Πανδημοκρατικό προσκλητήριο “σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει”

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. Documento, 22/11/2020

Α. Τα πλήγματα στα δημοκρατικά δικαιώματα, στις ελευθερίες, στην ίδια τη δημοκρατία συσσωρεύονται με ρυθμό ραγδαίο. Τόσο ραγδαίο που προκαλεί παραζάλη. Χρειάζεται ίσως να σταθεί κανείς μια στιγμή σχετικά αποστασιοποιημένος για να συνειδητοποιήσει αυτό που συμβαίνει: μια ποιοτική διαφοροποίηση, μια ποιοτική μετάλλαξη – οπισθοδρόμηση.

Φυσικά αυτή δεν είναι προϊόν αποκλειστικά του τελευταίου έτους, ούτε χαρακτηρίζει μόνο τη χώρα μας. Αλλά η αλήθεια είναι ότι το τελευταίο διάστημα οι σχετικές αρνητικές εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Πέρα από το όργιο καταστολής των προηγούμενων ημερών και την αντισυνταγματική απαγόρευση της πορείας του Πολυτεχνείου, ενδεικτικά μόνο αναφέρω τον πρόσφατο νόμο που περιορίζει ασφυκτικά και αντισυνταγματικά τις συναθροίσεις αλλά και το υπό ψήφιση εν μέσω πανδημίας αντεργατικό νομοσχέδιο.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην μόνιμη πλέον αστυνομική βία και αυθαιρεσία. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Ωστόσο, οι αυθαίρετες και παράνομες πρακτικές των αστυνομικών οργάνων, η επιδεικτική ατιμωρησία τους, οι συμπεριφορές που θυμίζουν παρακρατικές οργανώσεις ή περιθωριακές ομάδες γνωρίζουν μια μεγάλη έξαρση, με ευθύνη βέβαια του αρμόδιου υπουργού και της κυβέρνησης.

Στο στόχαστρο ειδικά έχουν τεθεί οι νέοι: οι μαθητές, οι φοιτητές, οι νέοι που απλώς περπατούν στο δρόμο ή που κάθονται στο παγκάκι. Πρόκειται για εφαρμογή μιας πολιτικής “μηδενικής ανοχής” έναντι του πολίτη, του αδύναμου, του διαμαρτυρόμενου, του αγωνιζόμενου. Την ίδια στιγμή, όπως δείχνουν και οι επιστημονικές έρευνες, η ανοχή στα οικονομικά εγκλήματα των “λευκών κολάρων” (της οικονομικής ολιγαρχίας δηλαδή) διευρύνεται, γίνεται ολοένα και πιο προκλητική.

Β. Αν μελετήσουμε την ιστορική εμπειρία, θα διαπιστώσουμε ότι τα παραπάνω συμπτώματα χαρακτηρίζουν κάθε εποχή κρίσης. Η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια μας σε παγκόσμιο επίπεδο, συνοδεύεται πάντοτε από τη συρρίκνωση (και ενίοτε την κατάργηση) των δημοκρατικών ελευθεριών και της δημοκρατίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν, και μάλιστα προληπτικά, οι αντιδράσεις των κατώτερων και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων που πλήττονται σφοδρά. Στόχος των κρατούντων είναι ένας φοβισμένος και αλυσοδεμένος λαός που δεν θα τολμά να αντιδράσει, ίσως ούτε καν να σκεφτεί. Ωστόσο, η ιστορική εμπειρία επίσης διδάσκει ότι το “κράτος του χωροφύλακα” γεννά εκείνη την ασφυξία η οποία με τη σειρά της φέρνει την έγερση, κάποιες φορές και την εξέγερση.

Γ. Είναι ίσως η ώρα για ένα πανδημοκρατικό προσκλητήριο ώστε να τεθεί φραγμός στον επικίνδυνο αντιδημοκρατικό κατήφορο. Εν προκειμένω χρήσιμη θα ήταν η συγκρότηση μιας πλατιάς επιτροπής επιστημόνων, καλλιτεχνών, συνδικαλιστών και άλλων προσώπων, ανεξάρτητα από πολιτικές αντιλήψεις, με σκοπό την υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών. Μια τέτοια επιτροπή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης και προπομπός ενός ισχυρού δημοκρατικού κινήματος που θα σαρώσει (πρώτα ηθικά) την αστυνομοκρατία και τον αυταρχισμό. Ας μην λησμονάμε ότι τούτος εδώ ο τόπος έχει μεγάλη ιστορία. “Σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει”.