του Michael Roberts
μετ. Φίλιππος Μπαρδουνιώτης από το ιστολόγιο του Michael Roberts
Η κινεζική κυβέρνηση μόλις ολοκλήρωσε τα ετήσια «δύο συνέδρια» ή lianghui, όπου η πολιτική ελίτ της Κίνας εγκρίνει την ατζέντα της οικονομικής πολιτικής για το επόμενο έτος. Τα «δύο συνέδρια» αναφέρονται σε δύο μεγάλες πολιτικές συγκεντρώσεις: την Κινεζική Λαϊκή Πολιτική Συμβουλευτική Διάσκεψη (CPPCC), μια πολιτική συμβουλευτική επιτροπή, και το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο (NPC), το κορυφαίο νομοθετικό όργανο της Κίνας.
Αυτές δεν είναι φαινομενικά συναντήσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά αντίθετα είναι συναντήσεις του κινεζικού κράτους. Η συμβουλευτική συνάντηση έχει σε μεγάλο βαθμό συμβολικό χαρακτήρα με κορυφαίους επιχειρηματίες και τοπικούς ηγέτες να εμφανίζονται για προκαθορισμένες συζητήσεις. Το πραγματικό επίκεντρο είναι το NPC το οποία αποφασίζει επίσημα για την οικονομική πολιτική. Στην πραγματικότητα, απλώς εγκρίνει αυτό που η ηγετική ελίτ του ΚΚΚ έχει ήδη αποφασίσει εκ των προτέρων. Με περίπου τα δύο τρίτα των μελών της να ανήκουν στο Κομμουνιστικό Κόμμα, το NPC δεν έχει απορρίψει ποτέ νομοσχέδιο που προτάθηκε από το κόμμα.
Ο πρωθυπουργός Li Qiang παρουσίασε την έκθεση κυβερνητικού έργου, περιγράφοντας τους βασικούς οικονομικούς στόχους και τις στρατηγικές για το επόμενο έτος. Το φετινό NPC παρακολουθούσε επίσης το τελευταίο έτος του δεκαετούς οικονομικού σχεδίου «Made in China 2025», το οποίο είχε ως στόχο να καταστήσει την Κίνα αυτοδύναμη σε βασικούς βιομηχανικούς τομείς. Το 2025 είναι επίσης το τελευταίο έτος του τρέχοντος (14ου) πενταετούς σχεδίου που υποτίθεται ότι πρέπει να ακολουθήσουν οι κρατικοί φορείς και η ιδιωτική βιομηχανία για να επιτύχουν τους οικονομικούς στόχους. Το επόμενο σχέδιο (2026-30) θα περιγραφεί στο NPC του επόμενου έτους.
Κατά πόσο τα καταφέρνει η Κίνα να επιτύχει τους στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του «Made in China 2025» και του 14ου πενταετούς σχεδίου; Λοιπόν, σύμφωνα με την εφημερίδα South China Morning Post, η οποία συχνά επικρίνει έντονα την επιτυχία της Κίνας, το 86% των 250 στόχων που τέθηκαν έχουν επιτευχθεί ή ξεπεραστεί. Μετρούμενο σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (PPP), το συνολικό πραγματικό ΑΕΠ της Κίνας ξεπέρασε αυτό των ΗΠΑ το 2018.
Ωστόσο, η μέτρηση σε PPP με βάση το ΑΕΠ εκτιμά την αξία των αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να αγοραστούν με δολάρια εντός της Κίνας. Αν μετρήσουμε το πραγματικό ΑΕΠ σε δολάρια της διεθνούς αγοράς, τότε το ΑΕΠ της Κίνας εξακολουθεί να υπολείπεται του ΑΕΠ των ΗΠΑ – αλλά η ψαλίδα κλείνει.
Το χάσμα με τις ΗΠΑ όσον αφορά το ΑΕΠ κλείνει, διότι, αν και η ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Κίνας δεν είναι πλέον διψήφια, εξακολουθεί να αναπτύσσεται σχεδόν διπλάσια από την οικονομία των ΗΠΑ.
Η Κίνα ήταν η μόνη μεγάλη οικονομία που απέφυγε την ύφεση κατά τη διάρκεια της πανδημικής ύφεσης του 2020 και κατάφερε να αναπτυχθεί κατά 5% πέρυσι σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία της G7, με 2,8%. Επιπλέον, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 2,8% πέρυσι, εν μέρει επειδή η καθαρή μετανάστευση αύξησε το μέγεθος του εργατικού δυναμικού (περισσότεροι άνθρωποι, περισσότερη παραγωγή). Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ ανά άτομο ήταν πολύ μικρότερη.
Οι δυτικοί επικριτές της Κίνας λένε: «αλλά αν συγκρίνετε την ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ, η οποία περιλαμβάνει τον πληθωρισμό, τότε το ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 5,3%, ενώ το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε μόνο κατά 4,2%. Έτσι, σε ονομαστικούς όρους η οικονομία της Κίνας έφτασε τα 18,6 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024, έναντι 29 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ, δύο τρίτα κάτω από τις ΗΠΑ, έναντι 75% το 2021». Αλλά αυτή είναι μια ψεύτικη σύγκριση. Το χάσμα του ΑΕΠ σε ονομαστικούς όρους διευρύνθηκε εν μέρει επειδή το δολάριο ενισχύθηκε στις παγκόσμιες αγορές έναντι του γουάν και έτσι ενίσχυσε το ονομαστικό ΑΕΠ των ΗΠΑ σε όρους δολαρίου, αλλά κυρίως επειδή ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ ήταν πολύ υψηλότερος από ό,τι στην Κίνα.
Πολλοί δυτικοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ο «μέτριος» πληθωρισμός είναι καλός για μια οικονομία. Βλέπετε, αν υπάρχει αποπληθωρισμός (πτώση των τιμών), τότε οι καταναλωτές μπορεί να ξοδεύουν λιγότερα χρήματα για αγαθά και υπηρεσίες και να αποταμιεύουν τα χρήματά τους με την ελπίδα ότι οι τιμές θα μειωθούν περαιτέρω και έτσι η οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί. Βέβαια, ο υπερπληθωρισμός ή η επιτάχυνση του πληθωρισμού είναι άσχημα νέα, επειδή το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων θα καταποντιστεί, λέει το επιχείρημα. Αλλά αυτό που είναι καλό είναι ο «μέτριος και σταθερός» πληθωρισμός για τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, ώστε να τους δίνεται περιθώριο να αυξάνουν τις τιμές για να διατηρούν τα κέρδη τους.
Αυτό είναι ένα ακόμη γελοίο επιχείρημα για να δικαιολογηθεί η αδυναμία των δυτικών νομισματικών αρχών να ελέγξουν τον πληθωρισμό των τιμών. Σε καμία περίπτωση ο πληθωρισμός δεν είναι καλός για τους εργαζόμενους. Όπως το έθεσε ένας πρόσφατος επισκέπτης στην Κίνα: «Ναι, ήταν απολύτως φρικτό όσο ήμουν στην Κίνα – χρειάστηκε να πληρώσω μόνο 13 δολάρια για ένα γεύμα για 2 άτομα σε ένα ωραίο εστιατόριο, 2,30 δολάρια για 30 μεγάλα αυγά και 4 δολάρια για μια διαδρομή 30 λεπτών με ταξί». Όπως σχολίασε ένας άλλος: «Όλοι στη Δύση απολαμβάνουν την αύξηση του κόστους ζωής. Είναι κρίμα που οι Κινέζοι δεν έχουν την ευκαιρία να το απολαύσουν αυτό».
Κατά την ανασκόπηση της οικονομίας της Κίνας για τα «δύο συνέδρια», οι δυτικοί οικονομολόγοι μιλούν για την επικείμενη οικονομική κρίση στην Κίνα από τον «αποπληθωρισμό», την «αύξηση του χρέους», την «κατάρρευση της αγοράς ακινήτων», την «υποκατανάλωση και την υπερβάλλουσα παραγωγική ικανότητα» κ.λπ. Αυτά τα υποτιθέμενα προβλήματα όχι μόνο μειώνουν τις προοπτικές ανάπτυξης της Κίνας, αλλά θα μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμη και κραχ και μια απόλυτη ύφεση. Αυτά τα επιχειρήματα ακούγονται εδώ και δεκαετίες και έχω συζητήσει την (μη) εγκυρότητά τους σε πολλές αναρτήσεις.
https://thenextrecession.wordpress.com/2024/04/10/chinas-unfair-overcapacity/
https://thenextrecession.wordpress.com/2025/01/14/the-exceptional-economy/
Αλλά ας ασχοληθούμε για άλλη μια φορά με το επιχείρημα ότι η αναπτυξιακή επιτυχία της Κίνας εξαρτάται πλήρως από τις επενδύσεις στη μεταποίηση για εξαγωγές και όχι από την εγχώρια κατανάλωση και ότι αν η Κίνα δεν μειώσει τις επενδύσεις της για να αποφύγει την «υπερ-ικανότητα» και δεν αναπτύξει αντ’ αυτού μια καταναλωτική οικονομία δυτικού τύπου, τότε είναι καταδικασμένη σε στασιμότητα, με τη λεγόμενη «Ιαπωνικοποίηση».
Πρώτον, δεν είναι αλήθεια ότι η οικονομία της Κίνας αναπτύσσεται εις βάρος της κατανάλωσης των νοικοκυριών. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης στην Κίνα ήταν πολύ ταχύτερη από ό,τι στις μεγάλες οικονομίες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη οφείλεται στην ταχύτερη αύξηση των επενδύσεων. Επαναλαμβάνω από προηγούμενες αναρτήσεις: οι επενδύσεις οδηγούν την κατανάλωση διαχρονικά, όχι το αντίστροφο όπως πιστεύει η κυρίαρχη οικονομική επιστήμη (εδώ η κυρίαρχη επιστήμη πάει ακόμη και ενάντια στον Keynes).
Όσο για την Ιαπωνοποίηση – η Κίνα δεν είναι στάσιμη όπως η Ιαπωνία. Πάρτε την αύξηση της παραγωγικότητας. Παρόλο που η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας στην Κίνα έχει επιβραδυνθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, εξακολουθεί να είναι πάνω από τέσσερις φορές υψηλότερη από ό,τι στις ΗΠΑ και έξι φορές υψηλότερη από ό,τι στην Ιαπωνία.
Η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (TFP· Σ.τ.Μ., Total Factor Productivity) είναι ένα μέτρο του πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποιείται η εργασία και το κεφάλαιο για την παραγωγή προϊόντος. Σύμφωνα με το Conference Board των ΗΠΑ, η αύξηση της TFP της Κίνας ήταν τρεις φορές υψηλότερη από τις ΗΠΑ και έξι φορές υψηλότερη από την Ιαπωνία κατά την τελευταία δεκαετία περίπου.
Ο Liu Qiao, κοσμήτορας της Σχολής Διοίκησης Guanghua του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, εκτιμά ότι η μέση ετήσια αύξηση της TFP της Κίνας έχει μειωθεί από 4% σε 1,8% μεταξύ 2010 και 2019. Αλλά ακόμη και με βάση το δικό του μέτρο, η αύξηση της TFP εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από τις ΗΠΑ με 0,5% ετησίως τα τελευταία 20 χρόνια. Εάν η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας παραμείνει περίπου στο 4-5% ετησίως και η αύξηση της TFP παραμείνει γύρω στο 2-3% ετησίως από εδώ και πέρα, τότε η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5% είναι εφικτή για το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας και μέχρι το επόμενο πενταετές σχέδιο, ακόμη και αν ο ενεργός πληθυσμός μειώνεται.
Η Κίνα έχει τον μεγαλύτερο μεταποιητικό τομέα στον κόσμο με βάση την παραγωγή για 15 συναπτά έτη, φτάνοντας πέρυσι τα 5,58 τρισεκατομμύρια δολάρια και συνεισφέροντας το 36% του ΑΕΠ. Αντίθετα, η μεταποίηση στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύει μόλις το 10% του ΑΕΠ ή 2,93 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η οικονομία της Κίνας καθοδηγείται πλέον από τεχνολογικές επενδύσεις και όχι πλέον από μη παραγωγικές επενδύσεις σε ακίνητα, αυτό που οι Κινέζοι οικονομικοί στρατηγιστές αποκαλούν «νέες ποιοτικές παραγωγικές δυνάμεις». Στην Κίνα κυκλοφορούν περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα από ό,τι στις ΗΠΑ, και η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών δικτύων 5G από το Πεκίνο ήταν πολύ ταχύτερη. Το εγχώριο αεροσκάφος της Κίνας, το C919, βρίσκεται στο κατώφλι της μαζικής παραγωγής και φαίνεται έτοιμο να εισέλθει σε μια αγορά που σήμερα κυριαρχείται από την Boeing και την Airbus. Το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης BeiDou είναι ισότιμο με το GPS σε κάλυψη και ακρίβεια.
Η Κίνα κερδίζει επίσης τις ΗΠΑ στην πυκνότητα των βιομηχανικών ρομπότ, με 470 ρομπότ εγκατεστημένα ανά 10.000 εργαζόμενους το 2023, έναντι 295 στις ΗΠΑ. Η Κίνα πρόκειται επίσης να φτάσει τις ΗΠΑ σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με το παγκόσμιο μερίδιό της να αυξάνεται από 4% το 2000 σε 26% το 2023, ενώ το μερίδιο των ΗΠΑ θα μειωθεί κατά περισσότερο από 8% μονάδες. Και η παραγωγή ημιαγωγών της Κίνας αποτελεί το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής έναντι 16% στις ΗΠΑ και 7% στην Ευρώπη.
Από το 2012, η Κινεζική Ακαδημία Μηχανικής (CAE) έχει καταρτίσει κατατάξεις για εννέα μεγάλες οικονομίες παραγωγής (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και των ΗΠΑ), όσον αφορά την κλίμακα, την ποιότητα, τη διαρθρωτική βελτιστοποίηση, την καινοτομία και τη βιωσιμότητα. Το 2012, η Κίνα συγκέντρωσε 89 βαθμούς, υπολειπόμενη των ΗΠΑ (156), της Ιαπωνίας (126) και της Γερμανίας (119). Το 2023, η Κίνα εξακολουθούσε να βρίσκεται στην τέταρτη θέση, αλλά είχε μειώσει σημαντικά τη διαφορά: οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα συγκέντρωσαν αντίστοιχα 189, 136, 128 και 125 βαθμούς. Οι ΗΠΑ μπορεί να εξακολουθούν να προηγούνται στις νέες ιδέες, αλλά η Κίνα προηγείται στην αποτελεσματική εφαρμογή τους, όπως δείχνει η ιστορία της Deep Seek AI.
Στο NPC, οι Κινέζοι ηγέτες έθεσαν τον στόχο για την αύξηση του ΑΕΠ το 2025 σε «περίπου 5%», διατηρώντας τον ίδιο ρυθμό με το προηγούμενο έτος. Ο Li Qiang ανακοίνωσε σχέδια για την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης μέσω της επέκτασης των δημοσιονομικών δαπανών. Η κεντρική κυβέρνηση θα αυξήσει τον δανεισμό για να το πετύχει αυτό, με το επίσημο δημόσιο έλλειμμα να αυξάνεται στο 4% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 30 ετών.
Επίσης, οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν κατά 7,2%, όπως και πέρυσι. Έτσι, το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα θα αυξηθεί κοντά στο 10% του ΑΕΠ. Όσον αφορά τον πληθωρισμό, η Κίνα μειώνει τον ετήσιο στόχο της σε περίπου 2% για πρώτη φορά εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Με τους μισθούς να αυξάνονται με υπερδιπλάσιο ρυθμό, το μέσο πραγματικό εισόδημα θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Γιατί η Κίνα κατάφερε να αποφύγει τις υφέσεις, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης ύφεσης και της πανδημίας; Γιατί προχώρησε με πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης για μια τόσο μεγάλη οικονομία, ενώ άλλες μεγάλες λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία ή ακόμη και η Ινδία απέτυχαν να καλύψουν το χάσμα με τις μεγάλες προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες;
Είναι επειδή, αν και η Κίνα διαθέτει έναν μεγάλο ιδιωτικό τομέα, που βασίζεται κυρίως στους τομείς των καταναλωτικών αγαθών και των υπηρεσιών, διαθέτει επίσης τον μεγαλύτερο κρατικό τομέα σε οποιαδήποτε μεγάλη οικονομία, που καλύπτει τα χρηματοοικονομικά και τους βασικούς τομείς της μεταποίησης και της βιομηχανίας, με ένα εθνικό σχέδιο που καθοδηγεί και κατευθύνει τόσο τις κρατικές επιχειρήσεις όσο και τον ιδιωτικό τομέα σχετικά με το πού να επενδύσουν και τι να παράγουν. Οποιαδήποτε ύφεση στον ιδιωτικό της τομέα αντισταθμίζεται από την αύξηση των επενδύσεων και της παραγωγής στον κρατικό τομέα – δεν κυριαρχεί το κέρδος, αλλά οι κοινωνικοί στόχοι.
Τώρα υπάρχει μια νέα πρόκληση για την κινεζική οικονομία. Η κυβέρνηση προετοιμάζεται για τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ. Οι αυξημένοι δασμοί του Τραμπ στις κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και οι κυρώσεις στην κινεζική τεχνολογία αποτελούν μεγάλες απειλές για τους αναπτυξιακούς στόχους της Κίνας. Η Κίνα διαφοροποιεί τους εμπορικούς της εταίρους, αλλά οι ΗΠΑ εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Κίνας (15%).
Η JPMorgan εκτιμά ότι η συρρίκνωση των εξαγωγών της Κίνας προς τις ΗΠΑ από τους δασμούς του Τραμπ θα μειώσει την ανάπτυξη του ΑΕΠ κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2025-27, με το μεγαλύτερο μέρος του αντίκτυπου να γίνεται αισθητό το 2026-27. Καθώς οι αμερικανικές εταιρείες αναζητούν την εγχώρια παραγωγή για να αντικαταστήσουν τις πιο δαπανηρές εισαγωγές. Αυτό θα μπορούσε να μειώσει περαιτέρω την αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας κατά την περίοδο 2028-29.
Η Κίνα θα μπορούσε να καταπολεμήσει την άνοδο των τιμών των προϊόντων που πουλάει στις ΗΠΑ υποτιμώντας το γουάν, αλλά αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πληθωριστικό σοκ. Αντ’ αυτού, λοιπόν, η Εθνική Επιτροπή για την Κινεζική Οικονομία θα προχωρήσει σε δημοσιονομικά και νομισματικά κίνητρα ύψους περίπου 3% του ΑΕΠ. Μένει να δούμε αν αυτό θα ενισχύσει αρκετά την εγχώρια παραγωγή και κατανάλωση ώστε να αντισταθμίσει τις όποιες απώλειες του ΑΕΠ από το εμπόριο.
