Στόχος η «ανύπαρκτη» εργατική τάξη (με αφορμή το νομοσχέδιο της ΝΔ)

του Βασίλη Λιόση

Πλήθος διανοούμενων, αρθρογράφων, πολιτικών και κάθε είδους δημοσιολογούντων, έχουν βαλθεί για δεκαετίες ολόκληρες να μας πείσουν πως η εργατική τάξη έχει αλλάξει δραματικά και ότι βασικές μαρξικές παραδοχές δεν έχουν πλέον υπόσταση. Άυλη εργασία, μη παραγωγή υπεραξίας, καζινοκαπιταλισμός και άλλα, είναι μερικά από τα ιδεολογήματα που υποτίθεται πως αποδεικνύουν την εξαφάνιση ή τη συρρίκνωση της εργατικής τάξης. Η πρόσφατη συζήτηση στην Ελλάδα σχετικά με τα μεσαία στρώματα έχει, εκτός των άλλων, και αυτή τη στόχευση: να μην συζητάμε για την εργατική τάξη, για το πώς αυτή ορίζεται, τι ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού αποτελεί, πώς ζει, ποιος είναι ο κοινωνικός της ρόλος.

Δεν έχουμε πρόθεση να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα που έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να απαντηθούν σε ένα άρθρο. Αυτό που θέλουμε είναι να συνδέσουμε τους παραπάνω προβληματισμούς με τη νέα εξελισσόμενη επίθεση ενάντια στην εργατική τάξη από την πλευρά της κυβέρνησης. Πώς, λοιπόν, κατατέθηκε ένα νομοσχέδιο που αφορά την εργατική τάξη, ενώ αυτή υποτίθεται ότι εξαφανίζεται ή είναι μεταλλαγμένη; Η απάντηση είναι μάλλον απλή.

Η σύγχρονη εργατική τάξη ασφαλώς και δεν είναι ίδια με την εποχή του Μαρξ. Ο μέσος όρος ζωής των εργατών έχει ανέβει σημαντικά. Μεγάλα τμήματά τους εύκολα ή δύσκολα εξασφαλίζουν τα προς το ζην. Οι μεγάλες εργατουπόλεις δεν είναι ίδιες όπως σε παρελθούσες εποχές, όπως εύστοχα σημειώνει ο Χομπσμπάουμ. Τα μεγάλα επαναστατικά ξεσπάσματα του 20ου αιώνα μοιάζουν μακρινή ανάμνηση. Ωστόσο, ποτέ δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η όποια συγκεκριμένη φάση της ιστορίας δεν είναι παγιωμένη. Τα πάντα εξελίσσονται. Μπορεί αργά και βασανιστικά, αλλά εξελίσσονται. Η ανθρωπότητα βρίσκεται μέσα σε ένα μακρύ αντεπαναστατικό κύμα που συμβατικά μπορούμε να τοποθετήσουμε την έναρξή του στο 1989. Και ας λάβουμε, επιπλέον, υπόψη πως μπορεί στη Δύση το βιομηχανικό προλεταριάτο να έχει μικρότερο ποσοστό επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού σε σχέση με τη δεκαετία του 1970 για παράδειγμα, όμως η εργατική τάξη στο σύνολό της μεγαλώνει ποσοστιαία, ενώ στην Ανατολή το κλασικό βιομηχανικό προλεταριάτο βαίνει αυξανόμενο σε απόλυτους και σχετικούς αριθμούς. Και ως γνωστό η συσσώρευση ποσοτήτων, κάποια στιγμή, δημιουργεί νέες ποιότητες.

Και γιατί σήμερα μια εργατική τάξη που μοιάζει να βρίσκεται σε χειμερία νάρκη υφίσταται τέτοια επίθεση στα δικαιώματά της; Ο πρώτος λόγος είναι πως το κεφάλαιο βρίσκεται σε μία αδιάλειπτη προσπάθεια εδώ και αιώνες, να συμπιέσει τα εργατικά δικαιώματα με απώτερο και υπέρτατο στόχο τη μεγιστοποίηση της κερδοφορίας του. Πρόκειται για μία διεργασία που απορρέει από την ίδια τη φύση του κεφαλαίου. Το κέρδος προέρχεται από την εργασία και την ιδιοποίηση της υπεραξίας. Ακόμη και στις περιπτώσεις των χρηματιστηριακών φουσκών αυτό που γίνεται είναι η αναδιανομή της υπεραξίας. Ο δεύτερος λόγος είναι πως βρισκόμαστε μερικά χρόνια μετά από την κρίση του 2008 και πολλοί είναι οι οικονομολόγοι που προειδοποιούν πως έρχεται ένα νέο κρισιακό κύμα. Όπως παρατηρεί ο Μάικλ Ρόμπερτς η πορεία του καπιταλισμού σήμερα δεν δημιουργεί το κλασικό V (κάθοδος-άνοδος) αλλά μετά την κάθοδο έχουμε μια ασθενική άνοδο με τη γραμμή να καταντά να είναι μια οριζόντια ευθεία. Λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη επίθεση που έχει υποστεί η εργατική τάξη από τη δεκαετία του 1970 οπότε έλαβε τέλος η εποχή των παχιών αγελάδων και την όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ μεγάλων ή λιγότερο μεγάλων «παικτών» (ΗΠΑ-Κίνα κυρίως, ΗΠΑ-Ρωσία, ΗΠΑ-ΕΕ, ΗΠΑ-Τουρκία κ.λπ.), τότε μπορούμε να ορίσουμε το πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η επίθεση στην εργατική τάξη.

Το νομοσχέδιο που προβλέπει περαιτέρω συρρίκνωση των συλλογικών συμβάσεων και το ηλεκτρονικό φακέλωμα των εργαζομένων αποσκοπεί τόσο στην ενίσχυση της εξουσίας του κεφαλαίου, όσο και στην ενίσχυση των κερδών του. Άλλωστε δεν πρόκειται για κάποια ασυνέχεια, αφού όπως καλά γνωρίζουμε η προηγούμενη κυβέρνηση εφάρμοσε μνημόνια και περιόρισε το απεργιακό δικαίωμα. Με τη συγκεκριμένη δέσμη μέτρων και νόμων αναδεικνύεται και μία επιπλέον παράμετρος. Οι υποτιθέμενες φιλολαϊκές εξαγγελίες του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ αποσκοπούσαν, ανάμεσα σε άλλα, και στην επιχρύσωση του χαπιού, όπου χάπι το πρόσφατο νομοσχέδιο.

Σε κάθε περίπτωση ένας τρόπος υπάρχει για να απαντηθεί η νέα επίθεση. Το κλειδί είναι η ενότητα της εργατικής τάξης, η διάρκεια των αγώνων, τα αιτήματα που δεν μπορούν να εγκλωβίζονται ούτε σε σχήματα ταξικής συναίνεσης, ούτε σε επαναστατικούς βερμπαλισμούς. Στη νέα επίθεση οι δυνάμεις της αριστεράς καλούνται να δείξουν έστω μία φορά την πρόθεσή τους να διεξαχθούν ενωτικοί ταξικοί αγώνες και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν υπάρχουν δυνάμεις που η μία θέλει να φάει τις σάρκες της άλλης. Αν συμβεί για ακόμη μια φορά αυτό, η ιστορία θα καταγράψει άλλη μία εγκληματική συμπεριφορά από ανθρώπους και συλλογικότητες που θέλουν να είναι ή να λέγονται επαναστάτες και επαναστατικές αντίστοιχα.