“Πέρσες” του Αισχύλου

της Μαρίας Καϋμενάκη – Θαλασσινού

Το 1950 το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών κρατουμένων που βασανίστηκαν στο “Νέο Παρθενώνα” της Μακρονήσου, μεταφέρθηκε σε ένα μικρό νησάκι, στον Άι Στράτη.

Γράφει ο Γ. Φαρσακίδης στο βιβλίο του “ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΥΤΡΑΠΕΛΑ, από τα στρατόπεδα των εξορίστων”:

“Το χειμώνα το νησί μεσοπέλαγα, βρίσκεται στο έλεος των ανέμων. Κι όταν το μπουγάζι της Μαύρης Θάλασσας φέρνει χιονιά, όσα μέτρα κι αν πάρεις, το πανί, το περιτοίχισμα, το μαγκάλι, ελάχιστα προστατεύουν από το κρύο. Τον χειμώνα, τις νύχτες με παγωνιά στριφογυρνάς να βολευτείς, να μη σε βρίσκουν οι σταλαγματιές του χιονόνερου, οι παγωμένες ριπές του αέρα. Κι αλίμονο σ’ όποιους άγρια μεσάνυχτα, βρεθούν με γκρεμισμένη σκηνή κάτω από το χειμωνιάτικο ουρανό. Αληθινή συμφορά για το στρατόπεδο στάθηκαν οι πλημμύρες. Με τις δυνατές βροχές, οι άδεντρες πλαγιές σε λίγα λεπτά κατεβάζουν τόνους νερό. Οι ρεματιές που χωρίζουν σε τρεις “τομείς” το στρατόπεδο γίνονται ξαφνικά ένα ορμητικό αφρισμένο ποτάμι που ξεχειλίζει και παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμά του. Δεκάδες αντίσκηνα με όλο το βίος τους, σαρώνονται στο διάβα του χειμάρρου.”

Εκεί, στο νησάκι του Άι Στράτη, παρά τις άθλιες συνθήκες και τις τεράστιες δυσκολίες οι εξόριστοι οργάνωσαν τη ζωή τους και κατάφεραν όχι απλά να επιβιώσουν αλλά και να δημιουργήσουν ένα μοναδικό πολιτιστικό έργο στο τομέα του θεάτρου, της μουσικής, των εικαστικών και της εκπαίδευσης (μια επίσκεψη στο Μουσείο πολίτικων εξόριστων του Άι Στράτη στο Θησείο, στην οδό Αγίων Ασωμάτων θα σας καταπλήξει).

Σπουδαίοι καλλιτέχνες, ηθοποιοί, μουσικοί, εικαστικοί, ποιητές, συγγραφείς, δούλευαν ακατάπαυστα για να πραγματοποιήσουν το απραγματοποίητο. Κάποιοι από αυτούς ήταν μεγάλα ονόματα εκείνη την εποχή, άλλοι θα γίνουν σπουδαίοι αργότερα.

Το Σεπτέμβριο του 1951 ο μεγάλος ηθοποιός Τζαβαλλάς Καρούσος ανεβάζει τους “Πέρσες” του Αισχύλου. Παίζουν Γιολάσης, Καρούσος, Μπαλαδήμας, Καμπάνης, Κατράκης και άλλοι. Ο Ρίτσος διδάσκει κίνηση, ο Δαγκλής φτιάχνει τα σκηνικά και τα κοστούμια, τη μουσική επιμέλεια αναλαμβάνουν οι Αλημίσης και Ανωγιαννάκης. Το κοινό που παρακολούθησε την παράσταση ήταν η γενιά του αλβανικού μετώπου και της εθνικής Αντίστασης. Ήταν αυτοί που θυσίασαν αδέρφια, παιδιά, νιάτα για τη λευτεριά και τη προκοπή της πατρίδας. Ήταν επίσης κάτοικοι του νησιού που έβλεπαν θέατρο πρώτη φορά και ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Κολαντόν και οι 3 συνοδοί του.

Σε αυτούς υποκλίθηκαν στο τέλος της παράστασης οι καλλιτέχνες. Εξ άλλου κομμάτι αυτής της γενιάς ήταν και οι ίδιοι. Δεν υποκλίθηκαν σε αστραφτερές σελέμπριτι ούτε σε ομοιώματα του Παρθενώνα. Από τέτοιους Παρθενώνες, Αγιά-Σοφιές και Λεωνίδες είχαν μπουχτίσει στο κολαστήρι της Μακρονήσου. Δεν έκρυψαν πίσω από αρχαιολατρίες τα βίτσια, τα σκοτάδια της ψυχής τους, τις εξουσιομανίες και τα αλισβερίσια τους. Γιατί γι’ αυτούς τους καλλιτέχνες του λαού η τέχνη του θεάτρου ήταν το όπλο τους με το οποίο πολεμούσαν το άδικο, την καταπίεση, την αλαζονεία και το μίσος. Ήταν το όπλο για να προστατέψουν την ομορφιά, την αγάπη και την τρυφερότητα.

Και στο χειροκρότημα του κοινού δεν κρυβόταν μόνο ο θαυμασμός για την τέχνη αλλά και η βαθιά εκτίμηση για το ήθος τους. Γιατί ηθοποιός σημαίνει αυτός που δημιουργεί ήθος. Γιατί ηθοποιός σημαίνει φως όπως τραγουδούσε ο Δ. Χορν.

Και το σκοτάδι ας καταπιεί αυτούς τους δήθεν καλλιτέχνες που τόλμησαν να απλώσουν χέρι, να προσβάλουν και να καταστρέψουν νεανικά σώματα και ψυχές.

ΥΓ. Μπράβο στους νέους ανθρώπους, κορίτσια και αγόρια, που τόλμησαν και ξεκίνησαν αυτό τον αγώνα για κάθαρση και δικαιοσύνη στο χώρο της τέχνης. Όσο γι’ αυτές τις γελοίες ερωτήσεις “γιατί τώρα” κλπ. η απάντηση είναι τόσο απλή. Γιατί τώρα μπόρεσαν και ίσως γιατί τώρα ήρθε η στιγμή να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση.

Πήραμε τη φωτογραφία από το άρθρο της Πηνελόπης Κοψιδά στο aromalefkadas.gr