Σύμφωνο Ειρήνης και Χάγη
του Δημήτρη Καλτσώνη
αν. καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο
εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 28/1/2020
Η χώρα μας πρέπει σταθερά να βασίζεται στην ειρηνική επίλυση των διαφορών- που είναι θεμελιώδης αρχή του διεθνούς δικαίου- με την Τουρκία είτε με οποιοδήποτε άλλο κράτος. Τούτο μάλιστα δεν αρκεί να είναι σαφές μόνο στην ελληνική κοινή γνώμη αλλά επίσης στην τουρκική καθώς και στη διεθνή. Γι’ αυτό η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι μια επιλογή που δεν μπορεί να αποκλειστεί. Εντάσσεται στη λογική του διεθνούς δικαίου.
Γνωρίζουμε εντούτοις ότι κανένα δικαστήριο δεν είναι ουδέτερο και απολύτως αμερόληπτο. Αντανακλάται σε αυτό, επιδρά ο συσχετισμός των δυνάμεων. Αυτός όμως δεν είναι λόγος που μπορεί να οδηγήσει στην άρνηση προσφυγής σε αυτό. Πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του το συσχετισμό των δυνάμεων, αρκεί να μην κάνει πίσω από ζητήματα αρχής: τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου και τα κυριαρχικά δικαιώματα που αυτό προστατεύει.
Για να υπάρξει όμως προσφυγή απαιτείται η εκπλήρωση ενός σημαντικού όρου. Προσφυγή νοείται για ένα και μόνο ζήτημα αποκλειστικά: την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ. Το δικαστήριο έτσι θα κρίνει τη συγκεκριμένη διαφορά με βάση τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Δεν θα ασχοληθεί με το σύνολο των ζητημάτων που θέτει αυθαίρετα η Τουρκία. Θα πρέπει μάλιστα να διευκρινιστεί ότι η ηγεσία της γειτονικής χώρας οφείλει πρωτύτερα να άρει το casus belli έτσι ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να ασκήσει χωρίς απειλή χρήσης βίας, όταν το αποφασίσει, το αυτονόητο δικαίωμά της με βάση τη Σύμβαση για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της στα 12 ν.μ., όπως έχουν κάνει όλες οι χώρες του κόσμου.
Χρήσιμο θα ήταν επίσης να αξιοποιήσουμε την σχετική ιστορική εμπειρία. Το 1976 η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, εν μέσω κορύφωσης των τουρκικών προκλήσεων και με νωπή την εισβολή στην Κύπρο, είχε προβεί σε δυο σημαντικές κινήσεις: διατύπωσε πρόταση υπογραφής συμφώνου μη επίθεσης προς την Τουρκία ενώ δυο χρόνια πρωτύτερα είχε απομακρύνει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Η πρόταση φυσικά δεν ευδοκίμησε αλλά έφερε σε δύσκολη θέση την Άγκυρα. Συνέβαλε στην ανάδειξη των δίκαιων και σύμφωνων με το διεθνές δίκαιο ελληνικών θέσεων. Ταυτόχρονα οι κινήσεις αυτές άσκησαν πίεση προς τις ΗΠΑ, ώστε να λάβουν μια κάπως λιγότερο φιλοτουρκική θέση. Οι πρωτοβουλίες αυτές απέτρεψαν τότε την περαιτέρω επιθετικότητα της Τουρκίας και θα ήταν ακόμη πιο αποτελεσματικές, αν προχωρούσαν με συνέπεια ένα βήμα παραπέρα στη λογική αυτή.
Mήπως είναι η ώρα να αναλάβει η χώρα μας την πρωτοβουλία των κινήσεων; Να σταματήσει να απαντά μόνο στις επιθετικές κινήσεις; Δεν θα μπορούσε να διατυπώσει μια παρόμοια πρόταση προς την Τουρκία; Προσφυγή στη Χάγη για το ένα και μοναδικό ζήτημα, σύναψη Συμφώνου Ειρήνης και Φιλίας και παράλληλα ένα απολύτως ξεκάθαρο μήνυμα προς τις ΗΠΑ ότι δεν είμαστε δεδομένοι και προβλέψιμοι.