Μια ποδοσφαιρική ανοιξιάτικη ιστορία

 

του Θανάση Κανιάρη

 

Ενεός έμεινε ο ποδοσφαιρικός κόσμος του πλανήτη από τις αιφνιδιαστική απόφαση των 12 ευρωπαϊκών μεγάλων ομάδων να ανακοινώσουν τη συγκρότηση κλειστής λίγκας, όπου θα παίζουν μεταξύ τους, έξω από τα πλαίσια της ΟΥΕΦΑ και της ΦΙΦΑ. Στο σχεδιασμό του νέου εγχειρήματος, προβλέπονταν και η γενναία χρηματοδότηση τους από την γνωστή “επενδυτική’ τράπεζα J.P Morgan, η οποία, αφού χρεοκόπησε  – όπως και ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα του δυτικού κόσμου στη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2007/8 – διασώθηκε στη συνέχεια με χρήματα του αμερικανικού λαού. Μόλις πέρασε η μπόρα, άρχισε να κάνει πάλι αυτό που γνώριζε καλά. Την, χωρίς όρια και αρχές αχαλίνωτη κερδοσκοπία σε ότι κινείται και σε ότι αναπνέει. Η δε συμφωνία της τράπεζας με τους “12” προέβλεπε τη χρηματοδότησή τους με το ιλιγγιώδες ποσό των 4,5 δισ. Δολαρίων.

Η αντίδραση των φιλάθλων, του Τύπου, των παραγόντων του ποδοσφαίρου, αλλά και των ΟΥΕΦΑ – ΦΙΦΑ, ήταν άμεση και καθολική. Κατηγόρησαν τη λίγκα, ότι δεν ενδιαφέρεται για το ποδόσφαιρο, αλλά μόνο για τα χρήματα, ότι, αν λειτουργήσει το νέο αυτό σχήμα, θα χαθεί η μαγεία του ποδοσφαίρου, το στοιχείο της έκπληξης που προκαλεί η ανατροπή μιας ποδοσφαιρικής αναμέτρησης, όταν ο Γολιάθ, ηττάται από το Δαβίδ.

Αλλά τι σχέση έχει η μαγεία, η συγκίνηση, η έκπληξη με το σημερινό ποδόσφαιρο;

Με τούτα και με τ’ άλλα, μπροστά στο διογκούμενο κύμα των αντιδράσεων, το ένα μετά το άλλο, τα απολωλότα πρόβατα, άρχισαν να αποσκιρτούν και να επιστρέφουν στο μαντρί. Όλα πλην δύο. Της Ρεάλ – αναμενόμενο – και της Μπαρτσελόνα – μη αναμενόμενο εις διπλούν.

Αν νομίζουν όμως οι άμεσα και έμμεσα ενδιαφερόμενοι, ότι τελείωσε εδώ η ανταρσία των πλουσίων, αργά ή γρήγορα θα διαψευτούν. Η φύση του κεφαλαίου βλέπετε…Γιατί το κεφάλαιο, όπως λέει και ο Κάρολος στο εμβληματικό του έργο, είναι γεννημένος ισοπεδωτής!

 

 

Μια μικρή ανοιξιάτικη ιστορία.

 

Μια και βρισκόμαστε στην Άνοιξη και τα λουλούδια ανθίζουν, ας πούμε μια μικρή ιστορία για το θεσμό του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, πως ξεκίνησε και που κατέληξε.

Η διεξαγωγή του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου με την ονομασία “Κύπελο των Εθνών” αποφασίστηκε, με μεγάλες αντιδράσεις, μόλις το 1957 και ο πρώτος τελικός πραγματοποιήθηκε το 1960 με νικήτρια τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν η εποχή της ποδοσφαιρικής αθωότητας, όπου το άθλημα είχε ερασιτεχνικό ή ημιερασιτεχνικό χαρακτήρα, ο ποδοσφαιριστής “μάτωνε για τη φανέλα” , τα εθνικά πρωταθλήματα στηρίζονταν σε γηγενείς παίκτες και οι αμοιβές τους ήταν συμβολικές. Όπως πολλοί επαΐοντες έχουν πει, το ποδόσφαιρο είναι το πιο λαϊκό και πιο δημοκρατικό άθλημα, απ’ όλα τα υπόλοιπα γνωστά αθλήματα, και η συγκίνηση που προσφέρει στους φιλάθλους είναι απερίγραπτη. Τα τρία αυτά στοιχεία, είναι που το κάνουν ανεπανάληπτο και ασυναγώνιστο.

Η βάση διεξαγωγής των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων, ήταν αρχικά δημοκρατική. Η πρωταθλήτρια ομάδα κάθε χώρας, συμμετείχε στο κύπελλο πρωταθλητριών, η κυπελλούχος στο κύπελλο κυπελλούχων και τέλος, η δεύτερη και η τρίτη κάθε εθνικού πρωταθλήματος στο κύπελλο ΟΥΕΦΑ.

Αλλά σε κοινωνίες εμπορευματοπαραγωγών, σε κοινωνίες όπου επικρατούν οι αναπτυγμένες εμπορευματοχρηματικές σχέσεις, το ποδόσφαιρο με τα εκατοντάδες εκατομμύρια φανατικών φιλάθλων που το ακολουθούν,  δεν θα μπορούσε να μείνει επί μακρόν έξω από τη σφαίρα δράσης τους κεφαλαίου. Είχαν καταλάβει ότι ο έλεγχος του ποδοσφαίρου θα τους αποφέρει σημαντικά κέρδη, ενώ θα ήταν σε θέση να ελέγξουν τη συμπεριφορά εκατοντάδων εκατομμυρίων φίλων του αθλήματος.

Έτσι μπήκαμε στη νέα περίοδο, την περίοδο της εμπορευματοποίησης του λαϊκότερου και δημοκρατικότερου αθλήματος, η οποία πέρασε από διάφορες φάσεις, πριν πάρει τη σημερινή της μορφή.Η ποδοσφαιρική εμπορευματοποίηση συνοδεύεται από θεσμικές αλλαγές, οι οποίες ενισχύουν τη θέση μίας μικρής ομάδας μεγάλων ευρωπαϊκών ομάδων σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των υπολοίπων.

Αλλάζει ο τρόπος συμμετοχής των ομάδων στα ευρωπαϊκά κύπελλα. Φεύγουμε από τη δημοκρατική αρχή, κάθε χώρα και μία συμμετοχή στο κύπελλο πρωταθλητριών, και περνάμε στο σύστημα της βαθμολόγησης των ομάδων, κάτι που δίνει τη δυνατότητα στην Αγγλία και την Ισπανία να συμμετέχουν με τέσσερις ομάδες, τη Γερμανία με τρεις, τη Γαλλία με δύο, ενώ όσες ομάδες βρίσκονται στον ουρά της βαθμολογίας, δίνουν αγώνες μπαράζ για να κερδίσουν τη συμμετοχή τους. Η ΟΥΕΦΑ θεσπίζει οικονομικά κίνητρα για τις ομάδες που συμμετέχουν στην τελική φάση του κυπέλλου πρωταθλητριών, με τις πιο αδύνατες να λαμβάνουν το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 20 – 25 εκατ. Ευρώ, ενώ η μερίδα του λέοντος καταλήγει συνήθως στις αποκαλούμενες “μεγάλες ομάδες” των ευρωπαϊκών κυπέλλων. Μια τέτοια ομάδα, από κάθε συμμετοχή της σε κύπελλο πρωταθλητριών, μπορεί να βάλλει στα ταμεία της έως και 200 εκατ. Ευρώ. Για να μειώσουν τις πιθανότητες των εκπλήξεων, του αποκλεισμού δηλαδή μιας ισχυρής ομάδας από μια αδύνατη, έκαναν δύο πράγματα: α) κατέταξαν τις συμμετέχουσες ομάδες, ανάλογα με τη βαθμολογική τους θέση σε τέσσερις  υποομάδες. β) στην πρώτη φάση των αναμετρήσεων οι ομάδες ανά τέσσερις μπαίνουν σε όμιλο. Κάθε όμιλος απαρτίζεται από έναν εκπρόσωπο των τεσσάρων υποομάδων, έτσι ώστε, στην πρώτη τουλάχιστον φάση οι μεγάλες ομάδες να αποφύγουν την μεταξύ τους αναμέτρηση. Συνήθως το ξεκαθάρισμα των ισχυρών και των αδυνάτων γίνεται στη φάση των ομίλων, καθώς με τον τρόπο αυτό, μειώνονται αισθητά οι πιθανότητες των μικρότερων ομάδων να περάσουν στη δεύτερη φάση.

Άλλαξε η νομική μορφή των ομάδων. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες της πρώτης, αλλά και της δεύτερης κατηγορίας των εθνικών πρωταθλημάτων, γίνονται πλέον Ανώνυμες Εταιρίες.

Με τον κανονισμό Μποσμάν, σπάει και ο τελευταίος φραγμός στην εξάπλωση της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου, καθώς καταργείται ο αριθμητικός περιορισμός στην χρησιμοποίηση ξένων παικτών στα εθνικά πρωταθλήματα. Ήταν η στιγμή της κυριαρχίας των μάνατζερς, των ανθρώπων που μεσολαβούν ανάμεσα στην ομάδα και τον παίκτη για την πραγματοποίηση της μεταγραφής. Τι θέλετε, “εμπορεύματα” έως ένα εκατομμύριο; έχουμε αυτό το δείγμα, παρακαλώ ρίξτε μια ματιά, ως πέντε εκατομμύρια; από εδώ, δέκα εκατομμύρια και άνω, στη “βιτρίνα” αυτή “ψωνίζουν” οι μεγάλοι. Η μεγαλύτερη μεταγραφή που έχει γίνει, είναι αυτή του Νεϊμάρ, από την Μπαρτσελόνα στην Παρί Σεν Ζερμέν έναντι 222 εκατ. Ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε μέγεθος προϋπολογισμού κράτους.

Το αποτέλεσμα ήταν, να πλημμυρίσουν τα εθνικά πρωταθλήματα με ξένους παίκτες. Πάει ο καιρός που οι “γαύροι” πανηγύριζαν και ζητωκραύγαζαν για τον Σιδέρη, τον Μποτίνο, τον Γιούτσο, τον Δεληκάρη. Η σημερινή ομάδα αποτελείται από λεγεωνάριους με τιμή…Την χρηματική τιμή που αναγράφεται στο συμβόλαιό τους.

Έτσι δημιουργήθηκαν τα ποδοσφαιρικά μονοπώλια. Η Ρεάλ, η Μπαρτσελόνα, η Λίβερπουλ, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η Μάντσεστερ Σίτι, η Παρί Σεν Ζερμέν, η Μπάγιερν, η Γιουβέντους, είναι ποδοσφαιρικά μονοπώλια. Στα μονοπώλια γενικώς, δεν αρέσει η δημοκρατία. Γι’ αυτό και σε συνεργασία με τις ΟΥΕΦΑ –  ΦΙΦΑ την ανέτρεψαν και επέβαλαν την κυριαρχία τους. Τροφοδοτούν το δυναμικό τους με τους καλύτερους ποδοσφαιριστές του κόσμου, γιατί μπορούν να τους αγοράσουν σε τιμές του κυριολεκτικά ζαλίζουν. Σε περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, τα ποδοσφαιρικά μονοπώλια αγοράζουν παίκτες έναντι των 50, των 80 και των 100 εκατ. Ευρώ, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την κυριαρχία τους, ενώ παράλληλα διευρύνουν το χάσμα με τις υπόλοιπες ομάδες. Όπως και όλα τα μονοπώλια, διακατέχονται από τη βουλιμία του κέρδους, από την ακόρεστη δίψα για κέρδη, όσο το δυνατό μεγαλύτερα κέρδη.

Τον δρόμο της ποδοσφαιρικής κόλασης τον ακολούθησαν οι ομάδες αυτές από κοινού με τις ΟΥΕΦΑ – ΦΙΦΑ. Οι τελευταίες, ως θεσμικά όργανα του ποδοσφαίρου, είναι συνυπεύθυνες και συνένοχες για την άθλια αυτή εξέλιξη του λαϊκότερου αθλήματος. Στην πορεία των πραγμάτων οι ομάδες αυτές αισθάνθηκαν να γίνονται τόσο ισχυρές, ώστε αποφάσισαν να αμφισβητήσουν κάθε θεσμό και κάθε θεσμική παρέμβαση που τις εμπόδιζε να γίνουν ακόμα πιο ισχυρές και πιο κερδοφόρες. Εξ’ ου και η πρώτη ρήξη με τα θεσμικά όργανα του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Ήταν μια πρώτη σύγκρουση που έληξε με νικητή τους θεσμούς… Αλλά τίποτα δεν έχει τελειώσει. Στο μέλλον θα δούμε πολλές τέτοιες συγκρούσεις και κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το αποτέλεσμα.

Η μόνη λύση μπροστά στην τρομακτική αυτή κατάπτωση των αθλητικών αξιών είναι η επιστροφή στο ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο, γενικά στον ερασιτεχνισμό. Εκεί όπου ο αθλητής αγωνίζεται για την φανέλα και τους φιλάθλους με αγνά και ευγενικά κίνητρα που δεν έχουν αλλοιωθεί  από την φθοροποιό λάμψη του χρήματος.

 

 

Υστερόγραφο: αυτό που πραγματικά μας λυπεί, είναι, ότι σύλλογοι όπως η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η Λίβερπουλ, αλλά και η Γουέστ Χαμ ξεκίνησαν σαν ομάδες των αγγλικών εργατικών συνδικάτων εξ’ ου και το κόκκινο χρώμα στις φανέλες των δύο πρώτων, και τα σφυριά σε σχήμα Χ, το σύμβολο της παγκόσμιας εργατικής τάξης. της τελευταίας.