Υπάρχουν περιθώρια συμμαχιών;

του Δημήτρη Καλτσώνη

καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου

Πάντειο Πανεπιστήμιο

εφημ.  ΤΑ ΝΕΑ 27/10/2020

Τι έχει πάνω απ’ όλα ανάγκη ο ελληνικός λαός μέσα στο ανταριασμένο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον; Ειρήνη και διασφάλιση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων. Χρειαζόμαστε και τα δυο. Στην προσπάθεια αυτή απαιτείται η καλλιέργεια συμμαχιών, τόσο σε επίπεδο λαών όσο και σε επίπεδο κυβερνήσεων και κρατών.

Για το πρώτο υπάρχουν ευρύτατα περιθώρια ανάπτυξης φιλικών σχέσεων με το λαό της Τουρκίας αλλά και όλων των γειτονικών χωρών στη βάση της διαφύλαξης της ειρήνης, της φιλίας, της συνεργασίας σε ισότιμη βάση, του αμοιβαίου σεβασμού της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων κάθε λαού. Χρειαζόμαστε δηλαδή μια διπλωματία των λαών θεμελιωμένη στα κοινά συμφέροντα και στους κανόνες του διεθνούς δικαίου, του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Η ανάπτυξη τέτοιων σχέσεων είναι εφικτή και μπορεί να ασκήσει αποτελεσματική πίεση ακόμη και σε αντιδραστικές κυβερνήσεις όπως αυτή του Ερντογάν στην Τουρκία.

Για το δεύτερο επίπεδο, η Ελλάδα χρειάζεται την αναζήτηση συμμαχιών πέρα των παραδοσιακών, καθώς οι τελευταίες έχουν αποδειχθεί τουλάχιστον αναποτελεσματικές. Για την ακρίβεια, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Γερμανία, ΕΕ δείχνουν ξεκάθαρα ότι δεν είναι διατεθειμένες να θέσουν φραγμούς στην επιθετική πολιτική της Άγκυρας. Ακολουθούν πολιτική ίσων αποστάσεων ή στην καλύτερη των περιπτώσεων ψελλίζουν ενίοτε δειλά λόγια υποστήριξης. Αλλά ποτέ δεν είδαμε πράξεις.

Με βάση αυτά τα δεδομένα είναι παραπάνω από χρήσιμη η αξιοποίηση του ρόλου της Ρωσίας και της Κίνας, όχι για να αντικαταστήσουμε την αμερικανο-γερμανική επικυριαρχία με τη ρωσική ή την κινεζική. Αλλά στο πλαίσιο μιας πολιτικής εθνικής ανεξαρτησίας έχουμε κάθε λόγο και όφελος να αναζητήσουμε ερείσματα. Δεν υπάρχει άλλη τόσο ξεκάθαρη τοποθέτηση υπέρ του διεθνούς δικαίου της θάλασσας και των απορρεόντων από αυτό δικαιωμάτων της χώρας μας, όσο αυτή του υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας. Ακόμη και για το παράνομο τουρκο-λιβυκό σύμφωνο περί ΑΟΖ η τοποθέτηση Λαβρόφ ήταν αδιαμφισβήτητα η πλέον φιλική προς το διεθνές δίκαιο και την Ελλάδα, σε αντίθεση με τη στάση των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Η Ρωσία και η Κίνα, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν έχουν την αναθεωρητική στάση που έχουν οι ΗΠΑ. Δεν είναι η Ρωσία ούτε η Κίνα που αποσταθεροποίησαν τη Συρία, τη Λιβύη, ενώ η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι προφανέστατα ευκαιριακή και εύθραυστη. Βέβαια, ως ισχυρές δυνάμεις ενδιαφέρονται για την επέκταση των συμφερόντων τους αλλά τα περιθώρια και ο τρόπος δράσης τους είναι προς το παρόν δεδομένα.

Θα μπορούσε επομένως να αξιοποιηθεί η στάση τους προς όφελος της ειρήνης και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο εμπόδιο. Η Ελλάδα ανήκει στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ, δυο οργανισμούς που αντιμάχονται σε όλα τα πεδία τη Ρωσία και την Κίνα με την άσκηση οικονομικών, διπλωματικών, προπαγανδιστικών, στρατιωτικών πιέσεων. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, όλες ανεξαιρέτως, ό,τι κι αν λένε, ακολουθούν πιστά αυτή την πολιτική αδυνατώντας έτσι να αξιοποιήσουν την στήριξη των δυο αυτών δυνάμεων. Συμφέρει αυτό τον ελληνικό λαό;