σε άλλη μελέτη[6], τονίζεται ο υπεράκτιος χαρακτήρας των ρωσικών ΑΞΕ, ιδιαίτερα όσον αφορά δομικές αδυναμίες της ρωσικής οικονομίας που συντελούν σε αυτόν, συμπεριλαμβανομένης τόσο της βιομηχανίας της όσο και του χρηματοπιστωτικού της τομέα. Μεταφράζουμε από την περίληψη της μελέτης αυτής (οι τονισμοί δικοί μας):
«Το ερευνητικό σημείωμα αναλύει το γεωγραφικό προφίλ των ΑΞΕ της Ρωσικής Ομοσπονδίας, το οποίο χαρακτηρίζεται από την επικράτηση υπεράκτιων οντοτήτων και χωρών διαμετακόμισης (transshipment). Διατυπώνει μια υπόθεση σχετικά με τα παραδοσιακά κίνητρα (ελαχιστοποίηση φόρων) και τα μη παραδοσιακά κίνητρα (ανεπαρκής διασφάλιση των νόμιμων επιχειρήσεων, χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης της χρηματοπιστωτικής αγοράς, υψηλή συχνότητα μονοπωλίων) για το φαινόμενο αυτό.»
Παρακάτω, ο αρθρογράφος συμπληρώνει (προς επίρρωση του γιατί τα στατιστικά των ΑΞΕ πρέπει να μελετώνται με ιδιαίτερη προσοχή για να μην οδηγηθεί κανείς σε λάθος συμπεράσματα):
«Αυτό το είδος κίνησης κεφαλαίων περιγράφεται με τον όρο “round-tripping”. Σύμφωνα με τον Sergey Glaziev, οικονομικό σύμβουλο του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, το 85 % των ΑΞΕ στη χώρα είναι επενδύσεις από επιχειρήσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας μέσω υπεράκτιων οντοτήτων (RBC, 2014).»
Στη συνέχεια:
«η Ρωσική Ομοσπονδία και οι άλλες οικονομίες των BRICS έχουν χειρότερο επιχειρηματικό κλίμα από τις κορυφαίες ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτό είναι μία από τις αιτίες της φυγής κεφαλαίων από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες γενικά. Όσον αφορά τη Ρωσική Ομοσπονδία, έχει συνολική βαθμολογία κοντά σε εκείνη των άλλων οικονομιών BRICS, αν και γενικά υστερεί πίσω από αυτές σε τρεις ομάδες δεικτών – θεσμούς, ανάπτυξη της χρηματοπιστωτικής αγοράς και επιχειρηματική πολυπλοκότητα (Σ.τ.Μ., sophistication).
[…] η ομάδα δεικτών επιχειρηματικής πολυπλοκότητας αποκαλύπτει ένα υψηλό επίπεδο αποβιομηχάνισης της οικονομίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία υστερεί σε σχέση με εκείνες των άλλων χωρών BRICS όσον αφορά την ποσότητα και την ποιότητα των προμηθευτών, το εύρος της αλυσίδας αξίας και την πολυπλοκότητα της παραγωγικής διαδικασίας».
Σε κάθε περίπτωση, όχι μόνο δεν παρατηρείται καμία δυναμική στις ρωσικές ΑΞΕ, αλλά μάλλον η κατάσταση πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Σε αυτά τα συμπεράσματα καταλήγει μια άλλη μελέτη[7] από την οποία μεταφράζουμε:
«[…] Δύσκολα μπορούμε να περιμένουμε νέα αύξηση των εκροών ρωσικών ΑΞΕ τα επόμενα χρόνια. Πρώτον, ο εκσυγχρονισμός της ρωσικής οικονομίας προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς – η μεταφορά τεχνολογιών από το εξωτερικό και η εφαρμογή τους στη χώρα παρεμποδίζονται από τον “πόλεμο κυρώσεων” με τη Δύση, ενώ στο εσωτερικό της χώρας δεν αναμένεται σημαντική αύξηση των δαπανών για Ε&Α.
[…] Δεύτερον, παρά τις πολυάριθμες εκκλήσεις των εμπειρογνωμόνων, η Ρωσία δεν έχει ακόμη δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την τόνωση των εκροών ΑΞΕ, χρήσιμων για την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, που θα μπορούσαν να κάνουν οι ρωσικές πολυεθνικές επιχειρήσεις του “δεύτερου κλιμακίου” (εννοούμε τόσο την επέκταση των αγορών πωλήσεων των ρωσικών προϊόντων με ΑΞΕ όσο και την ενσωμάτωση στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας των εταιρειών επενδυτών τρίτων χωρών).
[…] Τρίτον, ούτε η τρέχουσα παγκόσμια οικονομική κατάσταση (ιδίως λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού) ούτε οι διεθνείς σχέσεις δημιουργούν ευνοϊκό περιβάλλον για τις ρωσικές ΑΞΕ. Είναι πιθανό ότι ορισμένες ρωσικές πολυεθνικές επιχειρήσεις, ιδίως εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, θα συνεχίσουν να ενισχύουν τις θέσεις τους σε περιορισμένο αριθμό χωρών. Σε περίπτωση ευνοϊκού συνδυασμού συνθηκών και δραστηριότητας “σε επίπεδο βάσης” δεν αποκλείεται η εμφάνιση αρκετών νέων σημαντικών εγχώριων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι η υστέρηση της Ρωσίας έναντι άλλων ανερχόμενων δυνάμεων στον αναδυόμενο πολυκεντρικό κόσμο θα αυξηθεί, τουλάχιστον κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2020.»
Προφανώς τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής πρέπει να αναθεωρηθούν μακράν προς το χειρότερο στη συγκυρία του πολέμου στην Ουκρανία και των νέων επιθετικών κυρώσεων των ιμπεριαλιστικών χωρών εναντίον της.
Τέλος, συζητώντας το θέμα της ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης στη «σφαίρα επιρροής της Ρωσίας», έχει μια αξία και το να παρατηρήσουμε ότι στις χώρες της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης διατηρείται σε μεγάλο βαθμό η κρατική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και στη βιομηχανία, σε αντίθεση με τη λεηλασία του ιμπεριαλιστικού μονοπωλιακού κεφαλαίου που παρατηρείται στις χώρες που πέφτουν στα χέρια του, με όργανά του «θεσμούς» όπως το ΔΝΤ… Στην ίδια τη Ρωσία, από τα 16 μεγαλύτερα μονοπώλια, τα 12 – και μακράν μεγαλύτερα – είναι κρατικά (Wikipedia2), επιβεβαιώνοντας την αναγκαιότητα μιας κρατικά, έστω και γραφειοκρατικά και αντιδημοκρατικά, ελεγχόμενης οικονομίας, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στον σκληρό ανταγωνισμό του ιμπεριαλιστικού μονοπωλιακού κεφαλαίου.
Κλείνουμε και αυτήν την παράγραφο με την επισήμανση, αντίστοιχη με την περίπτωση της Κίνας, για τη θέση της Ρωσίας (60) στην κατάταξη των χωρών με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα, συγκρινόμενη πχ με αυτήν της Ελλάδας (θέση 42), με βάση τη Wikipedia[8]…
Σημειώσεις
[1] Roberts M. (2022). Russia: from sanctions to slump?.
[2] List of companies of Russia.
[3] Βατικιώτης Λ. (2022). Φτώχεια και παγωνιά στην Ευρώπη για χάρη των Ναζί στην Ουκρανία.
Βατικιώτης Λ. (2022). Η ευρωπαϊκή οικονομία πρώτο θύμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Βατικιώτης Λ. (2022). Οι εξαγωγές αμερικανικού φυσικού αερίου πυροδότησαν την κρίση στην Ουκρανία.
Βατικιώτης Λ. (2022). Ο κανόνας των θανάτων από μαγκάλια και το παράδοξο της ενεργειακής φτώχειας.
[4] Crises are fueling the global arms trade: SIPRI report. Deutsche Welle και
SIPRI: Global arms industry flourishing despite COVID. Deutsche Welle.
[5] Petrushkevich AN. (2021). Foreign Direct Investment in the EAEU: Asymmetric Participation in the Globalized Economy, in: Connections. A Journal for Historians and Area Specialists.
[6] Bulatov, A. (2017). Offshore orientation of Russian Federation FDI. Transnational Corporations, 24(2), 71-89.
[7] Kuznetsov, A. V. (2021). Direct Investment from Russia Abroad: Changes since 2018. Herald of the Russian Academy of Sciences, 91(6), 700-707.
[8] List of countries by GNI (nominal) per capita (Wikipedia).