Προεδρικές εκλογές υπό καθεστώς διώξεων, σκανδάλων και φτωχοποίησης στην Τσεχία

του Ιωάννη Παπαδάκη

Στις κάλπες βρέθηκαν την περασμένη εβδομάδα οι πολίτες της Τσεχίας για την απευθείας ανάδειξη του προέδρου της Τσέχικης Δημοκρατίας, η οποία, αν και προεδρευόμενη, εκλέγει απευθείας από το εκλογικό σώμα, αντί του κοινοβουλίου (όπως γίνεται στην Ελλάδα) τον πρόεδρο της χώρας από το 2013, έπειτα από παροτρύνσεις της Ε.Ε. Ο πρόεδρος έχει περιορισμένα καθήκοντα όπως και στη χώρα μας, ωστόσο, σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας, έχει το δικαίωμα να απομακρύνει την κυβέρνηση.

Συμφωνία άμυνας με τις ΗΠΑ

Σήμερα (13.01.2023) προετοιμάστηκε συμφωνία άμυνας μεταξύ Τσεχίας και ΗΠΑ που επιτρέπει την παρουσία αμερικανών στρατιωτικών δυνάμεων στη χώρα και θα υπογραφεί κατά την παρουσία του πρωθυπουργού, Πετρ Φιάλα, στην Ουάσινγκτον[1]. Η συμφωνία αυτή ακουλουθεί την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο 2% του προϋπολογισμού και την αγορά επιθετικών F-35 από τις ΗΠΑ.

Διώξεις, απελάσεις και λογοκρισία στον Τύπο

Η κυβέρνηση μαζί με την αστυνομία και τη δικαιοσύνη προχωρούν σε συλλήψεις και απελάσεις πολιτών που υποστηρίζουν τη Ρωσία στον πόλεμο με την Ουκρανία βάσει σχολίων τους στα σόσιαλ μίντια. Επιπλέον, η δεξιά συγκυβέρνηση (SPOLU-Πειρατές-Κεντρώοι Δήμαρχοι) προχωράει σε φίμωση της κρατικής τηλεόρασης, καθώς με νέο νομοσχέδιο που προετοιμάζεται, θα μπορεί η κάθε κυβέρνηση να επιλέγει τη διοίκηση της κρατικής τηλεόρασης και ραδιοφώνου έναντι της όποιας πολυφωνίας υπήρχε έως τώρα[2].

Ενεργειακό κόστος, πληθωρισμός και ισχυροποίηση της Τσέχικης κορώνας

Οι εκλογές λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια μίας δύσκολης περιόδου για τη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, με την τιμή της ενέργειας να αυξάνεται κατά 62%[3] ήδη μεταξύ Σεπτεμβρίου 2021 – Ιανουαρίου 2022, παρ’ότι η Τσεχία όχι μόνο παράγει την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται μέσω της CEZ (η αντίστοιχη Τσεχική ΔΕΗ, όπου την πλειοψηφία των μετοχών έχει το κράτος), άλλα μάλιστα εξάγει μέρος της στην αγορά ενέργειας, γεγονός που αυξάνει τις τιμές. Τον Ιούνιο του 2022, η ηλεκτρική ενέργεια της Τσεχίας υπολογίστηκε ως η ακριβότερη στην Ευρώπη βάσει αγοραστικής δύναμης[4], γεγονός που πυροδότησε σειρά μαζικών διαμαρτυριών υπό την εθνικιστική οργάνωση ‘’Τσεχία στην πρώτη θέση’’[5], η οποία ζητούσε -μεταξύ άλλων- την αποχώρηση της χώρας από το χρηματιστήριο ενέργειας και την απευθείας σύναψη συμβάσεων με τη Ρωσία. Η κυβέρνηση (SPOLU-Πειρατές-Κεντρώοι Δήμαρχοι), μαζί με τις υπόλοιπες φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις, ισχυρίζονται ότι εάν η χώρα αποχωρήσει από το χρηματιστήριο ενέργειας στη Λειψία, τότε η Γερμανία θα διακόψει τις συμβάσεις για το εισαγόμενο (από τους Τσέχους) φυσικό αέριο και πετρέλαιο και τότε θα αναγκάζονταν να υπογράψουν απευθείας συμβάσεις με τη Ρωσία. Το αντεπιχείρημα της αντιπολίτευσης είναι πως το εισαγόμενο φυσικό αέριο και πετρέλαιο από το χρηματιστήριο ενέργειας εισάγεται ούτως ή άλλως από τη Ρωσία μέσω της Γερμανίας και μάλιστα σε υψηλότερες τιμές λόγω του μεσάζοντα.

Μαζί με το υψηλό κόστος ενέργειας, οι Τσέχοι πολίτες αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο πληθωρισμό από το 1993 (15,1%)[6], γεγονός που κατατάσσει τη χώρα πρώτη στις χώρες του ΟΟΣΑ στη μείωση του πραγματικού μισθού για το 2022 κατά 8,9%. Μεγάλη κρίση επικρατεί στην αγορά των ακινήτων, με τα επιτόκια των στεγαστικών να βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά και τους πολίτες να στρέφονται στην αγορά των ενοικιαζόμενων, στροφή η οποία προκάλεσε αύξηση των ενοικίων στην Πράγα κατά 20% μέσα στο 2022[7]! ‘’Μισθοί Τσεχίας, τιμές Αυστρίας’’ η φράση με την οποία οι μετανάστες στη χώρα περιγράφουν την κατάσταση[8]. Οι μισοί πολίτες της Τσεχίας δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν οικονομικά, σύμφωνα με έρευνα που παρουσιάστηκε στο Seznam Spravy, και στρέφονται σε δάνεια και αποταμιεύσεις.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση σε συντονισμό με την Κ.Τ. έχουν προβεί σε μαζικές αγορές τσέχικης κορώνας στο χρηματιστήριο νομισμάτων, προκειμένου να εμποδίσουν τη μαζική υποτίμηση της, λόγω του ιστορικού υψηλού χρέους και ελλείμματος[9]. Παρ’ ότι η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι ‘’οι αγορές δείχνουν την εμπιστοσύνη τους στην τσέχικη οικονομία’’, αυτό δεν επιβεβαιώνεται από πουθενά. Η πολιτική αυτή οδήγησε στην ισχυροποίηση της τσέχικης Κορώνας έναντι του Ευρώ κατά 5,4% μεταξύ 2019 και 2022, η οποία όμως είναι τεχνητή και αναμένεται να υπάρξει μεγάλη υποτίμηση κατά τα επόμενα χρόνια. Όπως βλέπουμε στο παρακάτω γράφημα, η ισχυροποίηση της κορώνας οδήγησε σε μεγάλη αύξηση των εισαγωγών έναντι των εξαγωγών.

Γράφημα: Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Τσεχίας, 2019 (Γ΄Τρίμηνο) – 2022 (Γ’ Τρίμηνο), πηγή: Moodys, www.economy.com

Σκανδαλολογία, οικονομία, πόλεμος και… γάμοι ομοφυλοφίλων

Την ώρα που η κατάσταση των μεσαίων και φτωχών στρωμάτων επιδεινώνεται δραματικά, οι Τσέχοι πολίτες καλούνται να αποφασίσουν μεταξύ των υποψηφίων βάσει των απόψεων τους για το ποιος είναι ‘’ΝΑΤΟϊκότερος’’, για το ποιος συμμετείχε σε σκάνδαλα και ποιος στηρίζει τους γάμους και τις υιοθεσίες παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια.

Τρεις είναι έως τώρα οι ισχυροί υποψήφιοι, σύμφωνα πάντα με τις δημοσκοπήσεις. Πρόκειται για τον πρώην πρωθυπουργό και πρόεδρο του κόμματος ΑΝΟ, Αντρέι Μπάμπις, , ο οποίος αθωώθηκε πρόσφατα από το δικαστήριο σχετικά με το σκάνδαλο της είσπραξης επιδοτήσεων για μεσαίες επιχειρήσεις από την Ε.Ε., ενώ ο ίδιος είναι δισεκατομμυριούχος (και προφανώς δε χρειαζόταν την οικονομική βοήθεια). ’Ετερο φαβορί είναι ο πρώην διοικητής της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ (2015-2018), Πετρ Πάβελ, ο οποίος τονίζει την εμπειρία του σε στρατιωτικά ζητήματα καθώς και στο διεθνές παρασκήνιο. Ισχυρή υποψηφιότητα θεωρείται η οικονομολόγος Ντανούσε Νερούντοβα, φθηνή απομίμηση της Σλοβάκας προέδρου Τσαπούτοβα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπρνο, η οποία κατηγορείται για δύο σκάνδαλα[10]: πρώτον, ως πρύτανης φέρεται να ‘’πούλησε’’ πτυχία αξίας 5,000 ευρώ έναντι 25,000 ευρώ σε Γερμανούς και Αυστριακούς φοιτητές και, δεύτερον, υπέγραψε δύο συμβάσεις με την εταιρία του συζύγου της (δεν επιτρέπεται από το νόμο) και μάλιστα χωρίς να περιγράφει τι υπηρεσίες προσφέρθηκαν. Οι Μπάμπις και Πάβελ κατηγορούνται επίσης για τη συμμετοχή τους στο ΚΚ Τσεχοσλοβακίας, ο πρώτος μάλιστα ως μέλος των μυστικών υπηρεσιών. ‘’Ήταν ένα λάθος’’ υποστηρίζει ο Πάβελ, για την εγγραφή του στο κομμουνιστικό κόμμα το 1985.

Πόλεμος στην Ουκρανία

Σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο Πάβελ ισχυρίζεται πως ‘’γνωρίζει από πόλεμο’’ και πως πιστεύει ότι η Ρωσία θα προσπαθήσει να επαναφέρει την επιρροή της ΕΣΣΔ στην Ευρώπη. Είναι σαφέστατα μια επιλογή της ελίτ που θέλει να δικαιολογήσει και να πάρει τη λαϊκή συγκατάθεση σχετικά με τις ΝΑΤΟϊκές της επιλογές και την αύξηση των δαπανών του προϋπολογισμού για στρατιωτικό εξοπλισμό στο 2% (και άνω) από το 2023. Η Νερούντοβα ισχυρίζεται πως η χώρα δε πρέπει να έχει σχέσεις με αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία και η Κίνα και χαρακτήρισε την πρώτη ‘’τρομοκρατικό κράτος’’. Ο Μπάμπις από την άλλη, εμφανίζεται από τα μίντια ως κρυφο-‘’φιλορώσος’’, ωστόσο, έχει υπερψηφίσει κάθε πολιτική στρατιωτικής στήριξης της Ουκρανίας και για ψηφοθηρικούς λόγους κριτικάρει την κυβέρνηση ότι βάζει την Ουκρανία πάνω από την Τσεχία, προκειμένου να αποσπάσει ψήφους δυσαρεστημένων πολιτών. Επί πρωθυπουργίας του, ξέσπασε ισχυρό διπλωματικό επεισόδιο με τη Ρωσία, λόγω ισχυρής έκρηξης σε εργοστάσιο το 2014, η οποία αποδώθηκε σε Ρώσους κατασκόπους που απελάθησαν.

Οικονομία

Ο Πάβελ υποστηρίζει τη μείωση του Τσέχικου ελλείμματος και τη διαφοροποίηση στις πηγές ενέργειας, ενώ πιστεύει πως ήρθε η ώρα η Τσεχία να υιοθετήσει το ευρώ ως εθνικό νόμισμα. Η Νερούντοβα, οικονομολόγος γαρ, είναι η επιλογή της ελίτ για όσους θεωρούν την οικονομία το κύριο πρόβλημα της χώρας. Χαμηλά επιτόκια και μείωση του ελλείμματος (προφανώς μέσω περικοπών) είναι η πρόταση της, ενώ προτείνει ένα νέο συνταξιοδοτικό σύστημα (δηλαδή μειώσεις συντάξεων). Ο Μπάμπις ως πρωθυπουργός έδειξε πως είναι υπέρ των άμμεσων μέτρων, όπως οι μειώσεις φόρων, οι επιδοτήσεις ή οι αυξήσεις των συντάξεων, ωστόσο, οι οικονομολόγοι της χώρας επισημαίνουν ότι χωρίς αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής θα οδηγήσουν σε μεγάλα προβλήματα.

Κοινωνικά ζητήματα

Και οι τρεις υποψήφιοι υποστηρίζουν τους γάμους και τις υιοθεσίες από ομοφυλόφιλα ζευγάρια, με τον Μπάμπις ως πρωθυπουργό να έχει εισάγει τη σχετική νομοθεσία, η οποία ωστόσο τέθηκε σε αναμονή λόγω των αντιδράσεων στο εσωτερικό του κόμματος του.

ΑΝΤΙ-ΕΕ/ΝΑΤΟ υποψήφιος σε εθνικιστική και ρατσιστική κατεύθυνση

Όπως προαναφέρθηκε, λόγω της φτωχοποίησης της χώρας, μεγάλο μέρος των πολιτών στρέφει την οργή του ενάντια στις φιλο-ΝΑΤΟϊκές/ και ευρωενωσιακές πολιτικές της κυβέρνησης, η οποία στηρίζει συνεχώς οικονομικά και στρατιωτικά την Ουκρανία, ενώ είναι η 4η χώρα σε αριθμό Ουκρανών προσφύγων (γύρω στις 400,000). Ένα μέρος της Τσεχικής ελίτ συνδέεται άμεσα με τους Ρώσους ολιγάρχες και τις εξαγωγές στη Ρωσική αγορά και επιθυμεί τη γεωπολιτική στροφή της χώρας, καθώς και τη μείωση της αξίας της Κορώνας που θα ενισχύσει τις εξαγωγές. Η μερίδα αυτή του κεφαλαίου προσπαθεί να αξιοποιήσει την οργή των πολιτών, συνδυάζοντας φιλολαϊκά και αντι-ιμπεριαλιστικά αιτήματα (όπως πχ η έξοδος από την ΕΕ/ΝΑΤΟ, η επαναβιομηχάνιση της χώρας κτλ.), με ρατσιστικά παραλληλήματα ενάντια στους Ουκρανούς πρόσφυγες και το σύνολο των μεταναστών, τους οποίους απειλεί με απέλαση, προκειμένου να μη χαθεί η ‘’καθαρότητα’’ του Τσεχικού λαού.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 2022 έλαβαν χώρα μεγάλες διαδηλώσεις υπό την εθνικιστική οργάνωση ‘’Τσεχία στην πρώτη θέση’’, η οποία διεκδικούσε τα παραπάνω αιτήματα. Ως ο μοναδικός υποψήφιος που εκπροσωπεί το προαναφερθέν κίνημα, ο 74χρονος πρώην πρέσβης σε Ρωσία και Ουκρανία, Γιάροσλαβ Μπάστα, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τα δίκαια αισθήματα οργής των Τσέχων, τη νοσταλγία των γηραιότερων για το σοσιαλιστικό παρελθόν, μαζί με τα πιο ρατσιστικά και αντιδραστικά κομμάτια της Τσεχικής κοινωνίας. Ο Μπάστα υποστηρίζεται από το εθνικιστικό και ρατσιστικό SPD (το οποίο αν και αντι-μεταναστευτικό έχει ως πρόεδρο έναν …Ιάπωνα), μαζί με τους ομοϊδεάτες του Τρικολόρα, το ναζιστικό ‘’Εργατικό κόμμα’’ και άλλα μικρότερα ακροδεξιά κόμματα. Υποστηρίζει πως εάν εκλεγεί πρόεδρος, θα διαλύσει την κυβέρνηση και θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα για την έξοδο από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, ενώ στρέφεται ενάντια στο σύνολο των προσφύγων και μεταναστών. Ωστόσο, δε θέτει άμεσα το αίτημα της εξόδου, παρά το παραπέμπει στο δημοψήφισμα, ενώ υπερψήφισε την πολιτική της κυβέρνησης στο Ουκρανικό[11]. Πρόκειται για άλλη μια δημαγωγική ακροδεξιά περίπτωση όπως με τη Μελόνι κ.ά. που εκμεταλλεύονται τη λαϊκή οργή με αντισυστημικά συνθήματα και οδηγούνται αργότερα σε συστημικές διολισθήσεις.

Κρίση στην Αριστερά / Κ.Κ.Β.Μ.

Την παρατεταμένη κρίση στην Αριστερά και πιο συγκεκριμένα στο ΚΚ Τσεχίας (Βοημίας Μοραβίας όπως λέγεται) επιβεβαιώνουν οι προεδρικές εκλογές. Ο υποψήφιος του κόμματος,Γιόζεφ Σκάλα, συνέλεξε μόλις 36,000 έναντι των 70,000 υπογραφών που απαιτούνται για την υποψηφιότητα του. Η κρίση ξεκίνησε με τη στήριξη της κυβέρνησης του πρώην δισεκατομμυριούχου πρωθυπουργού, Αντρέι Μπάμπις, υπό την προϋπόθεση της φορολόγησης της Εκκλησίας. Ως μέτρο που φέρνει τη χώρα πιο κοντά στον σοσιαλισμό είχε χαρακτηρίσει το μέτρο αυτό ο πρώην πρόεδρος, Φίλιπ Βόιτεχ, επιχείρημα το οποίο φυσικά δεν έπεισε τους Τσέχους ούτε τους συντρόφους του, στέλνοντας για πρώτη φορά το ΚΚΒΜ εκτός βουλής (με 3,6% το 2021) από το 1993 και τον ίδιο να αντικαθίσταται στην προεδρία από την Ευρω-βουλευτή, Κατερζίνα Κονέτσνα.

Αργότερα, το ΚΚΒΜ συμμετείχε στις διαδηλώσεις του κινήματος ‘’Τσεχία στην πρώτη θέση’’, το οποίο περιείχε και αντι-μεταναστευτικά συνθήματα, υποστηρίζοντας την έξοδο από την ΕΕ και κατηγορώντας τις ΗΠΑ για την εμπόλεμη κρίση. Κύριο αίτημα ήταν η Τσεχία να μπει στην πρώτη θέση της πολιτικής της κυβέρνησης αντί της Ουκρανίας, εξ ου και το όνομα. Πολλοί κριτικάρουν τη συμμετοχή του στο κίνημα αυτό, μιλώντας για εθνικιστική στροφή, κάτι που η ηγεσία αρνείται, μιλώντας για εξτρεμισμό από την κυβέρνηση[12] και για ‘’πατριωτικές και δημοκρατικές δεξιές δυνάμεις’’ που υποστηρίζουν τα εθνικά συμφέροντα και συμμετείχαν στο κίνημα αυτό. Συμμετάσχει στις συναντήσεις της ‘’Παγκόσμιας Αντι-ιμπεριαλιστικής πλατφόρμας- World’s anti-imperialist Platform’’, ωστόσο σε σχέση με τις δύο δηλώσεις του Βελιγραδίου και του Παρισίου, οι Τσέχοι φαίνονται να επιρρίπτουν ευθύνη και στη Ρωσική πλευρά για τον πόλεμο, παρ’ ότι θεωρούν τη Δύση κύριο υπεύθυνο[13]. Αυτό το γεγονός (μαζί με άλλες διαφωνίες) πιθανότατα οδήγησε στο να μην υπογράψουν τη δήλωση του Παρισίου παρ’ ότι συμμετέχουν κανονικά. Παρά την προσπάθεια του να εκπροσωπήσει τα αντι-ιμπεριαλιστικά αισθήματα μιας μεγάλης μερίδας του Τσεχικού λαού, το ΚΚΒΜ έχει ακόμη μακρύ δρόμο προς την ανασυγκρότηση του, έπειτα από μια μακρά πορεία λαθών.

Το μόνο σίγουρο είναι πως όποιος κι αν εκλεγεί πρόεδρος στην Τσεχική Δημοκρατία, θα αποτελέσει έναυσμα για νέα αντι-λαϊκή επίθεση και ακόμη μεγαλύτερη εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο απέναντι σε μία πυρηνική υπερδύναμη.

Αποτελέσματα Α’ γύρου: Άλλη μια περίπτωση όπου οι δημοσκοπήσεις πήγαν…κουβά

Παρά τις προσπάθειες των εγχώριων συστημικών ΜΜΕ να δαιμονοποιήσουν τον Μπάμπις και να τον δείξουν σε τελευταίες δημοσκοπήσεις ακόμη και ως τρίτο φαβορί- πίσω από Πάβελ και Νερούντοβα-, ο δισεκατομμυριούχος βρέθηκε στη 2^η θέση με 35% έναντι 35,59% του ιδιαίτερα προβεβλημένου από τα μίντια, απόστρατου Πετρ Πάβελ. Ιδιαίτερα ικανοποιημένος δήλωσε ο Μπάμπις που έλαβε σχεδόν 8% παραπάνω απ΄ότι το κόμμα του (ΑΝΟ) στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Σκληρή δουλειά για τον β’ γύρο και πως κάθε ψήφος θα μετρήσει, δήλωσε ο Πάβελ που τερμάτισε πρώτος και είναι πλέον το πρώτο φαβορί για την προεδρία.

Εκτός από τους Πάβελ και Μπάμπις που έλαβαν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά σε σχέση με τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων, ‘’άκλαφτη’’ πήγε η προβεβλημένη επιλογή της Νερούντοβα, η οποία ήταν μία εκ των 3 που έλαβαν χρίσμα από τη συγκυβέρνηση και έλαβε μόλις 13,93% παρ’ότι προβαλλόταν από τελευταίες δημοσκοπήσεις ως δεύτερο φαβορί. Αποτυχημένη ήταν και η επιλογή του Μπάστα από ακροδεξιά κόμματα, καθώς έλαβε μόλις 4,45%, ενώ εντύπωση προκαλεί ότι κάλεσε τον Μπάμπις να παραιτηθεί από την ‘’προεδρική κούρσα’’, εμμέσως στηρίζοντας τον Πάβελ (που στηρίζεται από τη συγκυβέρνηση).

Ο β’ γύρος θα διεξαχθεί το διήμερο 27-28 Ιανουαρίου.

[1] KSČM rejects the so-called defense contract with the USA (www-kscm-cz.translate.goog)

[2] The coalition is fighting for the possibility of further manipulation of the public! (www-kscm-cz.translate.goog)

[3] Expert on why Czechia’s electricity prices soared highest in EU, despite being net exporter | Radio Prague International

[4] The Czech Republic now has Europe’s most expensive electricity – Prague, Czech Republic (expats.cz)

[5] Mass anti-government protest takes place in Prague – Prague, Czech Republic (expats.cz)

[6] Czech Republic Inflation Rate – December 2022 Data – 1993-2021 Historical (tradingeconomics.com)

[7] Prague apartment rental prices rose by around 20 percent in 2022 – Prague, Czech Republic (expats.cz)

[8] Half of Czechs can’t make ends meet due to rising prices – Prague, Czech Republic (expats.cz)

[9] Bloomberg: Czech crown was ‘one of world’s biggest winners’ of pandemic – Prague, Czech Republic (expats.cz)

[10] Danuše Nerudová has problems at Mendel University: She is solving a scandal with her husband’s company – Zítřek.cz (zitrek-cz.translate.goog)

[11] https://www.psp.cz/sqw/hlasy.sqw?g=78025&l=cz