Σε λάθος δρόμο

του Δημήτρη Καλτσώνη
αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 30/12/2019

Η υπογραφή της συμφωνίας για τον EAST MED φαντάζει ίσως σε μερικούς ως ανάχωμα στην τουρκική επιθετικότητα. Πολύ φοβάμαι πως γρήγορα θα φανεί ότι πρόκειται περί αυταπάτης. Καταρχήν δεν είναι βέβαιο πως η συμφωνία θα υλοποιηθεί. Οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ διαπραγματεύονται παράλληλα με την Τουρκία, φανερά και υπόγεια. Η προώθηση του αγωγού εμπλέκει την Ελλάδα στον γενικότερο ανταγωνισμό για τα τεράστια γεωοικονομικά συμφέροντα της περιοχής και την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής, ενώ ο ελληνικός λαός δεν πρόκειται να έχει κανένα όφελος από την υπόθεση αυτή, ούτε οικονομικό ούτε διπλωματικό. Αντίθετα, καθώς ο αγωγός έχει αντιρωσική αιχμή, απομακρύνει τη Ρωσία από την Ελλάδα και προσφέρει αληθοφανή επιχειρήματα στον Ερντογάν ότι επιχειρείται η απομόνωση της Τουρκίας. Ενδέχεται έτσι να εντείνει την επιθετικότητά του.

Εξίσου επικίνδυνη είναι η εμπλοκή της χώρας μας στον εμφύλιο της Λιβύης (πόλεμο των μεγάλων δυνάμεων δι’ αντιπροσώπων) ως αντιστάθμισμα της τουρκικής εμπλοκής. Αν αληθεύει ότι υπάρχει συμφωνία μεταξύ του ελληνικού και του λιβυκού ναυτικού (υπό τον Χάφταρ) για να αποτραπεί η παρουσία τουρκικών πλοίων, θα πρόκειται για επιλογή που εκθέτει σε μεγάλους κινδύνους την ειρήνη και την ασφάλεια του ελληνικού λαού. Η Ελλάδα δεν πρέπει να καταλήξει υποχείριο των ανταγωνισμών των μεγάλων και των περιφερειακών δυνάμεων στην περιοχή. Έτσι δεν διασφαλίζονται τα κυριαρχικά δικαιώματά της. Βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο.

Δεν αρκεί να έχει κανείς το διεθνές δίκαιο με το μέρος του. Πρέπει και να το δείχνει έμπρακτα. Γι’ αυτό ο δρόμος για την ειρήνη και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων βρίσκεται στις αρχές της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, στο διάλογο -όσο δύσκολος και αν είναι-, στην καλλιέργεια σχέσεων φιλίας ανάμεσα στους λαούς. Στην Τουρκία υπάρχουν ευρύτατες κοινωνικές δυνάμεις που δεν εγκρίνουν την επιθετική πολιτική Ερντογάν, αν και η καταπίεση του καθεστώτος δεν επιτρέπει να ακουστούν οι φωνές αυτές πιο δυνατά.

Η προσφυγή στη Χάγη είναι ένα από τα μέσα του διεθνούς δικαίου για την επίλυση των διαφορών. Αλλά η σύναξη συνυποσχετικού με την Τουρκία δεν μπορεί να γίνει μέσα στο κλίμα των πιέσεων και των παράνομων προκλήσεων της Τουρκίας. Δεν μπορεί επίσης να περιλαμβάνει παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας, όπως οι “γκρίζες” ζώνες ή η άρνησή της να δεχτεί το αυτονόητο δικαίωμα της Ελλάδας για χωρικά ύδατα 12 ν.μ.

Στο μεταξύ η χώρα μας θα εξακολουθεί να έχει ανάγκη από ένα ευρύ διπλωματικό μέτωπο. Και αυτό δεν μπορεί να περιορίζεται στις παραδοσιακές επιλογές, γιατί τότε δεν θα είναι ευρύ ούτε σταθερό. Μην ξεχνάμε για παράδειγμα ότι οι όποιες κυρώσεις αποφάσισε η ΕΕ, ακόμη αναζητούν το δρόμο εφαρμογής τους ενώ ο πρόεδρος Τραμπ παζαρεύει με την Τουρκία, όχι με την Ελλάδα που την θεωρεί δεδομένη.