Ρωσία-Ουκρανία: ένας χρόνος πολέμου – τα οικονομικά

Μετ. Μ. Χονδροκούκης

Εισαγ. – Επιμ. Δ. Περδίκης

Αναδημοσιεύουμε το άρθρο από το ιστολόγιο του Michael Roberts που περιλαμβάνει μια ανασκόπηση της οικονομικής κατάστασης της Ουκρανίας και της Ρωσίας ένα χρόνο μετά την έναρξη της ρωσικής «Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης». Επιφυλασσόμενοι για την ακρίβεια των στοιχείων (όπως πχ περί δήθεν 200.000 ρωσικών απωλειών στον πόλεμο), και χωρίς να υιοθετούμε απαραίτητα τις εκτιμήσεις και τα συμπεράσματα του συγγραφέα, επισημαίνουμε τα παρακάτω σημεία:

Η οικονομική καταστροφή της Ουκρανίας σε όλα τα ενδεχόμενα, είτε χάσει είτε κερδίσει τον πόλεμο, είναι ενδεικτική της αντεθνικής πολιτικής της σημερινής της ηγεσίας και οικονομικής ολιγαρχίας. Για την τελευταία, βέβαια, υπάρχουν οφέλη και σήμερα, πχ μέσω της διαφθοράς και της κλοπής της ξένης βοήθειας, όσο και για το μέλλον σε περίπτωση νίκης, εάν και εφόσον λάβει μέρος της λείας από κάποια δυνητική λεηλασία της Ρωσίας. Ωστόσο, για τον ουκρανικό λαό, η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη.
Το παραπάνω σημείο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είναι αδύνατη η λειτουργία του ουκρανικού κράτους και η συνέχιση του πολέμου χωρίς η ξένη βοήθεια να ανέρχεται σε δεκάδες δισεκατομμύρια τον χρόνο, αναδεικνύει τον ρόλο της Ουκρανίας ως πλήρως εξαρτημένου αντιπροσώπου του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού σε αυτόν τον πόλεμο.
Από την άλλη, η ετήσια αυτή βοήθεια είναι ένα κόστος που μπορεί να αναληφθεί από την ιμπεριαλιστική συμμαχία των πλουσιότερων κρατών του κόσμου. Κατά συνέπεια, ο πόλεμος μπορεί να συνεχισθεί για αρκετά μεγάλο διάστημα από την πλευρά τους, «μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό» και την ολική καταστροφή της χώρας αυτής, χωρίς το άμεσο κόστος για τους ιμπεριαλιστές να είναι καταστροφικό γι’ αυτούς.
Ο χαρακτηρισμός της Ρωσίας ως «μονοκαλλιέργειας, η οποία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή ενέργειας και πόρων και στις εξαγωγές με σχετικά φτωχή, χαμηλής παραγωγικότητας μεταποιητική παραγωγή», και η τεχνολογική της υστέρηση, η οποία επιδεινώνεται από τις κυρώσεις που αυξάνονται λόγω του πολέμου, οδηγεί σε μια σειρά συμπερασμάτων για τα αίτια του πολέμου από την πλευρά της Ρωσίας, και τις προοπτικές του:
- Καταρχήν, μια χώρα πλούσια σε φυσικούς πόρους που στηρίζεται στις εξαγωγές αυτές δεν έχει νόημα να ξεκινήσει έναν πόλεμο για να ληστέψει μια άλλη χώρα, επίσης πλούσια σε τέτοιους πόρους, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο τους καλύτερους πελάτες αυτών των εξαγωγών, τις χώρες της ΕΕ. Κάτι τέτοιο θα ήταν αυτοκαταστροφικό!
- Επιπλέον, μια χώρα που υστερεί τεχνολογικά και βιομηχανικά, και δε διακρίνεται ιδιαίτερα για τις παραγωγικές εξαγωγές κεφαλαίων, δεν έχει κανένα ισχυρό κίνητρο ούτε για να υποδουλώσει το εργατικό δυναμικό της Ουκρανίας για να το υπερεκμεταλλευτεί ως φθηνή εργασιακή δύναμη.
- Αντίστοιχη έλλειψη υπάρχει και όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό σύστημα και θεσμούς κρατικομονοπωλιακής ρύθμισης και εξάρτησης που θα αναλάμβαναν την οικονομική ανοικοδόμηση και τυχόν ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση της Ουκρανίας μεταπολεμικά εκ μέρους της Ρωσίας. Αντίθετα, αναφέρεται από τον αρθρογράφο ότι αυτό έχει ήδη ξεκινήσει από την πλευρά του ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού με την επέλαση των δυτικών μονοπωλίων και του ΔΝΤ από το πραξικόπημα του Μαϊντάν, το 2014, και συνεχίζεται εν μέσω του πολέμου… Τέτοια φαινόμενα δεν παρατηρήθηκαν από τη ρωσική πλευρά ούτε όταν ήταν η Ουκρανία στη «ρωσική σφαίρα επιρροής» ή σε καθεστώς ουδετερότητας, όπως δεν παρουσιάζονται για παράδειγμα στη γειτονική Λευκορωσία, στην οποία κυριαρχούν ακόμη σε μεγάλο βαθμό η κρατική ιδιοκτησία, ευρεία εργατικά δικαιώματα, κληρονομημένα από τη σοβιετική εποχή κοκ….
- Το να αναδειχθεί η Ρωσία σε νέα ιμπεριαλιστική δύναμη μέσα από αυτόν τον πόλεμο και τον αναπροσανατολισμό της οικονομίας της είναι κάτι που, ακόμη και αν είναι δυνατό ή περιλαμβάνεται στις φιλοδοξίες της ρωσικής ηγεσίας, θα έπαιρνε, επομένως, πολλά χρόνια ή και δεκαετίες, ώστε να διαμορφωθούν οι τεχνολογικοί, κοινωνικο-ταξικοί, θεσμικοί, και άλλοι όροι, που υπάρχουν ήδη στις ιμπεριαλιστικες χώρες της Δύσης.
- Ακόμη περισσότερο, οι δυσκολίες που παρουσιάζει αυτός ο πόλεμος για τη Ρωσία, και το γεγονός ότι τον διεξάγει εναντίον μιας πανίσχυρης στρατιωτικής συμμαχίας πάμπλουτων κρατών, σημαίνει ότι δεν έχει τη δυνατότητα να τον επεκτείνει «κατακτώντας» τόσο την Ουκρανία, όσο και μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Ευρώπης ή του πρώην σοβιετικού χώρου.
  Συνδυασμένα τα παραπάνω αναδεικνύουν το έωλο των ισχυρισμών περί του ιμπεριαλιστικού, επιθετικού ή επεκτατικού χαρακτήρα του πολέμου από την πλευρά της Ρωσίας. Πολύ απλά το κόστος του πολέμου αυτού υπερβαίνει κατά πολύ κάθε πιθανό όφελος από αυτόν. Αντίστοιχα ισχύουν και για το απίθανο της ανάδειξής της σε νέα, ή και ηγεμονική, ιμπεριαλιστική δύναμη μέσα από αυτόν τον πόλεμο, στο βραχυπρόθεσμό ή και μεσοπρόθεσμο μέλλον.

Τέλος, μόνο εκτιμήσεις – σαν αυτές του αρθρογράφου – μπορούν να γίνουν για τις δυνατότητες της Ρωσίας να συνεχίσει τον πόλεμο για τα επόμενα χρόνια, και να βγει νικήτρια από αυτή τη γενική σύγκρουση με τις ιμπεριαλιστικές χώρες. Φαίνεται, όμως, ότι ήδη αυτή η προσπάθεια την οδηγεί στον δρόμο της διαμόρφωσης μιας «πολεμικής οικονομίας» με έντονα στοιχεία κεντρικού κρατικού σχεδιασμού, όπως παρατηρεί ο αρθρογράφος. Αυτό ανοίγει, ίσως, και ιστορικές δυνατότητες για να διαπιστώσει ο ρωσικός λαός στην πορεία ότι μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα τη νίκη απέναντι στον ιμπεριαλισμό…

Διαβάστε το μεταφρασμένο άρθρο σε pdf.