Ο εγκλεισμός ως πολιτική πειθάρχησης - Σύλλογος Γιάνης Κορδάτος

του Βασίλη Λιόση

Από τη λήψη των πρώτων μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας δεν ήταν λίγοι αυτοί που προβληματίστηκαν για την αναγκαιότητά τους. Γιατροί δεν είμαστε. Ούτε επιδημιολόγοι. Ούτε κατασκευάζουμε μαθηματικά μοντέλα πρόβλεψης της εξέλιξης της νόσου. Αυτό σημαίνει πως ακούμε πολύ προσεκτικά τα επιστημονικά πορίσματα σχετικά με τη νόσο και βγάζουμε κάποια συμπεράσματα. Έχουμε δικαίωμα στη γνώμη με την προϋπόθεση ότι παρακολουθούμε επισταμένα την επιστημονική κοινότητα.

Έτσι, λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τη μελέτη του Imperial College με βάση την οποία αν δεν παίρνονταν μέτρα από καμία κυβέρνηση θα είχαμε 40 εκατομμύρια νεκρούς. Τώρα, με τη λήψη των όποιων μέτρων το βρετανικό πανεπιστήμιο εκτιμά ότι θα φτάσουμε στα 1,8 εκατομμύρια νεκρούς. Η επιστημονική ιατρική κοινότητα με ελάχιστες εξαιρέσεις, θεωρεί ότι τα μέτρα καραντίνας είναι αναγκαία και είναι αναγκαία για τους εξής λόγους: ο συγκεκριμένος ιός έχει μεγαλύτερη διασπορά από τους συνήθεις ιούς και έχει μεγαλύτερο δείκτη θνητότητας. Υπάρχει και κάτι ακόμη που δεν έχει άμεσα ιατρική, αλλά πολιτική διάσταση. Η Κούβα κατευθύνεται σε μέτρα απαγόρευσης που φτάνουν μέχρι και την ακύρωση των εορταστικών εκδηλώσεων για την εργατική πρωτομαγιά. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την Κούβα ότι επιβάλλει πολιτική εγκλεισμού για την εμπέδωση της υποταγής και της πειθάρχησης (άλλο πειθάρχηση, άλλο συνειδητή πειθαρχία). Το υψηλό επίπεδο της ιατρικής επιστήμης στο νησί της επανάστασης συνηγορεί προς την κατεύθυνση της αναγκαιότητας λήψης των σχετικών μέτρων.

Επομένως, η κυβέρνηση δικαιώνεται για τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι τώρα; Η απάντηση δεν δίνεται μονολεκτικά και θα εξηγήσουμε για ποιους λόγους.

Τα μέτρα προβάλλονται ως ο μοναδικός παράγοντας ανάσχεσης του κορονοϊού. Για τις ελλείψεις του δημόσιου τομέα υγείας και την ανάγκη ενίσχυσής του ούτε κουβέντα.
Τα μέτρα έχουν και μία ιδεολογική διάσταση, αφού εστιάζουν μανιωδώς στο ζήτημα της ατομικής ευθύνης ξεχνώντας την αξία του κεντρικού σχεδιασμού με ορθολογικό και επιστημονικό τρόπο. Ενός σχεδιασμού που θα έχει στο επίκεντρό του τον άνθρωπο.
Τα μέτρα είναι αντιφατικά. Δεν υπάρχει άραγε κίνδυνος στα λεωφορεία, το μετρό, τα εργοστάσια; Και τι πρόνοια υπάρχει για τους χώρους υποδοχής των προσφύγων, τα γηροκομεία, τις φυλακές κ.λπ.;
Κάποια από τα μέτρα έχουν στηριχθεί στο ψέμα και στην κατασκευασμένη είδηση. Ο υποτιθέμενος χαμός που έγινε με την έξοδο των Ελλήνων στην επαρχία διαψεύστηκε όταν αποδείχτηκε πως υπήρχε μείωση στη διέλευση των διοδίων καθώς και όταν αποδείχτηκε πως τα βίντεο από τη Θεσσαλονίκη αφορούσαν πλάνα από άλλες ημερομηνίες.
Ορισμένα μέτρα είναι και παράλογα. Για παράδειγμα τι νόημα έχει η απαγόρευση κυκλοφορίας στην παραλία της Θεσσαλονίκης στις 2 τα ξημερώματα;

Οφείλουμε σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε το εξής. Στην Ελλάδα είναι γεγονός ότι ελήφθησαν πολύ πιο έγκαιρα και αυστηρά μέτρα σε σχέση με άλλες κυβερνήσεις. Πώς εξηγείται αυτό, όταν όλοι γνωρίζουμε ότι παραδοσιακά το ελληνικό κράτος υπολείπεται σε οργάνωση και σχεδιασμό (σύμπτωμα του χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού) σε σχέση με τα περισσότερα κράτη της πιο ανεπτυγμένης καπιταλιστικά Ευρώπης; Όχι, η απάντηση δεν βρίσκεται στην επιτυχή εφαρμογή του επιτελικού κράτους όπως διατείνονται κυβερνητικά στελέχη. Η απάντηση βρίσκεται αλλού. Το ελληνικό σύστημα δημόσιας υγείας είναι από τα πιο διαλυμένα εντός της ΕΕ. Επομένως, η λήψη των αυστηρών και εκτεταμένων μέτρων αποτέλεσε μία ανάγκη του συστήματος για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι για το υποβαθμισμένο σύστημα δημόσιας υγείας ευθύνεται και η σημερινή κυβέρνηση (τι έχουν, άραγε, να μας πουν για τη λυσσώδη πολιτική του Γεωργιάδη ο οποίος απέλυσε ως υπουργός υγείας περίπου 2.500 ιατρούς της πρωτοβάθμιας υγείας δηλώνοντας ότι διεκδικεί τη δόξα των απολύσεων την οποία δεν θέλει να του την κλέβει η τρόικα;).

Η κυβέρνηση αντιλήφθηκε πως μία πολιτική ανοσίας αγέλης θα είχε συντριπτικά αποτελέσματα σε μία χώρα που υστερεί σε ΜΕΘ, σε ιατρικό προσωπικό (εννοούμε τον αριθμό των ιατρών κι όχι το επιστημονικό τους επίπεδο) και με στοιχειώδεις ελλείψεις (γάντια, μάσκες κ.ά.). Επομένως, η κυβέρνηση έκανε την ανάγκη φιλότιμο. Σε άλλη περίπτωση κινδύνευε άμεσα με κατάρρευση και θα επαπειλείτο μία κοινωνική έκρηξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Έτσι, εξηγείται και το αυστηρό ύφος Χαρδαλιά. Οι δασκαλίστικες επιπλήξεις του δεν εκφράζουν μόνο ένα ύφος από το οποίο εμφορούνται οι νεοφιλελεύθεροι και οι ακροδεξιοί, αλλά και την αγωνία του να αποφευχθεί η πορεία της Ιταλίας στα ελληνικά δεδομένα. Αγωνία που δεν έχει να κάνει με το νοιάξιμο της υγείας του λαού αλλά με την πολιτική επιβίωση της ΝΔ και του συστήματος.

Με άλλα λόγια ναι στα μέτρα, αν και όχι σε όλα (βλέπε παράδειγμα Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Βόλου με καθολική απαγόρευση της κυκλοφορίας στις παραλίες). Ναι, στα μέτρα αλλά λαμβάνοντας κάθε φορά την αναγκαιότητά τους με βάση τα επιστημονικά πορίσματα και την κοινή λογική. Ναι στα μέτρα, αλλά υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων του λαού. Ναι στα μέτρα, αλλά κάθετη αντίθεση στην περικοπή των εργασιακών δικαιωμάτων. Ναι στα μέτρα, αλλά με αποκάλυψη όλων των πλευρών του ζητήματος. Υπάρχει, όμως, άλλο ένα κρίσιμο ερώτημα: όσοι λαμβάνουν τα μέτρα έχουν στο νου τους τη μονιμοποίηση και νομιμοποίησή τους; Θα απαντήσουμε ευθέως: τα πιο σκληρά και επιθετικά τμήματα του κεφαλαίου καθώς και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι έχουν κατά νου κάτι τέτοιο. Με τον ένα ή άλλο τρόπο κάθε φορά που θα έχουμε μία «κατάσταση εξαίρεσης», τότε θα αναλαμβάνει το «επιτελικό κράτος». Και αν αυτό γίνει κατ’ επανάληψη προσδοκούνε στην εμπέδωση ενός πνεύματος υποταγής από την πλευρά του λαού. Η εκάστοτε απαγόρευση θα αφορά, εκτός των άλλων, μονίμως ή σχεδόν μονίμως τις συγκεντρώσεις, τις διαδηλώσεις, κάθε είδους κοινωνικής διαμαρτυρίας, τις συνελεύσεις εργατικών σωματείων, τις απεργίες, τις συλλογικές διαδικασίες εν γένει. Ο κορονοϊός είναι μία χρυσή ευκαιρία για περαιτέρω συμπίεση των υποτελών. Εφαρμόζεται, λοιπόν, η λογική που συμπυκνώνεται στη λαϊκή ρήση: «τώρα που βρήκαμε πιπέρι, ας βάλουμε και στα λάχανα».

Ας δούμε τώρα ένα σενάριο του άμεσου μέλλοντος που αφορά όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά οποιαδήποτε χώρα. Ας υποθέσουμε ότι πάμε σε μία νέα έξαρση των κρουσμάτων μετά το καλοκαίρι και τα νοσοκομεία ξαναγεμίζουν. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα αντέξουν τα νοσοκομεία και η οικονομία. Κατά πόσο το (καπιταλιστικό) κράτος θα είναι διατεθειμένο να δίνει επιδόματα σε εκατομμύρια εργαζομένους έστω και επιδόματα πείνας; Ή αν έχουμε ένα επόμενο κύμα του ιού που θα έχει μεταλλαχθεί ή έξαρση ενός νέου ιού πώς θα αντιδράσει το κάθε κράτος; Είναι σαφές πως η κοινωνική δυσαρέσκεια θα εκτοξευθεί στα ύψη και θα ζήσουμε ανάλογες καταστάσεις όπως αυτές τα πρώτα χρόνια εφαρμογής των μνημονίων. Τώρα, όμως, ο κόσμος θα έχει φτωχοποιηθεί ακόμα περισσότερο από όσο φτωχοποιήθηκε την περίοδο της κρίσης. Τώρα θα έχει σωρευτεί κι άλλος θυμός. Τώρα τα προβλήματα θα γίνουν πιεστικότερα. Οι λογαριασμοί θα τρέχουν, τα ενοίκια το ίδιο, τα δάνεια θα κρέμονται απειλητικά πάνω από τα κεφάλια του κόσμου, η ανεργία θα αυξηθεί, η κατανάλωση θα πέσει κατακόρυφα και οι πιθανότητες να προκύψει ένα νέο οικονομικό κραχ θα είναι εξαιρετικά υψηλές.

Οι πιο διορατικοί αστοί βλέπουν αυτό το ενδεχόμενο και ετοιμάζονται. Τώρα υπάρχει ο κορονοϊός. Αύριο θα είναι κάτι άλλο. Άλλωστε το θεωρητικό υπόβαθρο υπάρχει: το δημιούργησε ο ναζιστής Καρλ Σμιτ στη ναζιστική Γερμανία με το κράτος έκτακτης ανάγκης.

Σεμινάρια επιστημονικής φαντασίας; Υπερβολές; Κακόβουλη κριτική; Όσοι υποστηρίζουν πως ισχύει κάτι από τα προηγούμενα θα πρέπει να μας εξηγήσει γιατί στις Φιλιππίνες οι αστυνομικοί έχουν το δικαίωμα πλέον να πυροβολούν (!) όποιον παραβιάζει την απαγόρευση κυκλοφορίας και γιατί στην Ουγγαρία ο Όρμπαν έχει το δικαίωμα να παρατείνει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης δίχως τη γνώμη του κοινοβουλίου. Ήδη στην Ουγγαρία τον έλεγχο για την τήρηση των μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας τον έχει αναλάβει ο στρατός.

Τι μας μένει από όλο αυτό; Πρώτο, ακολουθούμε τις συμβουλές των γιατρών. Δεύτερο, πάντα φιλτράρουμε την αναγκαιότητα των μέτρων όταν αποφασίζονται από την κυβέρνηση. Τρίτο, βλέπουμε την πολιτική και ιδεολογική διάσταση που μπορεί να κρύβεται (και κρύβεται) πίσω από τα μέτρα απαγόρευσης. Τέταρτο, το λαϊκό κίνημα σε καταστάσεις όπως η σημερινή πρέπει να επινοεί νέες μορφές πάλης ή αν αναγκαίο να σπάει τις απαγορεύσεις. Σε κάθε περίπτωση αυτό που δεν πρέπει να μπει σε καραντίνα είναι η συνείδησή μας.