Συμμαχίες που μπορούν να σε παγιδεύσουν

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ. Τα ΝΕΑ, 19/11/2021

Συνέρχεται σήμερα η τετραμερής Ελλάδας, Γαλλίας, Κύπρου, Αιγύπτου. Μια διάσκεψη στην οποία η ελληνική κυβέρνηση επενδύει πολλές ελπίδες. Σε αρκετούς μάλιστα η Γαλλία φαντάζει είτε ως αυτοτελής σύμμαχος –προστάτης της χώρας μας έναντι των τουρκικών απειλών είτε ως συμπληρωματικός προς τις ΗΠΑ.

Κεντρική φιγούρα της συνάντησης αναδεικνύεται φυσικά η Γαλλία η οποία προσπαθεί μεθοδικά να ανακτήσει μέρος τουλάχιστον του καθεστώτος μεγάλης δύναμης που απολάμβανε στο παρελθόν. Η τετραμερής αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τη φυσική συνέχεια της πρόσφατης ελληνογαλλικής συμφωνίας. Η ίδια η συμφωνία ωστόσο έχει τουλάχιστον τέσσερα επίμαχα σημεία.

Πρώτο, ξεκαθαρίζει στο άρθρο 3 ότι εντάσσεται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Άρα η Γαλλία δεν μπορεί να υπερβεί το ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο και να πράξει τα δέοντα υπερασπίζοντας την Ελλάδα, αν χρειαστεί.

Δεύτερο, είναι αμφίβολο αν η Γαλλία έχει την αναγκαία δύναμη, στρατιωτική αλλά ιδίως οικονομική, να ασκήσει ένα τόσο αυτόνομο ρόλο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι παραπάνω από φανερό ότι οι κινήσεις της φτάνουν λίγο –πολύ μέχρι εκεί που το επιτρέπουν οι ΗΠΑ. Όσο και αν οι λεονταρισμοί του προέδρου Ε. Μακρόν κήρυξαν το ΝΑΤΟ κλινικά νεκρό, η Γαλλία παραμένει στο ΝΑΤΟ. Υπέστη μάλιστα την ταπεινωτική ακύρωση της συμφωνίας με την Αυστραλία. Από την άλλη, σε επίπεδο ΕΕ τίποτα δεν γίνεται, όσο και αν η Γαλλία προσπαθεί, αν δεν λάβει σε τελική ανάλυση τηνέγκριση της Γερμανίας.

Τρίτο, η ελληνογαλλική συμφωνία περιλαμβάνει κάποιες προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να ονομαστούν “ρήτρες διαφυγής”. Στο άρθρο 2 ορίζεται ότι θα υπάρξει αμοιβαία βοήθεια σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης, αν κάτι τέτοιο διαπιστωθεί από κοινού. Και αν υπάρξει διχογνωμία, αν δηλαδή η γαλλική πλευρά δεν θεωρήσει επίθεση ένα συμβάν που η ελληνική το αποτιμά ως τέτοιο; Της δίνεται έτσι η ευκαιρία να αποποιηθεί των δεσμεύσεών της. Στα άρθρα 8, 10 και 20 ορίζεται ότι Ελλάδα και Γαλλία αναπτύσσουν τη συνεργασία τους “όποτε είναι δυνατό”. Αυτή η αυτονόητη αναφορά δεν είναι χωρίς σημασία. Υπογραμμίζει ουσιαστικά τη δυνατότητα του ισχυρού μέρους να ξεφύγει από τις υποχρεώσεις του προς το ανίσχυρο μέρος (Ελλάδα), όταν το κρίνει αναγκαίο.

Τέταρτο, στο άρθρο 18 προβλέπεται η συμμετοχή της Ελλάδας σε θέατρα επιχειρήσεων που ενδιαφέρουν τη Γαλλία. Η Αν. Μεσόγειος και η υποσαχάρια Αφρική είναι δύο από αυτά, όπου εκτυλίσσονται οι κάθε άλλο παρά ενάρετες νεοαποικιοκρατικές βλέψεις της Γαλλίας.

Στο φως των παραπάνω η τετραμερής αποτελεί μάλλον ένα βήμα εμπλοκής της Ελλάδας στους σχεδιασμούς της Γαλλίας για την περιοχή παρά το αντίστροφο, δηλαδή δέσμευση της Γαλλίας στην προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Όπως σημειώνουν οι συνάδελφοι Αθ. Πλατιάς και Κ. Κολιόπουλος στο πρόσφατο βιβλίο τους Η τέχνη της στρατηγικής, “οι συμμαχίες μπορεί να σε σώσουν μπορεί και να σε παγιδεύσουν”. Εδώ έχουμε να κάνουμε με τη δεύτερη περίπτωση.