Νόμος και τάξη

του Δημήτρη Καλτσώνη

αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. Documento, 21/6/2020

Είναι υπέρ του νόμου και της τάξης: το υπενθύμισε πρόσφατα ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Ανάλογες δηλώσεις έχει κάνει στο παρελθόν ο Έλληνας πρωθυπουργός και άλλοι πολιτικοί παράγοντες. Καμιά αντίρρηση.

Θα πρέπει ωστόσο να διευκρινιστεί ότι οι θιασώτες της άποψης αυτής δεν τάσσονται πάντοτε με συνέπεια υπέρ του νόμου και της τάξης. Όταν η αστυνομία αυθαιρετεί, τότε δεν είναι υπέρ του νόμου και της τάξης, είναι υπέρ της ατιμωρησίας. Όταν οι μεγάλες επιχειρήσεις φοροδιαφεύγουν, οι ιθύνοντες δεν υποστηρίζουν τον νόμο και την τάξη, τις διευκολύνουν. Το ίδιο συμβαίνει όταν για παράδειγμα επιβάλλονται τα Μνημόνια σε αντίθεση με το ίδιο το Σύνταγμα. Το ίδιο συμβαίνει όταν η Lufthansa, και όχι μόνο, ιδρύει θυγατρικές που εδρεύουν σε φορολογικούς παραδείσους. Όταν -σπάνια- οι αποφάσεις της ΕΕ θίγουν τα συμφέροντα της Γερμανίας, τότε το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο δεν είναι υπέρ του νόμου και της τάξης. Θέτει υπεράνω όλων την Γερμανία. Όταν τίθεται το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων επίσης λησμονάται ο νόμος και η τάξη.

Στην επιστήμη της κοινωνιολογίας του δικαίου, εγχώρια και διεθνώς, καταγράφεται και αναλύεται το φαινόμενο της ανενέργειας του νόμου. Σημαντική πλευρά του είναι η συστηματική παραβίαση του νόμου από την κρατική εξουσία ή η ανοχή του κράτους προς τις παραβιάσεις των κανόνων δικαίου από τους ισχυρούς. Στην επιστήμη της εγκληματολογίας επίσης γίνεται λόγος για το φαινόμενο των “εγκλημάτων του κράτους” καθώς και για την ανοχή, την ευνοϊκή μεταχείριση που επιδεικνύουν οι διωκτικές αρχές προς τα εγκλήματα των ισχυρών ή την κοινωνική ευχέρεια των τελευταίων να καθιστούν τα εγκλήματά τους αφανή.

Ένας φοιτητής του Χάρβαρντ, απευθυνόμενος σε τελετή αποφοίτησης στα τέλη της δεκαετίας του 1960 είπε: “Οι δρόμοι της χώρας μας είναι σε αναβρασμό. Τα πανεπιστήμια είναι γεμάτα από φοιτητές που επαναστατούν και συμμετέχουν σε ταραχές. Οι κομμουνιστές επιδιώκουν να καταστρέψουν τη χώρα μας. Η Ρωσία μας απειλεί με την ισχύ της. Και η δημοκρατία κινδυνεύει. Χρειαζόμαστε νόμο και τάξη! Χωρίς νόμο και τάξη το έθνος μας δεν μπορεί να επιβιώσει”. Μετά το πέρας των θυελλωδών χειροκροτημάτων ο φοιτητής διευκρίνισε ότι τα λόγια αυτά ειπώθηκαν από τον Α. Χίτλερ το 1932.

Προσωπικά ανατρέχω καμιά φορά σε αυτά που έγραψε ο Ζαν-Πωλ Μαρά στην εφημερίδα Ο φίλος του Λαού στις 25/4/1792: “Μάταια όμως ο δεσπότης και οι υποτελείς του, οι πουλημένοι δικαστές κι ο εκπορνευμένος νομοθέτης κηρύσσουν ασταμάτητα το σεβασμό προς τους νόμους, που οι ίδιοι δεν φοβούνται να παραβιάσουν προκειμένου να μας υποδουλώσουν. Η φωνή της φύσης μέσα στις καρδιές μας μιλάει πιο δυνατά από αυτούς”.