Το παράδειγμα της Τουρκίας και της Σερβίας
του Δημήτρη Καλτσώνη
καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο
εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 18/2/2021
Είναι χρήσιμο και δημιουργικό να παραδειγματίζεσαι από τους άλλους. Ας δούμε τη μεταστροφή της Τουρκίας στη σχέση της με την Κίνα. Μέχρι πρόσφατα ακολουθούσε μια πολιτική που ενοχλούσε την κινεζική ηγεσία. Έθετε με διάφορους τρόπους το ζήτημα της μειονότητας των Ουιγούρων, στήριζε τις προσπάθειες των εξορίστων για οργάνωση ένοπλου αγώνα. Υποδαύλιζε εν γένει τις εθνικιστικές εντάσεις στην περιοχή αυτή της Κίνας αναπαράγοντας τη ρητορεία των δυτικών κυβερνήσεων περί καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τελευταία η κυβέρνηση Ερντογάν χαμήλωσε τους τόνους στο ζήτημα των Ουιγούρων και προσανατολίζεται προς μια σύσφιξη των οικονομικών, διπλωματικών και άλλων σχέσεων με την Κίνα. Προφανώς η στροφή είναι συγκυριακή. Αποτελεί ένα μέσο για να αποκομίσει οφέλη η Τουρκία και να πιέσει με αυτό τον τρόπο στις διαπραγματεύσεις της με τις ΗΠΑ.
Το βέβαιο είναι ότι θα κερδίσει από την τακτική της αυτή. Πρώτο, γιατί συνηθίζει στην οικονομικές της συνεργασίες να μην δέχεται αποικιοκρατικούς όρους αλλά να θέτει προϋποθέσεις που τις καθιστούν αμοιβαία επωφελείς. Δεύτερο, γιατί ασκεί πίεση στις ΗΠΑ θυμίζοντάς τους ότι η Τουρκία είναι στρατηγικός τους εταίρος.
Το άλλο παράδειγμα των ημερών είναι η Σερβία. Ακολουθώντας μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική αγόρασε εμβόλια όχι μόνο από τη Δύση αλλά και από Ρωσία και Κίνα. Έσπευσε μάλιστα να υπογράψει συμφωνία με τη Ρωσία για την παραγωγή του Sputnik V στη Σερβία. Το αποτέλεσμα είναι ότι βρίσκεται δεύτερη στον εμβολιασμό στην Ευρώπη με πολύ θετικά αποτελέσματα.
Τι θα έπρεπε να κάνει η χώρα μας ενόψει και των διερευνητικών; Να αξιοποιήσει το γεγονός ότι η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία δοκιμάζεται, όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο. Να αξιοποιήσει τη δημόσια διατυπωμένη θέση της Ρωσίας ότι στηρίζει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και το δικαίωμα κάθε χώρας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ., και στο Αιγαίο. Να αξιοποιήσει επίσης το γεγονός ότι η Κίνα ενδιαφέρεται για την τήρηση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας αφού έτσι θέτει εμπόδια στην ενοχλητική παρουσία αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων στα παράλιά της.
Να αξιοποιήσει το γεγονός ότι τόσο η ρωσική όσο και η κινεζική κυβέρνηση είναι πρόθυμες για συνεργασία στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Η Ελλάδα έχει ανάγκη την ανάπτυξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, ξεκινώντας με συμπαραγωγές, στη βάση του αμοιβαίου οφέλους, για την παραγωγή φθηνότερων, “έξυπνων”, ιδίως πυραυλικών, οπλικών συστημάτων. Δεν πρέπει να παραμένει καταναλωτής όπλων συγκεκριμένων χωρών, που είναι πανάκριβα, συχνά όχι και τόσο κατάλληλα για τις ιδιομορφίες της περιοχής ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να τεθεί εκβιαστικά (όπως συνέβη στο παρελθόν) θέμα έλλειψης ανταλλακτικών ή τεχνικής υποστήριξης.
Με λίγα λόγια χρειάζεται μια πολυδιάσταστη εξωτερική πολιτική χωρίς φυσικά να υποκατασταθεί η επικυριαρχία του ΝΑΤΟ και της ΕΕ από κάποια άλλη.