Υπογεννητικότητα ως συνέπεια του καπιταλιστικού τρόπου ζωής

του Λευτέρη Θερμού

Ένα από τα κύρια ζητήματα που έχει να λύσει η «πολιτισμένη» δύση είναι η συνεχιζόμενη και ολοένα εντεινόμενη γήρανση του πληθυσμού. Είναι γεγονός πως η καπιταλιστική ανάπτυξη έφερε μαζί της τον «εγωισμό» του κέρδους. Έτσι ενώ η παραγωγή είναι μαζική από τη μια μεριά, τα κέρδη που αυτή η παραγωγή παρουσιάζει είναι ιδιωτικά. Αναπόφευκτα βασιζόμενοι σε αυτήν την αρχή διαμορφώνεται μια συνείδηση που αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ως ένα εγωιστικό καθήκον όπου θα πρέπει ο σύγχρονος άνθρωπος να ανέβει στην αλυσίδα εκμετάλλευσης σε σχέση με τους υπόλοιπους, είναι αυτό που λέμε στην καθομιλουμένη , καριέρα!

Η καριέρα είναι μια νέα μορφή εξέλιξης της συνείδησης του ανθρώπου, πάνω στην οποία δεν χωρούν κοινωνικές ηθικές και αξίες όπου μέχρι τώρα στην μακραίωνη πορεία του κυριαρχούσαν, στον ένα ή τον άλλο βαθμό.

Από την άλλη, ο καπιταλισμός διευκόλυνε την παραγωγή με τη χρήση μηχανικών μέσων, οπότε τα χέρια λιγόστευαν χωρίς αυτό να επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή· το αντίθετο μάλιστα η παραγωγή εκτοξεύτηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Έτσι η αναγκαιότητα της «μεγάλης οικογένειας» για την εργασία για την επιβίωση παραμερίστηκε με πιο μικρά οικογενειακά σχήματα των τριών ή τεσσάρων μελών.

Παράλληλα το αυξημένο προσδόκιμο όριο ζωής επέτρεψε στους ανθρώπους να δουν την ατομικότητά τους με μια πιο ιδιαίτερη σχέση ως προς τον χρόνο. Η θνητότητα απέκτησε μια απόμακρη διάσταση σε συνάρτηση πάντα με την ύπαρξη. Ο άνθρωπος άρχισε να επικεντρώνεται περισσότερο στον εαυτό του παρά στον κοινωνικό του περίγυρο. Η διαμόρφωση αυτή της συνείδησης οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί, όσο βαθαίνει η κρίση, στην κοινωνική απομόνωση με συνέπειες την κατάθλιψη, την απογοήτευση και τον μαρασμό του ανθρώπου ως μονάδα, μιας και όπως όλοι γνωρίζουμε το 80 με 90% των ανθρώπων ανήκουν στους «αποτυχημένους» αυτού του βλαπτικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

Στον καπιταλισμό η εργασιακή δύναμη είναι εμπόρευμα, και η αναπαραγωγή της κοινωνίας, υποτάσσεται στην αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης ως εμπόρευμα. Αυτό το αξίωμα είναι καθοριστικό για το σύστημα που ζούμε μιας και η παραγωγή τελικά είναι αυτή που καθορίζει ως ένα βαθμό και την πληθυσμιακή ανάπτυξη. Ο Μαρξ, κάνοντας κριτική στον Μάλθους, έδειξε ότι είναι οι ανάγκες αναπαραγωγής του κεφαλαίου που καθορίζουν τον πληθυσμό, και όχι το αντίθετο, (δηλ. ο πληθυσμός να καθορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης), φυσικά πάντα σε καθορισμένα όρια.

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μια διάκριση όσον αφορά και την ποιότητα του εργατικού δυναμικού που απαιτείται από την παραγωγή κάθε φορά. Μπορεί αφ’ ενός να έχουμε εργατικό δυναμικό πρόθυμο να εργαστεί, όμως να μην είναι ικανό, όπως παραδείγματος χάριν στις μέρες μας αυτό που είναι εμφανές είναι η μεγάλη ανεργία σε ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό. Αυτό θα πρέπει να το δούμε και από την οπτική της κοινωνικής αναπαραγωγικής εργασίας που απαιτήθηκε εκτός παραγωγής, όπως δηλαδή, το μεγάλωμα αυτών των ανθρώπων, η εκπαίδευσή τους, στοιχεία που ενώ βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό εκτός εμπορευματικής παραγωγής, παρ’ όλα αυτά συμβάλλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ως προς αυτή. Η υγεία, η μόρφωση, λειτουργούν υποστηρικτικά με σκοπό την καλύτερη δυνατή «παραγωγή» εργατικού δυναμικού. Αυτό όμως που συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη και στην χώρα μας είναι η απαξίωση αυτού του δυναμικού , μιας και για την εγχώρια παραγωγική διαδικασία θεωρείται άχρηστο.

Δημιουργούνται επομένως νέες ανάγκες που απαιτούνται από την μεριά των εργαζομένων ως προς την παραγωγή. Βρίσκονται, λοιπόν, εγκλωβισμένοι στη συνεχή μόρφωση και ειδίκευση, ούτως ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Οι κεφαλαιοκράτες καθορίζουν το είδος της παραγωγής όπου θα επενδύσουν κι αναπόφευκτα οι εργαζόμενοι θα πρέπει να το ακολουθήσουν. Οι ανάγκες που συνεχώς δημιουργούν και διευρύνουν οι καπιταλιστές αφήνουν τους εργαζόμενους σε ένα περιβάλλον συνεχούς εργασιακής ανασφάλειας, προσπαθώντας να κατακτούν και νέα προσόντα κάθε φορά.

Επί της ουσίας, στο σήμερα δεν υπάρχει χρόνος για οικογένεια, ενώ και η ανεργία που ακολουθεί όλες αυτές τις μεταλλάξεις της παραγωγής (ή εξέλιξη της παραγωγής), αποκλείουν το άτομο από την σκέψη να αναλάβει ευθύνες παιδιών και σπιτιού. Το αποτέλεσμα είναι να μην έχουμε νέες γεννήσεις, είτε να βρίσκονται με αρνητικό πρόσημο ως προς το γήρας της κοινωνίας στον δυτικό κόσμο.

Απ’ όλα τα παραπάνω μπορούμε να αντιληφθούμε ότι η έννοια της καριέρας δεν είναι τίποτα άλλο από μια «αναγκαιότητα» που δημιουργεί το σύστημα προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της παραγωγής από τη μια , αλλά και να δημιουργεί χάσματα μεταξύ των εργαζομένων. Δηλαδή , με τη δημιουργία εργατών πολλών ταχυτήτων μπορεί και κρατάει τις μάζες υποταγμένες μέσα στην ατομικότητά τους, να διχάζει της εργατική τάξη κι εξασφαλίζοντας κοινωνική ηρεμία να συνεχίζουν να πλουτίζουν απρόσκοπτα εντείνοντας κάθε τόσο τον βαθμό εκμετάλλευσης.

Εδώ κάποιος θα μπορούσε να παρατηρήσει ότι φταίει η επιστήμη και η τεχνολογία, που διαρκώς αναγκάζει τον άνθρωπο να σπουδάζει κι έτσι δεν του μένει χρόνος για οικογένεια, είτε ότι η τεχνολογία πετάει εκτός παραγωγής εργατικό δυναμικό. Βέβαια ο Μάρξ, στην μπροσούρα του Μισθός-Τιμή και Κέρδος, μας εξηγεί πεντακάθαρα ότι ο μόνος ένοχος είναι η απληστία του κέρδους της ολιγαρχίας, η εγκληματική υπεραξία που καρπώνονται οι καπιταλιστές και όχι το δυναμικό της παραγωγής, όχι δηλαδή οι εργάτες, ή οι μηχανές που ενισχύουν την παραγωγή. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι μια ώρα εργασίας σήμερα αντιστοιχεί με οκτώ ώρες παραγωγής την δεκαετία του 50. Ωστόσο, όλως παραδόξως, αντί να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος σε 4 ώρες ημερησίως, αυτός αυξάνεται χωρίς όρια. Για παράδειγμα, ο εργασιακός νόμος Χατζηδάκη στέλνει την υπογεννητικότητα στα ουράνια με τα νέα εργασιακά πλαίσια που θέτει.

Στη χώρα μας τα στοιχεία είναι απελπιστικά ως προς την γήρανση του πληθυσμού και την υπογεννητικότητα. Στην Ελλάδα μπορούμε να δούμε ανάγλυφα όλο το πρόβλημα με την τελευταία δεκαετία να εντείνεται σε υπερθετικό βαθμό.

Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε κάποια πρόχειρα στοιχεία παρμένα από το https://worldpopulationreview.com/, που είναι αποκαλυπτικά  της μείωσης του πληθυσμού αλλά και του ρυθμού ανάπτυξης.

Αναφέρει χαρακτηριστικά: « Από το 2005 η Ελλάδα βιώνει μια μείωση του πληθυσμού της, πέφτοντας από τα 11.230.οοο στα 10.420.000 μέσα σε 15 χρόνια. Με τις πιο πρόσφατες μελέτες να δείχνουν ότι αυτή η πτώση θα συνεχιστεί αυξανόμενη , δείχνοντας ότι το 2050 ο πληθυσμός θα πέσει στα 9,03 εκατομμύρια κατοίκων, και στο 2099 θα πέσει στον τραγικό αριθμό των 6,61 εκατομμυρίων κατοίκων!» (η μετάφραση δική μου).

Στη συνέχεια το άρθρο γίνεται πιο αποκαλυπτικό! « Από το 2019 ως το 2020 ο πληθυσμός της χώρας μας μειώθηκε κατά 0,48%, χάσαμε δηλαδή 50.000  Έλληνες. Οι κύριες αιτίες μείωσης είναι η χαμηλή γονιμότητα όπου είναι 1,3 γεννήσεις ανά γυναίκα, η οικονομική κρίση, η μετανάστευση και η γήρανση του πληθυσμού. Η πτώση των γεννήσεων μπορεί να προκληθεί από το επίπεδο μόρφωσης, την οικονομική κρίση, την μετανάστευση, την ανεργία των γυναικών καθώς επίσης και από την ανικανότητα είτε και την απροθυμία των κυβερνήσεων» (η υπογράμμιση δική μου).

Βλέπουμε ότι ακόμα και διεθνή μέσα και οργανισμοί που ανήκουν στο καπιταλιστικό στρατόπεδο αντιλαμβάνονται τα ουσιώδη που φωνάζουν πλέον για το προφανές, ο καπιταλισμός αδιαφορεί για τους λαούς , αδιαφορεί για την ευεξία της ζωής, την οικογένεια και την όποια εθνική είτε κοινοτική συνείδηση μπορεί να έχει κάποιος, εφ όσον αυτή δεν φέρνει, άμεσα, κέρδη.

Στη συνέχεια το άρθρο εξειδικεύει τα στοιχεία του και μας πληροφορεί ότι από τα νοσοκομεία και τις κλινικές αναφέρουν ότι τα τελευταία 4 χρόνια (ως το 2020) οι γεννήσεις έχουν πέσει κατά 10% κάθε χρόνο. Αυτό το αδιέξοδο, όσο συνεχίζεται η πρόσδεση της χώρας στο καπιταλιστικό στρατόπεδο, δεν μπορεί και δεν πρόκειται να αντιστραφεί, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς πως έχουμε υπογράψει μνημόνια οικονομικής υποταγής μέχρι το 2060 τουλάχιστον, γεγονός που θα συνεχίζει να προκαλεί τη μετανάστευση των νέων και τη συνεχιζόμενη γήρανση του πληθυσμού.

Στον Ημεροδρόμο διαβάζουμε από τα στοιχεία του ΑΠΕ-ΜΠΕ:

«Οι τάσεις όμως σε περιφερειακό επίπεδο είναι μεικτές. Η πλειοψηφία των νομών (39/51) είχε απώλειες και μια μειοψηφία μόνον (12/51) είχε κάποια κέρδη. Αν δε εξετάσουμε, την ίδια περίοδο, τα ποσοστά μεταβολής και όχι τα απόλυτα μεγέθη, διαπιστώνεται ότι τέσσερεις μόνον νομοί είχαν μια σημαντική αύξηση του πληθυσμού τους (>+6%, Δωδεκάνησα, Χίος, Λέσβος, Σάμος) ενώ οκτώ μια πολύ ήπια (<+3%).

Όσον αφορά το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων, αυτό, σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτουν οι δυο ερευνητές, είναι αρνητικό την τελευταία εννεαετή περίοδο αγγίζοντας τις 223 χιλ. Ελάχιστοι νομοί διαφοροποιούνται, έχοντας περισσότερες γεννήσεις από θανάτους: τα Δωδεκάνησα, οι Κυκλάδες, η Ξάνθη, τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, το θετικό Φυσικό Ισοζύγιο των οποίων συσσωρευτικά όμως δεν υπερβαίνει τα 12.000 άτομα. Από τους έξι αυτούς νομούς, μόνον τέσσερεις (Δωδεκάνησα, Ρέθυμνο, Χανιά και Ηράκλειο) είχαν αύξηση του πληθυσμού τους, ενώ στις Κυκλάδες και την Ξανθή ο πληθυσμός μειώθηκε ελαφρώς εξ αιτίας των αρνητικών Μεταναστευτικών τους Ισοζυγίων (περισσότεροι έξοδοι από εισόδους).

Τα υψηλοτέρα αρνητικά Φυσικά Ισοζύγια σε απόλυτες τιμές καταγράφονται στην Αττική (σχεδόν -40 χιλ.), στον νομό Σερρών (σχεδόν -15 χιλ.) και στους νομούς, Φθιώτιδας, Μεσσηνίας, Αιτωλοακαρνανίας, Καρδίτσας, Ηλείας, Τρικάλων, Ευβοίας, Καβάλας, Έβρου, Πέλλας και Μαγνησίας (-8 έως – 6 χιλ.) συμβάλλοντας, αν και σε διαφοροποιημένο βαθμό, στην μείωση του πληθυσμού τους.

Αν συνδυαστικά δούμε και το πώς αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται η υγεία στις χώρες της λεγόμενης Δύσης, μέσα από την πλήρη ιδιωτικοποίηση των υποδομών της, θα παρατηρήσουμε ότι στον βωμό του καπιταλιστικού κέρδους θυσιάζεται και η ανθρώπινη υγεία. Με αποτέλεσμα με μια νέα ασθένεια όπως αυτή του COVID-19  που αντιμετωπίζουμε στις μέρες μας να ρίχνει ακόμα περισσότερο το προσδόκιμο όριο της ζωής.

Σε άλλο άρθρο του Ημεροδρόμου, σχετικά με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην International Journal of Epidemiology, διαβάζουμε: « Για τη Δυτική Ευρώπη, η μείωση του προσδόκιμου ζωής είναι η χειρότερη από τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Για την Ανατολική Ευρώπη, είναι η χειρότερη από την κατάρρευση του Σοβιετικού μπλοκ το 1989-1991, που οδήγησε στην παλινόρθωση του καπιταλισμού και τη διάλυση των δημόσιων συστημάτων υγείας και άλλων κοινωνικών δικτύων στήριξης.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η μείωση του προσδόκιμου ζωής είναι η χειρότερη από τότε που κρατούνται επίσημα στοιχεία, το 1933, καταμεσής της Μεγάλης Ύφεσης. Με άλλα λόγια, η COVID-19 είναι η χειρότερη συμφορά που συνέβη στην αμερικανική κοινωνία στη ζωντανή μνήμη.

Οι μειώσεις του προσδόκιμου ζωής ήταν κατά μέσο όρο πάνω από ένα ολόκληρο έτος στις 29 χώρες που μελετήθηκαν. Η μεγαλύτερη μείωση, 2,2 έτη, ήταν για τους άνδρες στις Ηνωμένες Πολιτείες, διπλάσια από τον μέσο όρο στις 29 χώρες.»

Επί της ουσίας όλες οι κυβερνήσεις που μέχρι σήμερα μας παρουσιάζονται με πατριωτικό προφίλ, λειτουργούν πέρα για πέρα κόντρα στην έννοια της πατρίδας μέσα και από την συνεχιζόμενη πολιτική μείωσης των γεννήσεων.

Για να μην παρεξηγηθούμε, το παρόν άρθρο δεν στέκεται απέναντι στην αυτοδιάθεση του σώματος των γυναικών. Αντιθέτως, είμαστε υπέρ των εκτρώσεων, είμαστε υπέρ στο να μπορεί να επιλέξει η γυναίκα για την κύηση της και όχι η εκκλησία ή το αστικό Κράτος, ιδίως όταν δεν κάνουν απολύτως τίποτα για να ενισχύσουν το εισόδημα των εργατών και των εργαζομένων, αφήνοντάς τους έρμαια εκμετάλλευσης και πετώντας τους το μπαλάκι της υπογεννητικότητας.

Εδώ ακριβώς βρίσκεται η φιλοσοφία του συγκεκριμένου άρθρου. Να αναδείξει, δηλαδή, το πόσο εχθρικός είναι ο καπιταλισμός απέναντι στην ζωή και στην αναπαραγωγή αυτής.

*Πήραμε την εικόνα από την ιστοσελίδα worldpopulationreview.com την 21/10/2021