Οδηγός στα όπλα η Ευρώπη

Rüstungstreiber Europa | Unsere Zeit (unsere-zeit.de)

από το german-foreign-policy.com

μετ. Ιωάννης Παπαδάκης

Οι χώρες της Ευρώπης έχουν σχεδόν διπλασιάσει τις εισαγωγές όπλων τους τα τελευταία πέντε χρόνια και έτσι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της προώθησης της στρατιωτικοποίησης παγκοσμίως. Αυτό προκύπτει από τα τρέχοντα στατιστικά στοιχεία του ερευνητικού ινστιτούτου της Στοκχόλμης SIPRI. Αντίστοιχα, οι εισαγωγές όπλων έχουν πρόσφατα μειωθεί σημαντικά σε όλες τις μεγάλες περιοχές παγκοσμίως από την Αφρική στη Μέση Ανατολή έως τη Νοτιοανατολική Ασία – μόνο στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατά 94%. Το SIPRI μέτρα σε πενταετείς περιόδους προκειμένου να αντισταθμίσει τις διακυμάνσεις που εμφανίζονται τακτικά στην αμυντική βιομηχανία κατά την αγορά ιδιαίτερα ακριβών όπλων – μαχητικά αεροσκάφη, πολεμικά πλοία. Ο μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μπόρεσαν να επεκτείνουν το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά στο 42%. Η Γερμανία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην πέμπτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Ενώ οι ΗΠΑ καλύπτουν περισσότερες από τις μισές εισαγωγές όπλων της Ευρώπης και πλέον ενσωματώνουν ευρωπαϊκές εταιρείες – όπως η Rheinmetall – στις αλυσίδες παραγωγής τους, η Γαλλία έχει μερίδιο αγοράς μικρότερο από πέντε τοις εκατό στην Ευρώπη και εξαρτάται από τις εξαγωγές στη Μέση Ανατολή και την Ασία.

Παγκόσμια πτώση στο εμπόριο όπλων

Κατά την πενταετία από το 2019 έως το 2023, το παγκόσμιο εμπόριο όπλων ήταν ήδη σχεδόν το μισό της αξίας στο τέλος της χιλιετίας – είχε επιστρέψει σχεδόν στα τρία τέταρτα της αξίας του από τα τελευταία χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Ωστόσο, σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία (2014 έως 2018), μειώθηκε ελαφρά κατά περίπου 3,3% – αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι εισαγωγές όπλων συρρικνώθηκαν σε όλες τις μεγάλες περιοχές με εξαίρεση την Ευρώπη. Οι εισαγωγές όπλων μειώθηκαν κατά 7,2% στη Βόρεια και Νότια Αμερική, κατά 12% στην Ασία και την περιοχή του Ειρηνικού, κατά 12% στη Μέση Ανατολή και κατά 52% στην Αφρική. Αντίθετα, οι αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού αυξήθηκαν, ειδικά σε μεμονωμένες χώρες που προετοιμάζονται στενά μαζί με τις ΗΠΑ για έναν πιθανό πόλεμο κατά της Κίνας – στη Νότια Κορέα (συν 6,5%) και στην Ιαπωνία (συν 155%). Οι Φιλιππίνες, οι οποίες διατίθενται στις ΗΠΑ ως βάση για τη στρατιωτική ανάπτυξη κατά της Κίνας από τα μέσα του 2022, αύξησαν επίσης σημαντικά τις αγορές όπλων τους: κατά περίπου 105%. Στη Νοτιοανατολική Ασία στο σύνολό της, ωστόσο, οι εισαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού μειώθηκαν κατά 43% την ίδια περίοδο.

Η Δύση εξοπλίζεται

Το παγκόσμιο εμπόριο όπλων επί του παρόντος καθοδηγείται κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και, κυρίως, την Ευρώπη. Η Ευρώπη αύξησε τις εισαγωγές όπλων της κατά ένα εντυπωσιακό 94% την πενταετία από το 2019 έως το 2023 σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία. Από τις σχεδόν διπλασιασμένες εισαγωγές όπλων, το 23% πήγε στην Ουκρανία λόγω του πολέμου. Ωστόσο, οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν επίσης τις εισαγωγές όπλων τους κατά περίπου ένα τέταρτο. Επιπλέον, πέντε από τους οκτώ μεγαλύτερους εξαγωγείς όπλων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Η Γαλλία έχει γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος πωλητής όπλων στον κόσμο, η Γερμανία βρίσκεται στην πέμπτη θέση – μπροστά από την Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ισπανία. Ενώ η Ρωσία έμεινε πίσω και έπρεπε να κατακτήσει την τρίτη θέση με 11% του συνόλου των εξαγωγών όπλων παγκοσμίως – μπροστά από την Κίνα, της οποίας το μερίδιο έπεσε στο 5,8% – η Γαλλία μπόρεσε να αυξήσει το μερίδιό της κατά 47% στο 11%. Ωστόσο, το αδιαμφισβήτητο νούμερο ένα παραμένουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ αντιπροσώπευαν το 34% όλων των εξαγωγών όπλων παγκοσμίως την πενταετία από το 2014 έως το 2018, κατάφεραν να επεκτείνουν την ηγετική τους θέση την πιο πρόσφατη πενταετία και τώρα ήταν στο 42%.

Προβλέψεις για τις εξαγωγές όπλων

Σύμφωνα με την αξιολόγηση του SIPRI, η προφανής υπόθεση ότι οι δυτικές χώρες θα συνεχίσουν να κυριαρχούν στις πρώτες θέσεις στην κατάταξη των μεγαλύτερων εξαγωγέων όπλων στον κόσμο μπορεί να επιβεβαιωθεί εξετάζοντας τις τρέχουσες καθυστερήσεις παραγγελιών των αντίστοιχων αμυντικών εταιρειών. Τα στρατιωτικά αεροσκάφη και τα πολεμικά πλοία είναι ιδιαίτερα σημαντικά λόγω των υψηλών τιμών αγοράς τους. Σύμφωνα με το SIPRI, οι αμερικανικές εταιρείες έχουν επί του παρόντος παραγγελίες για την παράδοση 1.071 πολεμικών αεροσκαφών και 390 επιθετικών ελικοπτέρων στα βιβλία τους – πολύ περισσότερες από όλες τις άλλες χώρες μαζί. Υπάρχουν επίσης παραγγελίες για την παράδοση 561 αρμάτων μάχης. Οι γαλλικές εταιρείες συμφώνησαν να εξάγουν περίπου 223 μαχητικά αεροσκάφη και 20 μεγάλα πολεμικά πλοία, ενώ οι γερμανικές εταιρείες συμφώνησαν να εξάγουν 25 μεγάλα πολεμικά πλοία και 241 άρματα μάχης. Η Κίνα και η Ρωσία είναι σαφώς πίσω με 94 και 78 μαχητικά αεροσκάφη και λίγα πολεμικά πλοία, αντίστοιχα. Ωστόσο, τα στατιστικά του SIPRI δεν λαμβάνουν ακόμη υπόψη μια τάση που αναδύεται επί του παρόντος, αλλά η έκταση της οποίας είναι ασαφής και μπορεί επίσης να είναι αναστρέψιμη: αρκετά πλούσια κράτη στην Αραβική Χερσόνησο αρχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον για τον κινεζικό στρατιωτικό εξοπλισμό. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει την ισορροπία μακροπρόθεσμα.

Η αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ κυριαρχεί

Η δραματική αύξηση των εισαγωγών όπλων στην Ευρώπη πέρα από την Ουκρανία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των εθνικών αμυντικών προϋπολογισμών στις χώρες του ΝΑΤΟ στο 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, η οποία αποφασίστηκε το 2014. Αρκετά κράτη ξοδεύουν πράγματι πολύ περισσότερα. Η Πολωνία, για παράδειγμα, επενδύει επί του παρόντος το 3,9% της οικονομικής παραγωγής της στις ένοπλες δυνάμεις της. Οι αυξημένες αγορές όπλων καλύπτονται μόνο εν μέρει από την εθνική βιομηχανία όπλων. Σύμφωνα με το SIPRI, το μερίδιο των εισαγωγών όπλων από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη αυξήθηκε από 35% (2014 έως 2018) σε 55% (2019 έως 2023). Στην ΕΕ, σύμφωνα με την Επιτροπή της ΕΕ, έφτασε ακόμη και το 63% μεταξύ 24 Φεβρουαρίου 2022 και Ιουνίου 2023. Η επιρροή και οι πωλήσεις της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ ενισχύονται περαιτέρω από την Ουάσιγκτον που προωθεί τη μερική μετεγκατάσταση της αμυντικής παραγωγής των ΗΠΑ στο εξωτερικό προκειμένου να αποκτήσει πρόσθετες ικανότητες. Εργοστάσια στην Αυστραλία και την Ιαπωνία παράγουν αμερικανικά πυρομαχικά και αντιαεροπορικά συστήματα Patriot των ΗΠΑ κατόπιν άδειας. Η πολωνική εταιρεία όπλων PGZ παράγει αμερικανικά πυρομαχικά αρμάτων μάχης με άδεια της Northrop Grumman. Η συνεργασία επιτρέπει στην αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ να επεκτείνει ακόμη περισσότερο το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά.

Μέρος της αλυσίδας παραγωγής

Εμπλέκεται επίσης ο κατασκευαστής όπλων του Ντίσελντορφ Rheinmetall. Το καλοκαίρι του 2023, η εταιρεία άρχισε να κατασκευάζει ένα εργοστάσιο στο Weeze του Κάτω Ρήνου, στο οποίο θα παράγονται κεντρικά εξαρτήματα ατράκτου για εκείνα τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35 που προορίζονται για εξαγωγή. Αυτό περιλαμβάνει επίσης τα 35 αεροσκάφη F-35 που θα αγοράσει η Γερμανία για τη λεγόμενη ανταλλαγή πυρηνικών. Η παραγωγή των τμημάτων του κέντρου της ατράκτου στο Weeze απελευθερώνει την ικανότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες για την παραγωγή άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού. Για τη Rheinmetall, με τη σειρά της, εξασφαλίζει επιπλέον κέρδη και την επέκταση των εταιρικών σχέσεων στις ΗΠΑ. Συνολικά, φυσικά, ενισχύει την κυριαρχία στην αγορά της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ – και όχι μόνο στην Ευρώπη.

Η ευρωπαϊκή αδυναμία της Γαλλίας

Αυτό προκαλεί δυσαρέσκεια στο Παρίσι. Ενώ οι γερμανικές εταιρείες αντιπροσώπευαν περίπου το 6,4% των εισαγωγών όπλων των ευρωπαϊκών χωρών την πενταετία από το 2019 έως το 2023, το μερίδιο της Γαλλίας ήταν μόνο 4,6%, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του SIPRI. Το γεγονός ότι η αμερικανική βιομηχανία ενσωματώνει τώρα σταθερά εταιρείες από κράτη μέλη της ΕΕ στις αλυσίδες παραγωγής της – συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών – μειώνει περαιτέρω τις πιθανότητες των γαλλικών εταιρειών. Σύμφωνα με το SIPRI, τα τελευταία πέντε χρόνια, το 42% όλων των γαλλικών εξαγωγών όπλων κατευθύνθηκε στην Ασία ή την περιοχή του Ειρηνικού, το 34% στην Εγγύς και Μέση Ανατολή. μόνο το 9,1% θα μπορούσε να πωληθεί στην Ευρώπη. Περίπου το ήμισυ των γαλλικών εξαγωγών όπλων στην Ευρώπη συνίστατο στην πώληση 17 μαχητικών αεροσκαφών Rafale μόνο στην Ελλάδα. Η κατάφωρη αδυναμία της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας στην ευρωπαϊκή αγορά φωτίζει τη μεγάλη σημασία που αποδίδει η Γαλλία στη νέα στρατηγική της ΕΕ για την προώθηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.